The website uses cookies. These are text data saved by the browser on the user's device. They are used for the proper functioning of the website, collecting statistical information about visitors and operating facilities for logged in users. By using the website, you consent to the use of cookies. The cookie settings can be changed in your browser. If you do not change these settings, you accept the cookies used on the website.

Show/Hide the side panel
×
  • Description
  • Notes
  • ID : BK 1329
  • Copies:
    • Mf 3828
    • Mf 5970
    • Mf 2226
  • Title : Gazeta pisana 1781.
  • Time and place of origin: 1781
  • Physical description : 93 k. 21x19 cm
  • Binding : sk., brąz., marm., 18 w.
  • Language: Pol.
  • Content:
    • Z Warszawy [4. VI.] 1781 k. 40-41 Szarańcza w okolicach Kamieńca Podolskiego "niepodobną prawie do wygubienia być zdaje się" mimo stosowanych ordynansów Komisji. To niebezpieczeństwo grozi Polsce, "które już teraz wielka susza głodem grozi". Doniesienia z Targów Gdańskich, ceny zboża i drzewa. Pożar w Ciechanowcu strawił 67 domów katolickich i 39 żydowskich. "rzeczy te nawet, które wyratowane były, wszystkie ogień pochłonął". Marszałek lit. Gurowski "zamyśla tu w Warszawie fundować swej laski jurysdykcję sądową, czemu sprzeciwia się marszałek koronny, powołując się na Konstytucję 1768 r" Królewska Kamera Ekonomiczna rozpoczyna pracę a marszałek Rzewuski "sam się offiarował na zdanie rachunkowe z swojej administracyi". Marszałkowa w. kor. wraz z krajczyną kor. Potocką wyjechały "do Spa do wód tamecznych". Król przeniesie się na letnią rezydencję do Łazienek. Województwo witebskie przez elekcję na Radzie dostało się kasztelanowi Prozorowi, kasztelania zaś pisarzowi skarbowemu Kossakowskiemu. Urzędnicy sądu oszmiańskiego bawią w Warszawie, ale "żadnych spraw nie było". Rada Nieustająca wydała rezolucję w sprawie Szeremeckiego "y nakazała mu dać tytuł w pozwie urodzonego, ponieważ od lat kilkunastu nikt mu nie zadawał chłopstwa y nie masz więcej dowodów dawniejszych o jego urodzeniu, a za tym stawaią od niego patronom iako od urodzonego". Odbyły się sądy marszałkowskie - uwolniono Uruskiego od kompozycji, jaki w Grodnie sprawa Aramowicza i Kaszyców. Do kościoła Brygitek odbyła się introdukcya ciała św. Klemensa Męczennika, sprowadzonego z Rzymu przez chorążego nadw. lit. Chreptowicza.
    • Z Warszawy [11. VI] 1781 k. 42-43 Stolicę opuścił biskup Kossakowski, szambelan Zabiełło oraz podkanclerzy W. X. lit. "Spargitur że y król JMć wyjedzie do Białego Stoku". ks. de Salnus Solms, zostający na służbie króla francuskiego, zwrócił osobiście JKM. Order Orła Białego "którym ojciec jego niedawno zmarły, zaszczycony był. Król "tymże samym orderem łaskawie udarował" syna. Rozchodzi się wiadomość, że cesarz porozumiał się z królem angielskim i wprowadził dywizję wojska swego "do Hannoweru dla zabezpieczenia tegoż Elektorstwa" i również dlatego, aby król angielski "woysk swoich tamże stoiących gdzie indziej w teraźniejszej woynie mógł użyć". Z kordonu austryjackiego donoszą nam, iakoby cesarz JMć miał wydać uniwersał, w którym pozwala, ażeby chłopi wszystkie czynsze y podatki te, które dotychczas panowie do skarbu cesarskiego płacili na siebie przejęli"; mają oni "wolności trzymania pola y nasiewania tyle, ile który zechce y wystarczyć będzie mógł". Uniwersał taki uderza w panów węgierskich i polskich "dobra swe w kordonie maiących, ponieważ dałby okazję chłopstwu wybicia się z poddaństwa panów swoich. Sprawa podskarbiego (który "przegrał już w niektórych akcesoriach") i Szeremeckiego. Marszałek Wiłkomirski Kościałkowski otrzymał order św. Stanisława "Wiadomości niektóre z Wiednia partykularne donoszą", że poseł francuski opuścił dwór austriacki bez pożegnania, a cesarz wyjechał nagle do Niderlandów. Bernardyni małopolscy nie mogą odbyć kapituły na Kalwarii, tylko na Stradomiu, skąd mają trudności; zmarł również prowincjał. Z Wilna 16. VI. Zmarł Mikołaj Kościałkowski marszałek Wiłkomirski, opłakiwany przez syna Józefa. Z 12-13 czerwca - spłonęła wieś Wiłkomierze - wielkie straty.
    • Z Warszawy [18. VI] 1781 k. 44-45 biskupi udali się do Wiednia, ale cesarz proszącym, "nie dał rezolucji, ale wyjechawszy z Wiednia, wydał znowu uniwersał, ażeby biskupi żadney więcej nie ważyli się czynić opozycyi rozkazom cessarskim". "Z Galicyi i Lodomeryi donoszą nam", że skarżyli się najprzód we Lwowie, a następnie w Wiedniu na wielkie daniny wojskowe prosząc, aby tymczasem zostali uwolnieni od pogłównego. "Spodziewają się iż sprawiedliwa prośba uciemiężonych obywatelów skutek swoy odniesie". Odbyła się rewia króla pruskiego pod Grudziądzem, ale bez zwykłego udziału "spektatorów y generałów cudzoziemskich", jedynie w obecności ministra francuskiego. W nowym kościele dyssydenckim powiesił się zakrystian, wówczas najwyższy rządca Zeper kazał sekretnie ciało wynieść, co jednak widzieli rzemieślnicy i opowiedzieli mistrzowi, który się poczuł dotknięty. "lata o tym wieść publiczna y już niektórzy Poetowie zabawiają tą materyą żartobliwe swe piórka". W Warszawie bawi książe dziedziczny de Solms. Z Peterburga mamy wiadomości: kanclerzyna Berchowa ustąpiła dobra synowi, a gen. Romanis popadł w kłopoty pieniężne, musi bowiem duże sumy zwrócić do kasy wojskowej; jego miejsce zajmie pewnie Osterman lub ks. Repnin. Cesarz ma większe wpływy u dworu ros. niż król pruski. Z Wilna: przybył podkanclerzy W. Lit. sądy ziemskie wilan. "sądzą się". "Ozdoba miasta tutejszego, wieża ratuszowa, przez złe fundamenta stare, pomimo usilne starania magistratu wilan. chcącego ją umocnić [...] osunąwszy się upadła, y niezmiernego Miastu przez to przyczyniła expensu" (19. VI).
    • Z Warszawy [8. X.] 1781 k. 74-75 Król czeka na kuriera z Petersburga, zawiadamiając o wyjeździe w. ks. ros. Branicki przygotowuje pałac na przyjęcie małżonki, następnie przez Luboml jedzie do Wiszniowca i dalej do Petersburga. Marszałkowa w. kor. z Potocką i Rzewuską "z Wod Spasskich wyjechała do Paryża". Król wysłał upomnienie do Trybunału Lubelskiego, który supsy Deputatów oraz wyszukanemi sposobami prześladowanie Duchownych dystynguuje się". Marszałek Olizer chciał przygotować wielkie festyny na przyjazd króla do Lublina, ale król "ani kolossow stawić, ani Numizmatów bić nie pozwolił. Skończy się więc na tym, iż Miasto w Jedlinę ubrane y Ulice ochędożone, Expens niepotrzebny zastąpią". Dnia 1. X. "zaczęła się tu w Bibliotece Załuskich wielka aukcja na xięgi, tak z tey samey Biblioteki, która duplikowana, jako też y z Bibliotek po Jezuickich ma się kontynuować przez czas długi. Można dostać na Tey Aukcji barzo tanio Kiąg w różnych językach y w różnych gatunkach". Księżna Kurlandzka (żona królewicza pol. Karola) sprzedała dobra Węgrów Butlerowi. Król Pruski na żądanie imperatorowej przystąpił do traktatu obojętności morskiej. Opracowano projekt statutu dla Akademii i szkół publicznych, opracowany przez Komisję Edukacyjną, "wiele znayduje trudności", m. in. protestują Piarzy, którzy nie mogą "kawalerów na edukację sobie powierzonych do Szkół Publicznych" posyłać. Bryki królewskie przybyły do Wiszniowca, "jedna z tych naładowana cukiernią y porcellaną do niey należącą, wywróciła się w drodze, y jak głoszą, iż niemałą szkodę ten przypadek w niey uczynił". Gen. Konarzewski przyjęty w Wiedniu przez cesarza, teraz już jedzie na granicę kijowską konwojować w. ks. Strażnik pol. Mierzejewski Marek wystąpi na ślubie Branickiej. Wilno - sądy ziemskie nie działają.
    • Z Warszawy [2. VII] 1781 k. 48-49 Rzemieślnicy kończą oficyny w Pałacu Ujazdowskim - oraz pokoje tak letnie "jako y zimowe reformowane". Król odtąd yiźdzac będzie do zamku "tylko dla odbywania interesów, tudzież sessyi na Prześw. Radzie". Z Rady Nieustającej wyszle deklaracje określającą, aby miasta i miasteczka król. nie w assesoriach, a w przyległych Ziemstwach sprawowały sądy, "co dla ubogich ludzi będzie z wielką niesprawiedliwością y uciemiężeniem, jeżeli do skutku przyprowadzone będzie takowa rezolucya". Zaczyna się tu rozchodzić wieść, jakoby król francuski miał wydać cesarzowi woynę, a to z tey przyczyny iż cesarz [...] bardziej zdawał się sprzyjać Anglii niż Francji [...] Powieść ta iest ustna y gruntowniejszego potrzebująca zapewnienia. Z tym wszystkim zagraniczne Gazety głoszą, iż Elektorowie niektórzy, a mianowicie Saski, Bawarski y Brandenburski deklarowali się pójść na stronę króla francuskiego". Listy Rzymskie nam donoszą: w związku z edyktem cesarskim zwołano sesję biskupów i generałów zakonnych "co by w tak krytycznych dla siebie czynić umieli okolicznościach"; jeden z generałów oskarżał exjezuitów, przypisując to wszystko ich nieustannej kabale. Drugi zaś zakonnym tchnący duchem, mówił, że cios, którego dziś wszystkim doznać przychodzi, jest skutkiem przedziwnej ich zemsty". Duchowieństwo będzie prosiło króla hiszpańskiego o mediacje "co za skutek ta odbierze prośba, rzecz ciekawa, obawiać się jednak potrzeba, aby y sam król hiszpański podobnież jak cesarz nie uczynił z zakonami". Do Rady Nieustającej wpłynął memoriał bernardynów prowincji małopolskiej w sprawie zatrzymania "Edyktu Dysmenbracyi Prowincji Małopolskiej" - brak rezolucji. W Królestwie Neapolitańskim "zakazano wszystkim zakonom przyjmować nowicjuszów", nie robi się ustępstw nawet dla "pewnego zakonu". Na Ukrainie gromadzą się wojska moskiewskie. Podkamieniecki konwent Dominikanów zostaje zlikwidowany, a na tym miejscu cesarz wznosi fortecę "co to znaczy i czego się dalej spodziewać, łatwo domyślić się można". Z Wilna: Chreptowicz po 14 dniach odjechał w Nowogrodzkie do Szczora. Pożar na Szklanej ulicy.
