The website uses cookies. These are text data saved by the browser on the user's device. They are used for the proper functioning of the website, collecting statistical information about visitors and operating facilities for logged in users. By using the website, you consent to the use of cookies. The cookie settings can be changed in your browser. If you do not change these settings, you accept the cookies used on the website.

Show/Hide the side panel
×
  • Description
  • Notes
  • ID : BK 124
  • Copies:
    • BPCim. 3043
    • Mf 302
    • CD 693
    • CD 748
    • Fotokop. I,599
  • Author: Smaragdus opat klasztoru Saint-Mihiel (?-ca 830)
  • Title : Exposicio in regula S. Benedicti
  • Time and place of origin: 9-10 w.
  • Physical description : 162 k. 25,5x21 cm
  • Binding : Pergamin żółty, oprawa francuska, 18 w.
  • Remarks in binding : Oprawa francuska z XVIII w. w tekturę obciągniętą żółtym pergaminem. Grzbiet ozdobiony potrójnymi liniami, wyciśniętymi na brzegach i dzielącymi płaszczyznę na mniejsze prostokąty. Linie te obramiają również czerwoną naklejkę ze złoconym stanowiącym stary tytuł rękopisu: "REGULE MANUSCRI // ANNO 1130". Dolna część skóry grzbietu oderwana do wysokości pierwszego wiązania. Wiązań jest 5.
  • Language: Łac.
  • Content:
    • Engelbertus [Angilbertus, Angelbertus]: Rythmus de pugna Fontanetica k. 1
    • Smaragdus de Saint-Mihiel: Exposicio in regula S. Benedicti. Incipit Expositio [Zmaracdi Abbatis in] Regula Sancti Benedicti [kapitałą] k. 1v-161
    • Incipit prefatio in eadem regula metrice dicta [kapitałą] k. 1v-2
    • Incipit proemium [kapitałą] k. 2
    • Explicit proemium [kapitałą] k. 2v-25v.
    • Incipiunt capitula regule. I Monasterii [kapitałą] k. 25v-26v.
    • Incipit regula [kapitałą] k. 26v-161v.
    • [Wiersz o stopniach pokory zakonnej - 3 w.]: k. 97v.
    • [Wiersz o zaletach opata - 2 w.] k. 152
    • [Wiersz ostrzegający grzesznika] k. 152
    • Ista liber vocatur regularum et qui furaverit au[t] rapuerit maledictus sit cum Juda et cum ceteris qui perierunt a. Fiat fiat Amen. [Dopisano:] traditore domini et cum datan et abiron k. 162
    • [Wśród prób pióra:] "Beato Ans[chero?!]" k. 162v.
  • Provenance: Ze zbiorów Tytusa Działyńskiego
  • Subject keywords :
    • Benedyktyni 9-10 w.
    • Reguły i konstytucje zakonne 9-10 w.
    • Poezja łacińska 9-10 w. Francja
    • Bitwa pod Fontenoy-en-Puisaye (841) w literaturze 9-10 w.
  • Remarks:
    • Zabytek powstał najprawdopodobniej w skryptorium klasztornym na terenie Francji; zawiera dzieło Smaragdusa, opata klasztoru św. Michała (Saint-Mihiel) koło Verdun, poświęcone regule św. Benedykta.
    • Po k. 155 brak karty z tekstem: cap. 65, c. 920-921; tekst urywa się kilka linii przed końcem traktatu; po k. 161 brak karty z tekstem cap. 73, c. 952 z zakończeniem. Tekst uzupełniali poprawkami pisarze współcześni, lecz na k. 155 i 160v występuje pismo ręki G późniejszej, zapewne X lub XI wieku. Na marginesach k. 97 i 152 ręka XIII wieku dopisała drobną minuskułą trzy wierszyki.
    • Brak kolofonu z ewentualnie ongiś istniejącym śladem prowieniencji rękopisu. Na później dopisanej k. 162 w X wieku wypisano dla zastąpienia poprzedniego kolofon i klątwę bez dzielenia wyrazów.
    • Częste są glosy na marginesach: k. 6, 7, 9-66 i zwłaszcza 43-67; powstały one w XIV/XV wieku i często spełniają rolę orientacyjnych nagłówków. Glosy te, jak zwraca uwagę Budkowa, cytują "Catholicon" Jana Balbi z Genui pisany w r. 1286, np. k. 15v: secundum Catholicon.