    • Z Warszawy [30. IV.] 1781 k. 30-31 kanclerz W. Lit. wyjechał do Różany na letnią rezydencję, a Woj. Ruski do Wilanowa. Pewien młody kawaler, syn senatorski, odbywający praktykę u ministra, "zachwyciwszy tutejszego powietrza rozkochał się w jednej pannie za cały posag lat czterdzieści mającej" już się nawet zaręczył jednak urywa się przed wysłannikami swego ojca. podskarbi za zdradę (o czym było poprzedniej Poczty) osadził swego rachmistrza Szeremeckiego pod wartą marszałkowską oraz zwrócił się do Rady Nieustającej w tej sprawie, uzyskując rezolucję. Cesarz zakazał zakonnikom komunikowania się z Rzymem oraz zagranicznymi klasztorami i domagal się, "aby przełożeni zakonu byli krajowi obywatele"; nie pozwala również "ksiąg i pism osobliwie duchownych z obecnych krajów sprowadzać, zwłaszcza gdy drukarnie krajowe dostarczyć ich mogą. Wszelkie pisma przychodzące z Rzymu muszą być prezentowane urzędnikom cesarskim, którzy obaczą, jeżeli w nich nie ma czego przeciwko prawom krajowym" i dopiero później wydane zostanie zezwolenie. Z Grodna 3. V. - Trybunał Litewski "spokojnie ufundowany"; Komisja z podskarbim już rozpoczęła obrady. Z Wilna 5. V. - ślub chorążego Wawrzeckiego z Pacówną.
    • Z Warszawy [16. IV] 1781 k. 26-27 Król odprawiał ceremonie wielkotygodniowe. podskarbi zwrócił się do sądu "o wytłumaczenie dekretu iako w obojętnych terminach pisanego [...] na co Sąd (rozumiemy) iż żadney nie da odpowiedzi". Ksiądz Diakon Staniszewski chce zawrzeć małżeństwo z wojewodziną nowogrodzką Jabłonowską, prosi więc Rzym o dyspensę, ponieważ ojciec przymuszał go do stanu duchownego - "ciekawi jesteśmy końca tey sprawy". Wojsko rosyjskie, które było "nieznośnym", opuściło stolicę, "Iak ten naród musiał bydź ciężki obywatelom na prowincyach". Targi Gdańskie znacznie upadły; handel w Prusach na bydło. Choroba wojewody ruskiego. Assesorja koronna i litewska zajmuje się obecnie sprawami dysydentów, ktorzy uprzednio żalili się że są uciśnionymi obywetelami. Coraz dotkliwsze zachodzą przeciwieństwa pomiędzy nimi a katolikami. Generał ziem podolskich Czartoryski zjeżdża do Grodna "na sprawowanie funkcyi marszałkowskiej". hetman Branicki przygotowuje pałac na przyjęcie przyszłej małżonki, "to jednak ma być pewne, że nie wyrobił sobie przywrócenia dawnej władzy hetmańskiej" co jak mówią było celem jego ożenku. Ma powrócić do Warszawy również kanclerzyna Borchowa, syn jej zostanie w Petersburgu. Z Wilna 21. IV - rozpoczął działalność Trybunał. Wezbrała "Wilenka" zalała domostwa i młyny.
    • Z Warszawy [23. IV] 1781 k. 28-29 Na Stanisława król nie będzie w Warszawie; Sierakowski otrzymał kasztelanię płocką; rozpoczęły się wyjazdy na letnie rezydencje. Rada Nieustająca zawiesi urzędowanie w okresie letnim. Z Wiednia piszą, iż cesarz na wiosnę wyjeżdża do Niderlandu i tam założy obóz wojskowy. Anglja ma odrzucić negocjację imperatorowej "na samym cesarzu przestając, co pewnie nowej, jakiej zawieruchy byłoby przyczyną". Francja ściąga wojska. "Cesarz u siebie czyni pilne dyspozycje, dążąc do uszczęśliwienia przynajmniej po części poddanych [...], ale dla Kordonu nic pomyślnego nie słychać dotąd, owszem stamtąd piszą, iż mocno obawiają się, aby projekt pańszczyzny poddanych nie przyszedł do skutku, podług którego połowa jej na skarb pójść by miała". Król prowadzi nadal w Busku mimo niepowodzeń - poszukiwania słonego źródła tego "spodziewanego skarbu". Z Kordonu piszą, iż w dobrach wojewody bełzkiego odkryto "skałę słoną, a tym samym nową do skarbu cesarskiego intratę. Szyb ten byłby przypadł do Polski, gdyby forteca Zamość nie została oddana Austriakom". Rachmistrz Szeremecki wystąpił przeciw podskarbiemu. Sekretarz Rady Nieustającej Aleksandrowicz powrócił do zdrowia i objął urzędowanie. W Warszawie zatrzymał się generał Witt wraz z małżonką, słynącą z piękności Greczynką. Z Wilna 28. IV. - hetman polski Tyszkiewicz odjechał do Białegostoku.
    • Z Warszawy [7. V.] 1781 k. 32-33 Król oglądał przeprawę statków pod mostem i zalecił "pilną baczność, aby żadne zdzierstwa i przeszkody w przeprawie statków czynione nie były". Na św. Stanisława "dla czasu wcześnie ciepłego" opoustoszała Warszawa. Marcin Lubomirski chce udać się do Ameryki na służbę angielską i dlatego wyprzedaje się z reszty majątku, popadając z tego powodu w zatarg z rodziną, ale pojedynek nie doszedł do skutku ze względu na areszt królewski. Coraz smutniejsze z Gdańska odbieramy nowiny o targach zbożowych: podają ceny zbóż. Król pruski "wielką dziś w zbożowym handlu zakłada ekonomikę, kiedy u dworu duńskiego i szwedzkiego dla swego pawilonu wolne wyrobił paszporty". Uniwersał tego króla zachęca statki do wpływania do jego portu. Sprawę podskarbiego przeciw Szeremeckiemu, na skutek skarg Szambelana Uruskiego, zlecono departamentowi wojskowemu. Po śmierci Sołohuba wakuje województwo witebskie, kandydatami są: Czarowski, Kopakowski, Prozer i najpewniejszy Rzeczycki. Anglja odrzuciła mediacje Moskwy "tak względem generalnego pokoju między Francją i Hiszpanią, jako też i ugody z Hollendrami"; przesunięcie w ugrupowaniach floty, a jednocześnie zbrojenia okrętów duńskich i szwedzkich. Z Grodna i Wilna 9. V. - obchodzono imieniny króla "stokrotnym z armat ognia wydaniem" a wieczorem wielką iluminacją.
    • Z Warszawy [14. V.] 1781 k. 34-35 Sprawa edyktu króla pruskiego, dotyczącego dóbr w Polsce i Prusach: dzięki remonstracjom ministra Bucholza król "pomieniony edykt rewokował [...], gdy w niniejszych okolicznościach dwory wiedeński i petersburski menażują sobie w Polszcze parti przyjaciół". Król pruski winien również nie odstręczać od siebie umysłów panów polskich przez konieczne ich przymuszanie w Prusiech mieszkania". Szeremecki oddany do więzienia wydał pozwy podskarbiemu; podają treść zarzutów Szeremeckiego, który twierdzi, że służył królowi. Admirał angielski Rodney, zwycięzca Hiszpanów i Francuzów, podbił wyspę św. Eustachiusza i powrócił "z niezmierną zdobyczą". Obecnie hojnie zwrócił swój dług jaki zaciągnął w Paryżu u starosty urzędowskiego Potockiego. podskarbi kor. Poniński zawarł transakcje handlowe na 3 miliony z Zomatysem, sprzedając Pałac Brülowski, hrabstwo żywieckie itd., nabywca zobowiązuje się pokryć długi podskarbiego. Z Grodna 8. V. - Ks. Czartoryski i hetman Ogiński czcili imieniny króla, a ks. Karpowicz wygłosił mowę, bito "z armat i ręcznej strzelby". Wieczorem iluminacje całego pałacu, kollację, portrety, cytry i posągi Najjaśniejszego Pana w porządku rzęsistego światła wystawione, powszechna radość i bal [...] dały poznać, jak miło narodowi obchodzić pamiątkę z królów najlepszego".
    • Z Warszawy [21. V.] 1781 k. 36-37 Zmarł marszałek w. lit. Sanguszko. Omówienie działalności marszałka nadwornego koronnego Rzewuskiego, na skutek jego uchybień powołano kamerę u dworu, cytują nazwiska komentarzy. Loterię po wygaśnięciu kontraktu zlecono Komisji Skarbowej Koronnej, przewidziany jest dochód do 100.000, - złotych. Sprawa elekcji wojewody witebskiego wobec utraty tych ziem jest kwestią otwartą. W Kordonie Cesarskim w ciągu pół roku zakonnicy muszą się wypowiedzieć gdzie chcą pozostać w związku z zerwaniem stosunków z Rzymem i innymi prowincjami. Komisja Edukacyjna opracowała statut akademicki, który niebawem wyjdzie drukiem, "a za-tym treść jego jako obszerniejsza nie kładzie się". Pokazuje się list imperatorowej z grudnia ub. r. pisany do Ojca św. "w którym uprasza o palliusz i sekretarię arcybiskupią ks. Siestrzancewiczowi, katolikom w Kordonie obiecują protekcję [...] chce wolność ich wyznania utrzymać". Zamach na króla szwedzkiego być może za sprawą jego własnej matki królewny pruskiej z domu brandenburskiego; "to jednak pewne, że królowa wdowa nie lubi panującego syna i rada by na tronie dziś widzieć młodszego". Z Wilna 26. V. - oszmiańscy urzędnicy sądowi przedłużają swój pobyt.
    • Z Warszawy [28. V.] 1781 k. 38-39 Król nadał order św. Stanisława Borzęckiemu. Edykt cesarza w sprawie duchowieństwa nie jest jeszcze promulgowany na skutek interwencji Ojca św.; cesarz ma odmienić niektóre punkta - przyczynę całej sprawie dał kardynał Migary, którego cesarz chciał się pozbyć z Wiednia. Kilkanaście pułków wojska rosyjskiego weszło do Litwy, ponoć wobec Ligi Imperatorowej z cesarzem przeciw Prusom. "To mniemanie zdaje się potwierdzać nowina, jeśli jest prawdziwa, że p. Panin przyjaciel pruski i najpierwszy minister rosyjski oddalił się od dworu dla słabości spracowanego zdrowia swego". podskarbi szuka przyjaciół, aby nową komisję u króla wyrobili, z tej "która od sądu wyznaczona nie Kątent [...] zwala on teraz całą winę na swych ludzi, że go oszukiwali i kradli". Rozdanie urzędów po śmierci ks. Sanguszki: Gurowskiemu, Mniszchowi, Moszyńskiemu, Tyszkiewiczowi i Dzieduszyckiemu. Poseł rosyjski przy Radzie Nieustającej radzi zostawić elekcję na województwo witebskie. Na Radzie Nieustającej rozpatrywano memoriał w sprawie najemnych karet i ustalono opłaty obowiązujące w Warszawie. Napady rabunkowe żydów, przebranych w różne stroje, na domy szlacheckie i plebańskie.
    • Z Warszawy [3. IX.] 1781 k. 64-65 Król mieszka w Łazienkach, ale codziennie dojeżdża do Zamku "dla odprawienia sesji prześwietnej Rady Nieustającej". Marszałek Rzewuski kupuje pałac Potockich "niegdyś Mniszkowski", ponieważ Kamera skasowała jego urzędnikom pensje i odtąd będzie ich opłacał z własnej kasy. Jurysdykcja marszałkowska w rękach Rzewuskiego. Komisja Skarbowa wydała rezolucję, "iż podług prawa nie ma mocy żadnej zmniejszać podatków" województwom dotkniętych szarańczą. w Łowiczu odprawiała się Komisja między Prymasem, a sukcesorami księdza Podolskiego; sprawę odesłano do Trybunału. Przez Polskę do Krakowa pojedzie wielki książe rosyjski. Będzie go konwojował do granic cesarskich Stanisław Poniatowski. Oskarżenia przeciwko szpiegom. Sukcesor tronu pruskiego choruje i musiał sie poddać operacji: popadał często w utarczki słowne z królem pruskim. Z Grodna 7. IX: festyn z okazji rocznicy elekcji króla; spodziewany przyjazd Rzewuskiego. Trybuna, sądzi: Terleckich, z Mnichanzem, Truskowskich z podskarbim oraz Pacem o starostwo rumszyckie. podskarbi zjedzie do Grodna. Z Wilna 8. IX: Chreptowicz "po chwalebnym urządzeniu w Akademii tutejszej nowych ustaw we wszystkich sciencyach dnia wczorajszego do dóbr swych w nowogródzkim odjechał, skąd ma wkrótce pośpieszyć do Warszawy". Wyjechał starosta Pac i generał Morawski.
    • Z Warszawy [10. IX] 1781 k. 66-67 Król wydał w Łazienkach swej letniej rezydencji kolację na cześć posłowej angielskiej przy dworze petersburskim, która przez Warszawę jechała do Londynu. Komisja Skarbowa reperuje most na Wiśle i "nakazała bić pale i wiele innych izbic robić [...] a ponieważ ten most nie mógł się doczekać od ks. podskarbiego Ponińskiego reparacyi, przeto też kommissya z jego pensji tą reparacyą przedsięwzięła". Zmieniono pisarzy, ponieważ rachunki mieli "zawikłane", wprowadzono bilety dla przechodzących i przejeżdżających. Podatki od licytacji przyniosły skarbowi 300.000 złotych. Marszałek Rzewuski przeniósł się "do pałacu Szeptyckich, dziś ks. Janusza, na Krakowskim Przedmieściu. Na zlecenie Komisji Edukacyjnej zjechali się rektorowie i prorektorowie wszystkich szkół w Koronie dla odebrania nowych praw i przepisów "względem polepszenia Edukacji Narodowej ułożonych"; odprawiono już pierwszą sesję. kasztelanowa Ogińska była "rażona rematyzmem przez zawianie wiatru w karecie" ale już wraca do zdrowia. Departament wojskowy wydał ordynans, aby regimenty nasze konwojowały w. ks. ros. wdłuż traktu. I. IX: rozpoczął obrady Trybunał Piotrkowski, marszałkiem został starosta Kęszycki, a prezydentem kanonik Sierakowski, ponieważ kapituła gnieźnieńska nie mogła obierać deputowanych. Choroby szerzą się wśród ukrywających się żydów, doktorzy i cyrulicy mają zgłaszać chorych, aby nie szerzyła się zaraza. Z Grodna 13. IX: Sprawa Truskowskich z Prozorem, Pacem i Tyzenhauzem o starostwo rumszyckie; przybył podskarbi. Komisja rozpoczęła sądy: Kotba z Wasilewskim; w Trybunale Kontrymow z kryminalistami, Mackiewicz z Jeleńskim. Z Wilna 15. IX: odjechał gen. Massalski; sądy grodzkie pod prezydencją Buchowieckiego.
    • Z Warszawy [17. IX] 1781 k. 68-69 Król wyjeżdża do Wiszniowca, dóbr Mniszcha, na widzenie z W. Ks. ros. "To widzenie ich sprawi wielką animadwersyę u polityków, lecz skutki pomyślne, jak od nas pożądane, tak przez życzliwość obywatelską każdy ich oczekiwać będzie". Największa szarańcza spadła na Tulczyn Potockich, "obywatele tamtejsi ani na chleb, ani nawet na zasiewy zboża nie mają", stąd korzec żyta po 15 złotych; na granicy węgierskiej szerzą się choroby z powodu wielkich upałów. Na Ukrainie jakiś oficer rosyjski słowem i pismem "do powszechnego zachęcał buntu [...], szczęściem, że pomiędzy zastraszonym już przeszłą egzekucją chłopstwem trwa dotąd bojaźń nieznalazł do siebie partyi oprócz jednego młynarza, który z nim w tę samą wchodził robotę". 3. IX: wielki pożar Łucka, spłonęły domy i kościoły, "takoż całe archiwum ksiąg grodzkich i ziemskich". Król pruski jadąc z Berlina do Wrocławia na rewię wojskową wypadł z powozu i potłukł się, podobnie jak sukcesor tronu pruskiego, którego zabrano na leczenie do Grazu. Cesarz wrócił do Wiednia, jednak "nie przywiózł żadnej nadziei do Pokoju pomiędzy potencjami na morzu z sobą wojującemi, owszem spodziewać się każą, że nietylko na morzu, ale też i na lądzie ten wojenny ogień wybuchnąć wkrótce może". Wyszedł nowy edykt cesarski w sprawie pensji duchowieństwa, ale jest on niejasny; cesarz życzy sobie również, aby stan szlachecki "u możniejszych od siebie mógł służyć, biorąc przykład w Polszcze od dawnych czasów ułożony". Z Grodna 20. IX: sprawa Mackiewicza z Jekuskiemi, Żmijewskiego z Galińską. Komisja bada regestry celne i nie wiadomo kiedy rozpocznie regularne sądy.
    • Z Warszawy [24. IX] 1781 k. 70-71 Do Wiśniowca przybyły "bryki ładowne ciężarem [...] tudzież na lat 3 przyjęta kapellia" w. ks. ros., będzie ta podróż kosztowała milion. Na granicy powita gości Stanisław Poniatowski, a konwojować będzie gen. Konarzewski. Przygotowania w Wiśniowcu trwają sumptem króla i Mniszcha. Rzewuski pojechał do Grodna na Komisję Ekonomiczną. Zmarł biskup Aleksandrowicz, jego sukcesję obejmie koadiutor Garmysz. Z Wielkopolski donoszą, że pułkownik pruski Siekicki nabył od Garczyńskiego dobra podczaszego Rybińskiego, a następnie napadł zbrojnie Rybińskich i wypędził. "Rozumiemy, że Rada Nieustająca zatrudni się naradzeniem takowych gwałtowności, które odeymuią bezpieczeństwo obywatelom polskim". Cesarz przygotowuje się na przyjęcie w. ks. rosyjsk. "Jak Wiedeń Wiedniem, tak nigdy tam podobney nie widziano uroczystości, na iaką się zanosi komedyantów y operzystów, tak z Włoch, iako z Paryża tam sprowadzano". Z kordonu cesarskiego w sprawie duchownych "nowe co raz rozchodzą się wieści" - mówi się, że we Lwowie Bernardynów przeniesiono do kościoła jezuickiego, a ich klasztor "w koszary obrócono". 29. 9. Ślub Platera z Rzewuską.
    • Z Warszawy [1. X.] 1781 k. 72-73 Król wyjedzie do Wiszniowca 5-go lub 6-go. Przybył tu Chreptowicz. W Sądach Komisji Skarbowej sprawa sfałszowanego weksla oraz krzywoprzysięstwa. Marszałek Szarski otrzymał order św. Stanisława. Generał podolski "nowy tego lata, y niepraktykowany dał dowód nieskażonej sprawiedliwości" wioskę, będącą we władaniu ojca swego, woj. ruskiego, "przysądził szlachcicowi prawemu jey dziedzicowi, y nakazał kalkulacyią przez wszystkie lata possessyi". W W-wie zamożni żydzi wykupują się od pogłównego, a biedota umiera z głodu. Rada Nieustająca zawiesza obrady na czas nieobecności króla. Wysłano już najpierwszego kuchmistrza król. Marszałkiem Tryb. Lit. ma być podstoli Scypion. Myślano powszechnie, że graf Pannin ustąpi z Gabinetu petersburskiego, ale listy i gazety mosk. donoszą, że dalej pełni swe funkcje. Negocjacje dworu wiedeńskiego i petersburskiego "między potencjami wojującymi" nie ustają, ale strony walczące ustąpić nie chcą, a flota sprzymierzona hiszp. i francuska płynie blisko brzegów Irlandii. Niedostatek amunicji w fortecy Gibraltarskiej. Anglia wysyła tam "wojennymi potrzebami" naładowane statki.