    • Prosty inicjał A na k. 1 (wymiarów 2,5 x 1,5 cm) uzupełniono niezgrabnie rozmazaną czerwienią. Na k. 2 inicjał: uncjalne H posiada pole wypełnione czerwienią, nieco niżej dwie duże litery O ozdobione są czerwienią. Upstrzone zostały też duże litery na k. 26v i 27. Na k. 98 nagłówek pisany kapitułą kwadratową z uncjałą. Rozpoczynająca go litera I wykonana jest piórem w kształcie prostej plecionki. Poniżej również imitując plecionkę wykonano H. Inne inicjałki w rękopisie małe, czerwone nie zwracają swym kształtem specjalnej uwagi.
    • Pergamin jest niejednolity, przeważnie cienki i biały (francuski), choć na niektórych kartach gruby, np. k. 49-56-58, 57. Pismo omija częste otwory i uszkodzenia w pergaminie. Drobne uszkodzenia od robactwa świadczą, że posuwając się od pierwotnej oprawy robactwo zaczynało gruźć pergamin przed nową oprawą z XVIII w. W tym czasie k. 155 była osadzona inaczej, o 1 cm wyżej. Poprzecinane karty przy liniowaniu rylcem np. k. 98, 101, 124, 139, 143, 144, 145. Przecięcia na 2 ostatnich kartach zostały zeszyte grubą jedwabną nicią. Przy dosztukowaniu k. 40 użyto misternego systemu nacięć i wplecenia paska pergaminowego.
    • Rękopis przy oprawie obcięto 5 mm z góry, 4 mm z boku i 7 mm z dołu. Wskazują na to zakładki na k. 25, 68, 74, 114, 117.
    • Na karcie ochronnej papierowej k. II znajduje się krótka notatka Z. Celichowskiego: "Proweniencja bliżej nie znana, przed wejściem do Biblioteki Kórnickiej zapewne nabył Działyński w Paryżu". Więcej uwag dot. proweniencji i datacji rękopisu zob. J. Zathey, Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Kórnickiej, 1963.
    • Wg najnowszych ustaleń rękopis nabył Tytus Działyński od wielkopolskiej gałęzi rodziny Radziwiłłów (por. materiały z sesji naukowej dot. rkpsu BK 124 opublikowane w "Pamiętniku Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 9-82.
    • Wiersz o bitwie pod Fontanetum (814 r.) składa się z 15 strof abecedariusa; jest to jedyny znany pełny tekst tego utworu. Zob.: T. Jasiński, Próba rekonstrukcji pierwotnego tekstu wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy (841 rok), "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 27-82.
    • Z katalogu Jerzego Zatheya: Pismo z końca IX w., w 2 kolumnach, minuskułą karolińską z zachodniej Francji. Nagłówki pisane capitalis rustica. Duże litery (inicjalne) albo z capitalis rustica albo z uncjały; na k. 1v i 98v - capitalis quadrata. Kilka rąk (Kozłowska - Budkowa wyróżnia 8 rąk, z których ostatnia g jest późniejsza). Pisarze różnych rąk mieli przydzielony materiał do przepisania i czasem musieli przy przepisywaniu ścieśniać pisma (np. k. 97 i 97v) lub dodać karty (np. k. 57 i 58, przy czym ostatnia zapisano tylko w połowie). Jedynie na k. 50 dodano 4 litery rubro - minią. Na marginesach k. 97v i 152 dodano krótkie łacińskie wiersze ręką XIII w. Glosy zielonkawo-żółtym atramentem pisane ręką z przełomu XIV-XV w. rozrzucone są na marginesach k. 6v-67. Trafiają się passim wcześniejsze poprawki i dopisy. Ozdób mało.
  • Studies:
    • Kozłowska-Budkowa Z.: Najstarszy rękopis Biblioteki Kórnickiej, "Prz. Bibliot." T. 3: 1929, s. 496-509.
    • Jasiński T., Próba rekonstrukcji pierwotnego tekstu wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy (841 rok), "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 27-82.
    • Jasiński T, Dziedzictwo europejskie 15-zgłoskowca trocheicznego a artyzm wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy, "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 35 (2018).