    • Z Warszawy [3. XII] 1781 k. 84-85 Powrót króla do stolicy spodziewany na 8 lub 9-tego - przygotowano illuminację i bramę triumfalną przy kolumnie Zygmunta; tutaj "Radcy Miasta maią offiarować wiersze - wszystko dla okazania radości "którą Poddani mieć powinni ku Monarsze tak Dobremu, y od wszystkich Kochanemu zdrowo do nas powracającemu po tyle niewygodnych y odległych bezdrożach". W. ks. rosyjscy "zwiedzili żupy solne po schodach tam spuściwszy się" - ale nocleg w Wieliczce "barzo był niewygodny". Obiecali wracając z wojażu jechać przez W-wę. Trybunał Piotrkowski znowu nie "umiał szanować swoją dostoyność y sprawiedliwość", doszło bowiem do zwad i kłótni. "Co na to król IMć powracający powie - ciekawi iesteśmy". starosta Czapski ożenił się z p. Kiebsówną, córką kupca w.????? Cesarz zwrócił się do obywatelstwa - poraz pierwszy w grzecznej formie - mającego blisko traktu lwowskiego swe dobra, aby udzieliło w. ks. ros. swych koni, ale w. ks. ros. " się iak słychać mówił, oświadczając to, że kiedy się wybrał na wiaż stanie go ieszcze na zapłacenie Poczty, że mu niemiło o żebraczym chlebie iechać, y nigdzie przeto koni szlacheckich nie przyjął. Słychać, iż pomienione Xięstwo w kraju Cesarskim często się z temi słowami odzywa: nie tak tu iak w Wiszniowcu". kasztelanowa Ogińska utraciła pamięć, "przytomność iednak ma żywą". 21. X. w Wersalu królowa franc. urodziła syna - mamką będzie żona jednego ogrodnika z okolic paryskich. Z Lizbony - królowa portugalska nie chce przystąpić do Traktatu Obojętności "y okrętom amerykańskim stanowiska w swych portach nie pozwoli, ponieważ wybijających się Amerykanów z pod panowania angielskiego ma zawsze za buntowników". Z Wilna 8. XII - przybył woj. miński Radziwiłł.
    • Z Warszawy [16. VII] 1781 k. 50-51 Sprawa podskarbiego, Uruskiego i Szeremeckiego toczy się w sądach marszałkowskich i "jeszcze nie rozsądzona finalnie [...] dekretu w tej sprawie "Publicum oczekuje". Trybunał lubelski od funkcji pisarskiej odsądził Łętowskiego. "W tych dniach jedna kommendyantka niemiecka [...] w tak wielką rozpacz wpadła, iż sobie gardło przeżnęła. Mąż tak okropnym przypadkiem przerażony wpadł w waryację". przyczyną samobójstwa była urojona zdrada męża. Obywatele Mohylowa zlożyli pieniądze "na wystawienie kolossu Imperatorowej Jmci ku więczeniu bytności tej monarchini w tym mieście". Wojsko gen. Engelharta opuszcza Wołyń, "co z niezmiernym obywatelów wołyńskich jest ukontentowaniem". biskup kujawski wyjeżdża zagranicę, a "dobra biskupstwa swego w arendę popuszczał" jak również klucz wolborski i smarzewicki odddał chorążemu Suchockiemu. Królewska Kamera Ekonomiczna skasowała dla oszczędności Komisję Budowniczą. wojewoda mazowiecki Mokronowski odbędzie solenny wjazd "z Pałacu Radziwiłłowskiego do kościoła Augustyanów, gdzie seymiki agitują się" a następnie rozpocznie się kongres i sejmik gospodarski. Filuci warszawscy chcieli do swych "zamysłów szalbierskich" wyzyskać litewskiego szlachcica Narewicza, ale ten "zrozumiawszy ich sztuki doniósł o wszystkim jurysdykcji marszałkowskiej". W Warszawie "filuterye [...] tak się mocno zagęściły, a mianowicie fałszowanie wekslów, że i na barzo zacne z urodzenia osoby ta plama pada". Z Kordonu austriackiego - "potencje wojujące" chcą cesarza za pośrednika, a król francuski chce się z nim "sam na sam widzieć". Z Wilna 21 VII: odjechali Kociołłowie; za Wileńską Bramą spłonął dworek majora Rogowskiego.
    • Z Warszawy [23. VII] 1781 k. 52-53 Kamera Ekonomiczna ogranicza wydatki i pensje, "jest nadzieja, że w przeciągu lat sześciu lub ośmiu wszystkie długi tak zagraniczne iako domowe, których procent wiele kosztował, będą wypłacone". Komisja Skarbowa w Grodnie nie rozpoczęła jeszcze sądu, deliberując jedynie nad regestrami, czeka bowiem na zakończenie sprawy podskarbiego. W Warszawie kupiec holenderski pożycza panom polskim pod zastaw dóbr pieniądze "po pięć od sta [...] gdy w kraju własnym nad trzy od sta brać mu się od nikogo nie godzi". Cesarski zakaz przyjmowania nowiciuszów do zakonów, wyjątek stanowią piarzy, misjonarze, bonifratrowie i panny miłosierne; biskup lwowski ma wyznaczyć komisarzy na miejsce prowincjałów i generałów; należy pomnożyć kolegia piarskie, "aby łatwiejsza w kraju edukacyi młodzi stała się sposobność"; wyznaczono pensje zakonnikom, prócz tego cesarz kazał zniszczyć dwie bulle papieskie. Ks. saski Antoni Klemens żeni się z królewną sardyńską Marią Karoliną, "posłowie extra ordynaryini do tego aktu od obydwóch tych dworów wysłani wkrótce być mają". Z Mediolanu 28. VI - myśliwi napotkali w lesie Noma zdziczałą dziewczynę, która nie umiała mówić; wieśniak włoski popadł w letarg.
    • Z Warszawy [30. VII] 1781 k. 54-54 kasztelanowa Branicka i wojewoda Mokronowski wyjechali do Białegostoku. Prażmowska z d. Wybranowska w czasie polowania spadła z konia. Departament Wojskowy i generał Witt otrzymał wiadomość o szarańczy, która "w tej atoli znajduje się mnogości, że bałwany z niej formujące się do 3 łokci wysokości dochodzą". Robi się wszystko "co tylko przemysł ludzki dyktować może". aby opanować plagę, która już przeprawiła się przez Dniestr. "Żadnego roku Wisła tyle ludzi nie pochłonęła, jak tego, a najwięcej w niej kompiących się". W nurt rzeki rzucił się z mostu "jakiś Francus uczciwy", ponosząc śmierć. podskarbi jest jeszcze w Warszawie i czeka na dekret sądów marszałkowskich. "Rozumieliśmy dotąd, że ten pan pozbywszy się dyrekcji Kassy Królewskiej zostanie przy rządach dworu, lecz teraz inaczej rozumieć poczynamy". Mówi się, "ale nie wiemy na jakim fundamencie, iż Moskwę znowu tu przywitamy [...], z Litwy nawet i dawniejsza dotąd jeszcze nie wyszła". Wielki pożar Sasławia. W Brandenburgii 3. VII "Wszystkie gabinety europejskie" zabiegają o przywrócenie pokoju, do tych zabiegów dołączył się wszakże dwór polski; hr. de Mugent, niedawny poseł wiedeński przy dworze polskim, przybył do Berlina. Z Madrytu 15. VI - "we wszystkich listach z obozu św. Rocha pisanych czytamy, iż ogień z naszych bateryi iuż słabszy iuż teższy nie ustaje [...] Nie próżnują wprawdzie y Anglicy". Z Grodna 2. VIII: marszałek Trybunału Litewskiego odjechał do Warszawy.
    • Z Warszawy [6. VIII] 1781 k. 56-57 Przebieg sprawy podskarbiego. Uruskiego i Szeremeckiego w pierwszej instancji Sądów Marszałkowskich - omówienie dowodów i zeznań "W tej całej sprawie stanął już dekret pierwszej instancyi e Sądach Marszałkowskich, ale jeszcze nie publikowany, dla jakichść okoliczności obydwuch stron, jednak spodziewać się każą w tym tygodniu publikacyi". Kamera Ekonomiczna skasowała "sto koni i ludzi do nich należących"; ograniczenie pensji i umniejszenie wydatków na kuchnię królewską o 200.000 złotych. "Fabryk zaś wszystkich zaniechano". Marszałek Trybunału Lit. gen. Podolski okryty żałobą z powodu śmierci córki, on "który przez pilność w sądzeniu i przez sprawiedliwość względu na osobę czynioną powinien być wzorem wszystkich trybunałów". starosta knyszyński Czapski liczący 70 lat żeni się z młodą córką kupca sukiennego Kiepssa, powiadają, że przywiodły go tego kroku córki (Małachowska i Radziwiłłowa) "upominające się posagu". Marszałek nadworny Rzewuski przenosi swoją rezydencjęz zamku do pałacu chorążego Potockiego. "Za przybyciem wody na Wiśle" został znowu zrujnowany most, co powoduje utrapienie "tak dla ludzi pieszych, jako i powodów [...] póki mostu nie złożą fundamentalnie". Sprawę mostu Komisja Skarbowa zleca podskarbiemu koronnemu. Na Ukrainie stacjonuje wojsko i "wielkie czyni obywatelom pokrzywdzenie jakoż już nadszedł raport do Rady Nieustającej, aby w tym zaradzić chciała".
    • Z Warszawy [13. VIII] 1781 k. 58-59 Komisja Ekonomiczna określiła pensje służących królewskich i dała im "wolność [...] zostawania służbie lub też oddalenia się od niej". Z Kordonu austrjackiego prywatne listy donoszą, że cesarz odbywa swą podróż, ale "nie zapomina jednak codziennie prawie pokazywać dowodów swojej względem uszczęśliwienia obywatelów tamtejszych troskliwości". Cesarz zniósł monopol na sól i tabakę i nadał "wolność każdemu z obywatelów handlowania wszelkiemi towarami; szyby solne są przywrócone ich dziedzicom pod tym warunkiem aby do skarbu publicznego "corocznie wyznaczoną summę pieniężną rzetelnie wypłacali". Kupcy powracający z Wrocławia niedobre opowiadają nowiny, oto zagranicznym kupcom nie wolno z tego miasta wywozić towaru, wolno jedynie je sprzedawać. Król pruski buduje magazyny drzewne w tym miejscu "gdzie się Wisła z Nogatem dzieli. Spodziewają się stąd nasi kupcy od Prussaka uciżliwości" przy spławianiu drzewa do Gdańska. Dekret marszałkowski "względem rugowania Żydów z Warszawy". Na Podolu szerzy się szarańcza, "która na jakimkolwiek miejscu usiądzie, nic więcej prócz gołej ziemi nie zostawuje". Edykt cesarski przerwał związki zakonników z Rzymem, a zakony poddano władzy arcybiskupa; nowicjaty zamknięte na czas nieograniczony. Stuletnią rocznicę obchodzili kapucyni, sprowadzeni z Włoch przez Jana III "wielkiego Sobieskiego jako go postronne nawet narody po dziś dzień nazywają". Sciany kościoła "malowaniem i napissami, do dnia tego stossownymi, były ozdobione, a wieczorem przy wybornej muzyce illuminowane". Na uroczystości był król, biskupi i grono senatorów.
    • Z Warszawy [20. VIII] 1781 k. 60-61 Komisja Edukacyjna zwołuje zjazd wszystkich rektorów "dla praw nowo ułożonych promulgowania". Król był u generała Brühla w Młocinach, gdzie odbył się fajerwerk i kolacja "podczas której zjechała była familia JP. Zepera i chciała wejść na to miejsce, ale ją umyślnie nie dopuszczono". Wojska rosyjskie wkroczyły do naszego kraju ponoć po to, aby obserwować Turcję: są wieści, że cesarz chce rozpocząć wojnę z Portą Ottomańską. Wielki książe rosyjski (pod imieniem ks. kazańskiego) wraz z małżonką jedzie na rok do Włoch i "ma być u nas w Warszawie lub w Krakowie". Sprawa podskarbiego Uruskiego i Szeremackiego przeszła do sądów marszałkowskich. "Rozumiemy, że ci JM., którzy pomienioną wykonali przysięgę zechcą mieć nową sprawę z JW. podskarbim za niesłuszne ich do niej pociąganie". Upada handel w Warszawie, sprawa Żydów oraz przechrztów. Rozbudowa ratusza, który będzie w przyszłości "piękny i wspaniały". Gen. Brühl wyjechał do dóbr swoich w Saksonii na dłuższy czas. starosta knyszyński Czapski zaślubił pułkownikową Berlową córkę kupców na Lesznie Kiepsów. Posąg jej został zapisany na dobrach dziedzicznych.
    • Z Warszawy [27. VIII] 1781 k. 62-63 Marszałek wyjechał do swoich dóbr, podskarbi litewski wybiera się do Grodna, na komisję wyznaczoną przez ostatni sejm; Rzewuski wyprowadza się z Zamku "i oddalił się zupełnie od rządów dworu królewskiego". Szeremecki skazany na półtora roku aresztu, ponownie wypłynęła sprawa jego "chłopstwa". Urząd marszałkowski oczyszcza Warszawę z "Żydów, próżniaków i ubostwa". Cesarz wrócił do Wiednia, gdzie przybędzie w. książe rosyjski; w swoich państwach przyjmuje on Żydów-chrześcijan na mieszkanie. Zwolniono od podatków województwa nawiedzone szarańczą za zgodą Rady Nieustającej. Pieczętarze rozpisują "cyrkularne listy, aby zboża [...] zaległe tak w krajach polskich jak też i litewskich przedawane nie były za granicę". Zarządzenie to ma na celu zapobiec drożyźnie. Wilno 1. IX: zaczynają się zjeżdżać panowie, m. in. Chreptowicz "na którego przybycie [...] rektorowie szkół w WKLit. będących z utęsknieniem oczekiwali dla wzięcia praw nowych dla edukującej się młodzi".
    • Z Warszawy [26. III] 1781 k. 20-21 Sprawa podskarbiego z Administracją Ekonomii po wyrugowaniu z assesorii biskupa Kossakowskiego w dalszej rozprawie złączona iest z Rzewuskim, Sobolewskim, Zabiełło, Brzezińskim, "komisarzami JKMci którzy maią pretensye do pana podskarbiego ex re Ekonomów [...] agituje się przez obustronne dotkliwe odpowiedzi". "Co raz swierzsze odbieramy z Wiednia wiadomości". Cesarz po śmierci swej matki odprawił wszystkich kucharzy i cukierników, trzymając tylko jedną kucharkę. Cesarzowa miała największe przywiązanie do "córki swey, małżonki królewicza polskiego Albrychta" dałe jej 16 milionów złotych cesar., które są ulokowane w banku lipskim i przed śmiercią uczyniła królewicza gubernatorem Niderlandu, ale cesarz nie pozwala mu objąć rządów, a pieniądze mają być przeniesione do banku cesarskiego. podskarbi w. koronn. otrzymał od cesarza "bukowinę na wyrobienie połazów y klepek", czy jest to arędowny czy też "lasy te nadane mu są z tytułu księstwa udzielnego, ale tego tytułu Kżę przyiąć nie mógł znaiąć Prawo Krajowe. Po śmierci bpa Inflantskiego Sierakowskiego odbyła się elekcja, za powtórnym wstawaniem zostali obrani kandydatami bp Naruszewicz, kanonik Oskierko i bp Kossakowski; król mianował na biskupstwo Kossakowskiego, a pisarstwo w. lit. oddał Naruszewiczowi. starostwo żmudzkie ma otrzymać St. Poniatowski: hetman Branicki zaręczył się, akt ślubu po świętach. Dla srogiej zimy nie dokończone dzieło Komisji Granicznej "od Nowej Serbii", ze strony polskiej komisarze pozostają bez zmian, ze strony rosyjskiej "nowego spodziewać się należy komisarza, gdyż Bułhakow nominowany jest Posłem do Porty Ottomańskiej, na miejsce pana Stachew". Co do zdrowia króla pruskiego, to sprzeczne relacje podają Listy z Berlina "Cudzoziemskie doniesienia zaświadczają, iż negocyacje pokoy między wojującemi na Południu mocarstwami, ale gdy Cesarz JMć y Imperatorowa JMć o tenże ubiegają się honor, trudno tuszyć można, aby sam król Pruski go otrzymał. Cesarz chciał dwór madrycki nakłonić do odstąpienia dworu wersalskiego, ale mu odpowiedziano, że zawarłszy tak świeżą ligę z Francyą ile po wydaniu woyny Holendrom, nie może nic czynić bez dołożenia się tych dwóch Potencyi".
    • Z Warszawy [12 III] 1781 k. 16-17 Chorąży koron. Potocki "stargował już dla siebie podskarbstwo w. koron.", trzeba tylko zezwolenia króla i Rady Nieustającej, będzie temu przeszkadzał podskarbi Kossowski. Rozpoczęła się w sądach sprawa skarbu litewskiego z gromadami Ekonomii Królewskiej, zabrał głos skarbnik litewski twierdząc, że "żaden z patronów obrony jego podjąć się nie chce. Supplikował tedy, aby mu patron był przydany [...] Indukty y Repliki sprawy pomienionej arcyciekawe będą, bo nad skoncypowaniem ich sam skarb litewski od dawnego czasu pracuje". Moskwa otwarcie przeciw Anglii proteguje Holendrów, nie może więc cesarz "bez narażenia się Peterburgowi popierać interesów angielskich". Parlament obiecuje cesarzowi wielkie awantaże "bo prócz tych zysków w Europie, których już dawniej się doniosło, gotowa mu Izba znaczną część ofiarować wysp holenderskich w Azyi y w Ameryce, lubo dotąd żadnej jeszcze w swoiey nie ma possessyii". Doktorzy zwątpili w zdrowie króla pruskiego "wszakże podobne nowiny nieraz się okazywały fałszywemi". Z Peterburga brak wieści tak o mariażu hetmana jak i planach Sołtyka. W stolicy drożyzna, podają ceny zboża - przyczyny: nieurodzaj przeszłoroczny i wojna w Europie; niedostatek ziarna w Anglii i klęska robactwa w pruskich magazynach. "Dwór nasz z okoliczności śmierci królowej portugalskiej wziął żałobę dwuniedzielną". Z Wilna 17. III - przybyli tu wda Niesiołowski, kasztelan Żaba i Kociełł. Jest tu wiadomość konfirmacji potrzebująca, iż Chodkiewicz starosta żmudzki miał satis cedere.
    • Z Warszawy [12. III] 1781 k. 18-19 Po zmarłym Chodkiewiczu ma wziąć starostwo synowiec królewski Stanisław Poniatowski. Omówienie sposobu załatwienia sprawy podskarbiego z administracją ekonomią "wypadku decyzji sądu assessorskiego na stronę podskarbiego". Kommissya Edukacyina wyznaczyła trzech wizytatorów z pensją 5000 zł dla wizytowania szkół. "Sprawa dysydeńska, gdzie ich duchowieństwo z stanem świeckim o prerogatywy ma się rozsądzać. Z Wiednia piszą, iż cesarz w niebezpiecznym temi czasy znaydował się przypadku, o którym różne są relacje. Cesarz urażony na dwór rzymski "o uchybioną matce swej attencję" wydał obwieszczenie zapobiegające nierządom po domach zakonnych, a "wszystkich generałów krajowych mieć chce, przez co zahamował wielki kanał złota do Rzymu prowadzący. Podobne rozrządzenie nastąpić miało względem Stanu Duchownego świeckiego, też ekonomikę w zamiarze swym maiące. Obydwie te ustawy jak w państwach austryjackich wezmą exekucyą iż żadnego nie będzie narodu, któryby tym przykładem wsparty ekonomizować u siebie nie miał". Pisarz lit. Potocki przeszkadza chorążemu koron. Potockiemu "do kupienia podskarbstwa w. koron., ponieważ byłoby dwóch Potockich ministrami, czego Prawo nie zezwala. Ciężka choroba króla pruskiego "sam już zwątpił o swoim życiu". Z Wilna 21. III we wszystkich kościołach tytejszych ogłaszają dolenda fata Chodkiewicza, starosty żmudzkiego.
    • Z Warszawy [25. VI] 1781 k. 46-47 Król jeździ "wodą y lądem raz do Jabłonny, a drugi raz do Radzymina do familij". Imperatorowa oceniając wkład pracy gen. Malczewskiego i Wita "w rozgraniczeniu Nowej Serbii od województw ukraińskich [...] sumą 5000 rublów onychże udarować raczyła". Komisja Graniczna dobrze spełniła swe zadanie. Komisja Edukacyjna chcąc nagrodzić Ks. Kołątaja deklarowała go rektorem Akademii Król; "chcąc przez ten krok ułatwić reformy, które po większej części dla stanu akademickiego iuż poczyniła". Rada Nieustająca wydała rezolucję w sprawie sukcesji po zmarłym prymasie Potockim. Mówi się o małżeństwie [...] z woj. Rogalińskim. W kordonie cesarskim niepokój ogarnął duchowieństwo ze względu na nowe przepisy cesarskie. Rada Nieustająca "wkrótce sessye swoje limitować dla niekompletu będzie". hetman Branicki w przyszłym miesiącu wyjeżdża do Peterburga "dla dokończenia maryażu". W Lublinie podczas sądów dway deputaci gorszący dali przykład przez pobicie się wzaiemne ręczne. Grzeczność Marszałka podobno ich pokryje akcyą. "Tratwy belek Krasińskiego [...] płynące do Gdańska, gdy przez podniesiony tutejszy most przechodziły uniesione pędem wody przybyłey zawadziły o most, y znaczną część onego zerwały. Zaaresztowano zaraz belki, a ludzie tym czasem na krypach y przewozach Wisłę przebywać muszą". Sądy Komisji Skarbowej nie wydały jeszcze dekretu w sprawie podskarbiego i Szeremeckiego - "strony nie mogą się doczekać". [...] dzięki pomocy metropolity Smogoszewskiego wznoszą kościół "podług abresu wydanego, iako też i klasztor". Mińsk 16. VI. ślub Xawerego Wołodkowicza z Teresą odbył się u Bernardynek. Wilno 30. VI. Podkanclerzy Chreptowicz "ieszcze tu przedłuża rezydencyę, czyniąc chwalebne rozrządzenie w Akademii tutejszey". Pożar na Zarzeczu.
    • Z Warszawy [2. IV] 1781 k. 22-23 Sprawa podskarbiego to my się "bardzo dotkliwemi słowy przemówili się" i "ieszcze grubszemi słowami kontynuowali swą zatargę". Jaki wypadnie dekret? Król pruski stracił wzrok; popadł w zatarg ze swym sukcesorem o Toruń i Gdańsk, następca tronu chciał bowiem dworowi rosyjskiemu [...] te miasta od nadmiernych ciężarów "skoro na tron wstąpi" Moskwa zupełnie stąd wychodzi, ma zostać chorągiew dla asystencji posła rosyjskiego; Witynhoft w kajdanach i "ma poyść na Syberyę, że kassę woyskową ukrzywdził. Pokazuje się więc płonną ta pogłoska, że Imperatorowa JMć ną instancyą hetmana Branickiego darowała mu dług y winę". Król, "widząc iż dwór Wiedeński w sprawie Juliusza żadnych Medyacyi nie przyjmuje y aresztem dóbr groził" ze swego skarbu 20.000 zł "zagodził", po raz drugi w tej sprawie ponosząc szkodę. Stanęły zaręczyny Branickiego z synowicą Potemkina, a imperatorowa ofiarowała hetmanowi pierścień; wesele za dwa miesiące. Podkanclerz koron. Borek otrzymał Order św. Stanisława i pojechał do Peterburga. Z Grodna 5. IV. hetm. Branicki jechał przez Grodno do Warszawy. Z Wilna 7. IV. Trybunał sąd [...] ; państwo [...] odiechali.
    • Z Warszawy [9.IV. 1781] k. 24-25 Lubo się w przeszłej Gazecie doniosło, że jedna chorągiew woyska moskiewskiego ma powstać w Warszawie [...] teraz jednak upewnieni jesteśmy ze wszystkich stron kraju polskiego, że y jeden tego narodu żołnierz w Polszcze nie zostanie". 2-go kwietnia promulgowany był "dekret uchylaiący Reindukcyą y Rehalicyą", wyznaczono "Komissyą do wszystkich trzech Ekonomiów - y tej zupełną moc rozsądzania nadano. Urzędników do czynienia potrzebnych inkwizycji wyznaczyć pozwolono". Podają nazwiska inkwizytorów i komisarzy do Ekonomii Grodzińskiej, Brzeskiej, Snawelskiej. O pokoju między Anglią y Hollandyą coraz większe czynią nadzieje. Moskwa y Austria ma te mocarstwa mediować, miejscem konferencji będzie Bruxella "albo inne miasto w Niderlandzie Austryjackim". Komisja Kwaternicza zadecydowała, że obywatele w-scy będą nadal opłacać podatek "ode domu" przeznaczony już nie na kwatery moskiewskie ale na reperację koszar kazimierzowskich. Król pruski zwolnił possesionatów Małachowskich "od siedzenia w kordonie swoim [...] przez wzgląd publicznych interesów, które w kraju swoim sprawują". Z Grodna - 12. IV. słychać było grzmoty i spadł obfity deszcz.
    • 2-3 s. Z Warszawy ie 1. Jan [1 I] 1781. Na dwór wpłynęła wiadomość z Galicji o nakazie sekwestrowania dóbr stołowych króla jak i Lubomirskiego oraz Ankwicza "w pretensji za barona Juliusza". Rozesłano kurierów z ekspedycjami do dworów petersburskiego i berlińskiego "jako gwarantów całości Praw Polskich". Co za rezolucja wypadnie "czas dalszy okaże". "O wyjściu Moskwy z polskich krajów jeszcze pewność marszu tego nie może bydź oświadczona, aż w przyszłym nowym roku ruskiego kalendarza". Król pruski zakazał teraz wprowadzania farfury angielskiej do Polski; "nie ustaje pogłoska, że ma chorować niebezpiecznie", podobnie jak imperatorowa rosyjska. Królewski doktór zaświadcza, że w Dubnie "nie panuje choroba"; w Ciechanowcu ujęto Zakrzewskiego, Wielkopolanina, który "po rozproszonej konfederacji nic nie mający, prowadził jednak figurę wielkiego pana", otoczony służbą oszukiwał, podszywając się pod cudze nazwiska, "trwało jego Państwo lat kilka, teraz nic nie ma, prócz łańcuchów na rękach i nogach, z którym tak fortuna uczyniła igrzysko". O pojedynku pisarza Rzewuskiego pogłoska "omylną bydź się zdaje", bawi on teraz we Lwowie, "spodziwany się iż znaczna jego familia wybije mu z głowy Punkt Honoru i do zgody nakłoni". Pałac kanclerza Młodziejowskiego obejmuje Zomatys, zobowiązując się do spłacenia długów zmarłego kanclerza. Z Petersburga: starosta sanicki Spłłehub żeni się z Nareszkinówną. Z Grodna 4 I: hetman Branicki przejeżdżał tędy "do Petersburga na ożenienie z graff. Engielartówną". Podobno "Moskwa z Warszawy wyszła tędy ma przechodzić; i już tu officyer przyjechał do kwateryowania". Z Wilna 6 I: przybył z cudzych krajów wojewoda mścisławski Hylzen, który pospieszy na wypoczynek do W-wy. Przybyli Przeździeccy. "Historyi Narodu Polskiego Xięgi znajdują się tu
    • 4-5 s. Z Warszawy ie 8 Jan [8 I] 1781. Rada Nieustająca złożyła piątkową sesję sejmu: periculum in mora; z cesarstwa nadszedł Uniwersał do bpów diecezjalnych, aby bez omyłek nauczał wiary w Boga Ojca w jęz. pol. i niem. Ks. de Ligne prosi cesarza o kapelusz kardynalski. W kordonie rosyjskim unici "zaczęli cierpieć pokrzywdzenia", w tej sprawie list papieża do carycy. Magistrat Warszawy chce wyrugować Żydów; sprzeciw marszałka w. kor. spowoduje, że do tego nie dojdzie. Komisarze Komisji Skarbu lit. nie załatwili kontraktów na tabakę. Z Petersburga "mocne rekomendacyje" za Sołtykiem na stan. koadiutora bstwa kujawskiego. Król pruski "przypadkiem wyśliznął się od śmierci", bo wyszedł po tabakę i w tym momencie runął sufit. hetman Branicki wyjechał do Petersbuga na ślub, za nim inni młodzieńcy. w Wilnie do przedania, kosztujące zł jedenaście jeden exemplarz".
    • 6-7 s. Z Warszawy ie 15 Jan [15 I] 1781. Panowie w Dubnie, król udaje się na polowanie do Kozienic. "Między Rosją a Portą Ottomańską na nową zdaje się zbierać wojnę", bowiem Rosja domaga się "zupełnje handlu wolności". Ex hetman Sosnowski jedzie do Połocka, "chcąc tam...mieć elekcję podług prawa do obrania wdy połockiego". Wyciąga z Polski wojsko rosyjskie, choć powoli to idzie, Zityngoffowie zostali w areszt wzięci za długi. Na dworze pracują nad nową reformą ekonomiczną. Sprawa barona Juliusza i sekwestru dóbr przyjęła nowy obrót za sprawą imperatorowej rosyjskiej. Zatarg Piaskowskiego podskarbiego krzemienieckiego z hetmanem Branickim o dobra. "Teatrum tutejsze, po uchylonej dla antprenerów łasce królewskiej, zamyka się, a jeżeli kto drugi po Pnu Berestym Antprenerze poważy się go utrzymywać, nowe z dziedzicem czyli właścicielem zawrzeć musi kontrakta". Ustała zaraza. Podpisano kontrakt tabaczny dla kupców, obecnie ustala się osoby lustratorów. Z Chocima donoszą, że basza otrzymał list pełen gniewu i ma się stawić "do Carogrodu na śmierć". Z Wilna 20 I: obchodzono uroczyście dzień urodzin króla.
    • 8-9 s. Z Warszawy ie 22 Januar. [22 I] 1781. Udane polowanie królewskie. podskarbi nadw. lit, ma zdać sprawę z administracji w Kordonie austryjackim, spodziewają się nowej reformy rządu. Sprawa zajęcia dóbr "za Juliusa od cesarza". Generał podolski w Słonimie ma buć obrany deputatem na trybunał lit. Dyrektor teatru Beresty skrał się przed kredytorami do klasztoru kapucynów. Cena zboża w Wielkopolsce 14 zł, a w W-wie 6 zł. Pisarz Rzewuski ściga w Wielkopolsce Korytowskiego, domagając się satysfakcji za zniewagę. Z Grodna 25 I: biskup wileński wraca z krakowskiego, a Giełgudowie z W-wy; zjadą się komisarze "dla kreowania Officiantów tabacznych". Z Wilna 27 I: bawi tu hetman w. lit., a Sosnowski przejeżdżał tędy do Połocka.
    • 10-11 s. Z Warszawy ie 29 Januar [29 I] 1781. Kurier jadący z Wiednia do Petersburga doniósł, "iż dobra panów polskich w Korodnie od aresztu są uwolnione", dzięki "szczerym Imperatorowej JMci negocjacjom". Do W-wy przybył Sołtyk kantor krakowski i informował o zyskach jakie daje "kompania przy kruszcach..., z Kordonu piszą także o wynalezionych tam barze gurach [!] bogatych, złotych i srebrnych ale najwięcej ucieszyła wiadomość o soli w granicach naszych koło Krakowa", odkryto srebro w starostwie szydłowskim. Sołtyk projektuje użycie aresztantów krajowych do prac minerskich w kompanii olkuskiej. Wojsko rosyjskie już po części ruszyło ku Białej Rusi, a generał Romanis "obligowany jest doprowadzić go do granicy"; gen. Engielhart nie ruszy się z Ukrainy i kijowskiego, Powrócił pisarz polny Rzewuski otrzymawszy od Korytowskiwgo "solenne zrzeczenie, jako w żadną korespondencję z p. gen. Kozłowskim nie wdawał się" i nie wie o intrygach między Rzewuskim a W. Krukowieckim. "Niektórzy Ichch. mający wiadomość podatków, które się w zabranym kraju płacą twierdzą, iż z tego kraju cesarz tu rocznej intraty ma 30 milionów, co więcej uczyni jak z całej Polski, do skarbu wchodzi. Sprawa podskarbiego nadwornego lit. Król powrócił z łowów kozienieckich. kasztelan połocki Żaba otrzymał order Orła Białego, aby nie przeszkadzał Sosnowskiemu w staraniu się o województwo połockie. Z Wilny 3 II: Radziwł expodkomorzy lit. odjechał do Żyrmuń, a Ogiński, hetman, do Słonima. Ma przyjechać hetman Tyszkiewicz.
    • 4 s. Z Warszawy ie 8 Jan [8 I] 1781. "Z Guberniów Zakordonowych Cesarskich" wyszedł tu uniwersał w sprawie odmawiania modlitw po polsku lub niemiecku; ks. de Ligne wstawia się u cesarza, aby bp wileński Massalski otrzymał kardynalski kapelusz. W Kordonie rosyjskim "różne unici zaczęli cierpieć pokrzywdzenia". Prześwietna Rada przystąpiła "do rugowania z tutejszej stolicy żydów". Na dniach komisarze Komisji Skarbu Lit. podpiszą konrakty dla lustratorów tabaki. Z Petersburga: rekomendacje za Sołtykiem i biskupem Rybińskim. Król pruski "przypadkiem wyśliznął się od śmierci", gdy spadł sufit w jego gabinecie. Potwierdza się wiadomość o protekcji cesarza za baronem Juliuszem, który "wydał ordynanse, aby dobra w Kordonie jego Panów Polskich i Familii królewskiej w sekwestr wzięte były". Na ślub hetmana Branickiego wybiera się stąd wielu "dystyngowanych naszych kawalerów". Z Wilna 13 I: pod laską Piłsudskiego odbył się trybunał.
    • 12-13 s. Z Warszawy [12 II] 1781. Austryjacy przywłaszczają sobie Odsep przez Wisłę koło Boryska - Rada Nieustająca wydała ordynans "aby zakopane świerzo na starym brzegu Wisły czyli na Odsepie orły podcięto. Nie będzie to żadną zaczepką z strony naszey bo pewnie posunięcie orłów nie poszło z ordynansów usarskich, dla Narodu naszego zaś nayświeższym będzie dowodem oycowskiej JKMci z Radą Troskliwości zabezpieczenia w całości raz udeterminowanych granic. Rezydent pruskiej monarchy Bucholtz otrzymał uniwersał swego pana, aby werbował ochotników do pułków polskich, które chce uformować - Departament woyskowy zaleca, aby się mieć w obojentności". Ojciec św. Pius VI otrzymał rezolucję imperatorowej w sprawie metropolii białoruskiej, treść narazie nieznana. Dwór Petersburski odstępuje swej rekomendacji dla Sołtyka i biskupa kujawskiego. Wikłają się sprawy małżeństwa het. Branickiego z Engielhartówną. Choroba sukcesora tronu pruskiego - "ciężko chorował". Kłótnie rosyjsko-tureckie za wstawieniem dworu francuskiego ustają "w jakich zaś artykułach naszła ta negocjacja inne nam listy pomienione nie piszą". z Wilna - przybyli Przeździeccy; podają kontynuację deputatów: ze Żmudzi kaszetlanie Giełgud, ciwuń Białozor, porucznik Piłsudski, rotmistrz Zaleski; z Nowogródka Reytan i Woyniłowicz: z Pińska Butrymowicz i Chrzanowski; z Mińska Kłokocki i sędzia grodz. Downarowicz.
    • 14-15 s. Z Warszawy [19. II] 1781. Słowami króla, "koło Krakowa szyby solney" oraz odkrycie "wód słonych w Busku wchtwie sandomierskim". Porównanie z złożami wielickimi. Kurier przywiózł z Chocimia wiadomość o zarazie, powracający ze Stambułu basza zaraził trakt, Departament Woyskowy musi mocne rozciągnąć kordony nad granicą. "Kuriwrowie z Lądynu przebiegający...obrócili trakt na Wiedeń, Warszawę do Petersburga inszey tego nie widzimy przyczyny iako bojaźń aby expedycye od Króla Pruskiego przeymowane nie były, traktuie albowiem Anglia z Moskwą w interesie wydaney Holendrom woyny niespodziewaiąc się aby tak mocno u Imperatorowej JMci znalazła protektorkę. Niedostatek chleba w Anglii obiecuie nam lepsze Targi w Gdańsku". Śmierć generałowej Romamisowej i jej ostatnia wola. Ex kanclerz Zamoyski był w Wiedniu "pogłoska owa, że musi rządy Galicyi zdane być mają trwa statecznie". Branicki zakończył śluby małżeńskie z Engielhartówną, zyskując względy u dworu petersburskiego, imperatorowa na iego intencję darowała winę Witynghofowi. Mówią tu o uniwersale króla pruskiego do wszystkich "panów mających swoje dobra" w kraju nam od niego zabranym", aby się stawili na 19 bm. "ciekawa rzecz wiedzieć [c] o za propozycja im będzie uczyniona". W Wilna 24. II - powraca Sosnowski, wojewoda połocki. Kontynuacja deputatów obranych: z Połocka horodniczy Hrebnicki, surrogator Spinek; z Wołkowyska kasztelanic Brzostowski, Sichen wojskowicz; z Brześcia sędzia ziem. Niemcewicz, Wert wojskowicz; z Mozyra wojski Oskierko, sędzia grodz. Oskierko; z Rzeczycy podstarosta Malinowski, chorąży wileński Tyzenhauz; z Orszy sędzia Szembek, rotmistrz Stetkiewicz.
    • 16-17 s. Z Warszawy [12 III] 1781. Chorąży koron. Potocki "stargował już dla siebie podskarbstwo w. kor.", trzeba tylko zezwolenia króla i Rady Nieustającej, będzie temu przeszkadzał podskarbi Kossowski. Rozpoczęła się w sądach sprawa skarbu litewskiego z gromadami Ekonomii Królewskiej, zabrał głos skarbnik litewski twierdząc, że "żaden z patronów obrony jego podjąć się nie chce. Supplikował tedy, aby mu patron był przydany...Indukty y Repliki sprawy pomienionej arcyciekawe będą, bo nad skoncypowaniem ich sam skarb litewski od dawnego czasu pracuje". Moskwa otwarcie przeciw Anglii proteguje Holendrów, nie może więc cesarz "bez narażenia się Peterburgowi popierać interesów angielskich". Parlament obiecuje cesarzowi wielkie awantaże "bo prócz tych zysków w Europie, których już dawniej się doniosło, gotowa mu Izba znaczną część ofiarować wysp holenderskich w Azyi y w Ameryce, lubo dotąd żadnej jeszcze w swoiey nie ma possessyii". Doktorzy zwątpili w zdrowie króla pruskiego "wszakże podobne nowiny nieraz się okazywały fałszywemi". Z Peterburga brak wieści tak o mariażu hetmana jak i planach Sołtyka. W stolicy drożyzna, podają ceny zboża - przyczyny: nieurodzaj przeszłoroczny i wojna w Europie; niedostatek ziarna w Anglii i klęska robactwa w pruskich magazynach. "Dwór nasz z okoliczności śmierci królowej portugalskiej wziął żałobę dwuniedzielną". Z Wilna 17. III - przybyli tu wda Niesiołowski, kasztelan Żaba i Kociełł. Jest tu wiadomość konfirmacji potrzebująca, iż Chodkiewicz starosta żmudzki miał satis cedere.
    • 18-19 s. Z Warszawy [12. III] 1781. Po zmarłym Chodkiewiczu ma wziąć starostwo synowiec królewski Stanisław Poniatowski. Omówienie sposobu załatwienia sprawy podskarbiego z administracją ekonomią "wypadku decyzji sądu assessorskiego na stronę podskarbiego". Kommissya Edukacyina wyznaczyła trzech wizytatorów z pensją 5000 zł dla wizytowania szkół. "Sprawa dysydeńska, gdzie ich duchowieństwo z stanem świeckim o prerogatywy ma się rozsądzać. Z Wiednia piszą, iż cesarz w niebezpiecznym temi czasy znaydował się przypadku, o którym różne są relacje. Cesarz urażony na dwór rzymski "o uchybioną matce swej attencję" wydał obwieszczenie zapobiegające nierządom po domach zakonnych, a "wszystkich generałów krajowych mieć chce, przez co zahamował wielki kanał złota do Rzymu prowadzący. Podobne rozrządzenie nastąpić miało względem Stanu Duchownego świeckiego, też ekonomikę w zamiarze swym maiące. Obydwie te ustawy jak w państwach austryjackich wezmą exekucyą iż żadnego nie będzie narodu, któryby tym przykładem wsparty ekonomizować u siebie nie miał". Pisarz lit. Potocki przeszkadza chorążemu kor. Potockiemu "do kupienia podskarbstwa w. kor., ponieważ byłoby dwóch Potockich ministrami, czego Prawo nie zezwala. Ciężka choroba króla pruskiego "sam już zwątpił o swoim życiu". Z Wilna 21. III we wszystkich kościołach tytejszych ogłaszają dolenda fata Chodkiewicza, starosty żmudzkiego.
    • Z Warszawy [15. X.] 1781 k. 76-77 Król wyjechał do Wiszniowca, panowie "smętne pożegnanie składali", a Sztachelberg odprowadził go aż do Kozienic i "nie zyskawszy od dworu swego pozwolenia jechania do Wiszniowca tu powrócił". Król wszędzie owacyjnie witany; Opis pobytu w Lublinie. Wydano wyrok w sprawie fałszowania weksla: fałszerze Krzyżanowski i Moczydłowski "skazani na skrobanie błota w W-wie przez rok jeden, a przez 6 lat w Kamieńcu. Świadkowie krzywoprzysiężcy na rok do Zugtauzu są oddani". Moszczeński jeździł do Wiednia w sprawie prorogacji kontraktu solnego, ale "cały zysk teyże soli na obywatelów na donowanych przeniósł się". Generał ziem Podolskich jedzie na Litwę. Ogińska wzdrowiała. "Podług kalkulacji prezszłorocznej" Austria zabrała nam 261 miast, 64 miasteczka, wiosek 6429, domów 503326, mieszkańców osiadłych 797119, koni 286965. w. ks. ros. przejechał już przez Mohylow Białoruski, zdąża na Smoleńsk do Kijowa "z Kijowa zaś prosto w granice Polskie, Ukrainę, Podole na Wołyń do Wiszniowca". Z Żytomierza:??? Michał Pymowicz "uczynił fundum wieczysty dla czeskich Xięży świeckich unitskich, aby missye odprawowali po całej Ukrainie" uznał bowiem za b. szkodliwe "co do wiary y obyczajów niewiadomość". Z Wilna - rozpoczął się trybunał pod laską sędziego Romanowicza.
    • Z Warszawy [5. XI.] 1781 k. 78-79 Król czeka w Wiszniowcu na opóźniający się przyjazd w. ks. ros. wojewoda ruski c. chory. [...] było obwołanie per sonum tubae z publiki Miasta starego wyszłe po całym mieście y przedmieściach, aby zawczasu na przyjazd Nayi. Króla JMci była wszędzie illuminacya [...] " Gurowski wydał surowe zarządzenie przeciwko Żydom. Do Piotrkowa doprowadzono "kilkanaście osób rozbojem po drogach bawiących się". W kordonie rossyjskim wita się uroczyście w. ks. ros. Z Drezna 19-go ślub królewny sardyńskiej z ks. Antonim bratem elektora saskiego. Wiadomości z Wiszniowca - w. ks. ros. podróżuje pod imieniem hrabiów du Nort i "tylko pod wyrażonym imieniem życzą być znani [...] bez parady y honorów". Przybyli do Wiszniowca 30-go, a następnie 1. XI. już w Brodach. "Na Granicy od Turczyzny pokazuje się powietrze" - przyspieszy to powrót króla "oczekiwany z utęsknieniem". Czartoryski woj. ruski ciężko choruje, marszałek trybunału jest przy chorym ojcu i "ieszcze tu przedłuża swoią rezydencję". Assesorya w. ks. Lit. pod Chreptowiczem podkanclerzym rozpoczęła swoje sądy. W szybach solnych w Wieliczce przygotowano "appartamenta y sale, które o 14.000 lamp, y 8000 świec illuminowane będą" w czasie kolacji w. ks. ros. "y naywygodniejsze machyny do spuszczania".
    • Z Warszawy [19. XI] 1781 k. 80-81 Opis spotkania W. Ks. rosysjk. z królem; słowa uznania dla generała Konarzewskiego; kuchmistrz królewski Trenet występuje "pod tytułem komisarza generała Konarzewskiego; Radziwiłł podkoronny w. l. jest zaproszony przez w. ks. wraz z księżną do Wiednia; zabawy w Wiszniowcu, podczas których "wydane były pozwy" dowcipne. Na Wołyniu y Podolu dało się odczuć trzęsienie ziemi. Cesarz "chce tego dokazać, aby się papież nie nazywał monarchą y nie rządził państwem, tylko aby był biskupem rzymskim, y rządcą dusz, ale nie dóbr". Król udał się do Kamieńca Podolskiego, witany przez generała Witta, któremu nadał "leytnanstwo y order Orła Białego"; stąd jedzie król do Winnicy. Opis przyjęcia w. ks. we Lwowie (parada wojskowa, opera, bal); tutaj "wielcy Xiążęta naywięcej bawili się z Polakami y Damami polskimi, co wielką animadwersyą czyniło cesarskim". Uniwersał cesarski do biskupów i arcybiskupów. że iego rozrządzenia za dobre uznaią, y wiernie ich w naymniejszym punkcie zachowywać będą". Listy rzymskie donoszą, że "papież z kardynałami podzielił wszystkie czynności JMci, oświadczając, iż te dzieła w niczym nie ubliżyły ustawom kościoła [...] cięszko się sprzeciwić temu, który iest mocny y któryby myślił z przeciwstawianiu się papieskiego". Z Wilna 24. XI - pod laską gen. ziem podols. Trybunał Główny w. l. sedalissine sądzi się. Przybyli tu Niesiołowcy, Tyszkiewicz i Kociełłowie.
    • Z Warszawy [10. XII] 1781 k. 86-87 8 bm. wrócił do W-wy król. "Całe miasto długim niewidzeniem Pana swego stęsknione na szczegulne [!] sposoby wysilało się przyięcie". Opis przyięcia, dekoracyi miasta i wjazdu na zamek. "Lud zaś y Miasto w późną noc okrzyki y radość wołaniem, spacyerami (ile przy barzo dobrey pogodzie y suchości służącey) kontynuował". Nazajutrz odbyło się Te Deum i cudzoziemscy posłowie złożyli powinszowania. Do Wiednia nadeszła z Rzymu Bulla Oyca św. (podają pięć punktów) "Przysłał y to Ociec i pisząc di cessarza, że względem Zakonników, tęż same miał myśli y on, y że Go tylko Cesarz JMć uprzedził". Pobyt w. ks. ros. w Wiedniu. Dodatkowa wiadomość o "leib-gwardyi, którą sobie Cesarz JMć formuje z Polaków". Słychać, że, cena monety polskiej ma być podwyższona [...] a to z tey przyczyny, że Cesarz JMć Monetę Polską po mennicach swych przebijać kazał na monetę swoią w mniejszy jak moneta polska wadze, a w jednym że kalorze. [ [...] ] to ma bydz takie: pułzłotówka [!] to groszy 16, złoty to groszy 32 y tak daley. Ta pogłoska prawdziwa czyli fałszywa, od kogoś puszczona sprawiła to, że teraz barzo trudno dostać monety za złoto". W Wilna 15. XII wojewoda miński i nowogrodzki odjechali stąd do W-wy.
    • Z Warszawy [17. XII] 1781 k. 88-89 "W czasie przyjazdu królewskiego do Warszawy, ktoś z wiatrówki strzelając zranił kobiecie głowę, "z tąd urosły wielorakie tu plotki"; "w samym Zamku, gdy Króla JMci przyimowano, JPP Alexandrowi y Cieciszowskiemu Pissarzowi Tabakiery złote z kieszeni wyciągnięto, u JCu Rzewuskiemu Pissarzowi Trzcinę do 300 zł szacowaną, ktoś w tumulcie gładko z ręki wysunął y przyiął na nieoddanie". Ogińska wraca do zdrowia, a het. Ogiński pojedzie do Słonina. Z Petersburga donoszą, że Branicki wziął ślub. Sztachelberg przysłał wiadomość z Wiednia, że w. ks. ros. odjeżdża do Włoch. Musiała nie przypaść do gustu Xięstwu Niemiecka obyczajność, kiedy tak prędko kray ten porzucają". Zanosi się na wielką woynę między Cesarzem a Turkiem - sprawa Algierczyków, którzy zabrali na morzu okręty cesarskie. Niemieckie Publiczne Gazety donoszą, że papież przygotowuje bullę zezwalającą zakonników obeymowania probostw, "wątpić jednak o prawdzie tego doniesienia można, gdyż teraźniejszy papież, ciężki jest w dawaniu podobnego pozwolenia szczegulnym [!] nawet osobom". Komisja Skarbu Koron. robi jakieś edukcji monety białej i złotey, dlatego wielkie ostrożności zachowują wierzycielowie. Wisła pod W-wą stanęła 15-go. Odbywają się Sesje - Rady Nieust. na nich doniesienia Sztachelberga posła rossyjskiego w sprawie wojska rosyjskiego, które na wiosnę ma wkroczyć "w Ukraińskie Wdztwa" i "aby na to woysko wdztwa Ruskie mogły złożyć prowiant wyznaczymy y turan. Nie wiadomo jednak pewnie, czyli takowe zalecenie z Rady wyszło do tych wdztw, lub nie". W Sądach Magdeburskich pod Prezydencją Chreptowicza sprawy ekonomiczne sądzić się maią". Z Wilna 22. XII wyjechał ad propria woj. Zyberek.
    • Z Warszawy [24. XII.] 1781 k. 90-91 Król odwiedził chorego prymasa. Branicka, siostra królewska, przybyła tutaj, jak również wojew. Mokronowski, woj. Hylzen powrócił z Saxonii; wszystkie jurysdykcje sądów w przeszłą sobotę limitowane zostały, iedne po świętach, drugie aż do Nowego Roku. "Konarzewski gen. adiutant wybiera się do Włoch na wojaż, gdzie Kięstwo [...] Rossyjskie już mieli stanąć, więc za dozwoleniem J. K. Mci ma się do nich przebierać. Obywatele żalą się na stacjonujące wojska ros. - za pośrednictwem Sztachelberga pójdzie suplika do imperatorowej - "spodziewać się trzeba, że nie nadeydzie rezolucya z Peterburga ostatek woysk Rossyjskich wyiedzie z kraju". Komisja skarbowa "dla niewiadomych inne nam przyczyn umyśliła już dawniej potroyne y pułtoranne złote zredukować, y przeszłej soboty noży uskuteczniła, podpisawszy redukcyę pomienionych zł". Określają sposób wymiany oraz przypominają wymianę z 1775 Wda miński Radziwiłł szuka żony "niekoniecznie w posagi, lecz aby w cnotę y talenta była bogata". Zdaje się zwracać uwagę na Lipską i Komorowską, "o którą zacznie komkurować ciekawie czekamy". Cesarz chciał synowca swego uczynić sukcesorem tronu i ożenić go księżniczką Wittenberską młodszą siostrą w. ks. rossyjskiej, "lecz postrzegłszy piękność tey Damy postanowił niechybnie wziąć ją sam za siebie w małżeństwo". Pani z Engelhartów Branicka zaczyna "rozumnie rządzić", spłaca długi męża, lubi Polaków; imperatorowa ją hojnie wyposażyła. Z Wilna 29. XII - Trybunał Lit. pod chwalebną laską Czartoryskiego jest odwołany do 2. I.
    • Z Warszawy [31. XII] 1781 k. 92-93 Prymas odjechał do Skierniewic: wda Ruski i kasztelanowa Ogińska lepiej się czują. Komisja Skarbowa podpisała redukcję potrójnych i półtorecznych złotych, ale nie zapadła jeszcze decyzja Rady Nieust., ponieważ rezydent cesarski Ingut prosił o zwłokę, aby mógł się porozumieć z cesarzem w tej sprawie i "gdyby Rada na jego proźbę zatrzymać się nie chciała, przymuszony by był manifestować się przeciwko takowemu komisji rozrządzeniu. Rada w tej mierze oświadczyła swą powolność". Cesarz kasuje zakony żeńskie, oprócz Panien Miłosiernych i Prezentek "uważając w tych tylko (zakonach) prawdziwą usługę y pożytek". Niezadowolone ze swego stanu i nowicjuszki mogą porzucić habit, "y na świat wyniść". Podobne zarządzenie ma się ukazać w sprawie zakonów męskich. Kurier z Kamieńca doniósł o przygotowaniach tureckich do woyny z cesarzem "do którey podobno y Moskwa się wmiesza". Podobno cesarz za część Węgier chciał oddać Turcji część Galicji i Lodomerii, ale "Turek [...] Galicyi y Lodomeryi nie poczytuje za własność cesarstwa y za sprawiedliwe odebrane Polakom, co mocno cesarza uraziło". Są jeszcze zatargi o okręty cesarskie, zabrane przez korsarzy. Z Petersburga nadeszły obszerne opisy ceremonii ślubnej Branickiego ( Z Krakowa - dyssydenci za Wisłą obrali miejsce na budowę swego kościoła; obecnie zbierają składki. Z Wilna 5. I. 1782 gen. Czartoryski odjechał do W-wy. Trybunał po świętach sądzi się pod laską Szwykowskiego [!].
  • Provenance:
    • "Ex Parva Biblioth. Thomae Ignat~: y Łopaciński Sacr. Reg. Polon. Maj. Camerar~: y" - [eksl. ziel.]
    • Ze zbiorów M. Malinowskiego nr 51
  • Subject keywords : Gazety rękopiśmienne 18 w.