The website uses cookies. These are text data saved by the browser on the user's device. They are used for the proper functioning of the website, collecting statistical information about visitors and operating facilities for logged in users. By using the website, you consent to the use of cookies. The cookie settings can be changed in your browser. If you do not change these settings, you accept the cookies used on the website.

Show/Hide the side panel
×
  • Description
  • Structure
  • Notes
  • ID : BK 1334
  • Copies:
    • Mf 4504
    • Mf 5970n
  • Title : Gazeta pisana 1791.
  • Time and place of origin: 1791
  • Physical description : 105 k. 22x18 cm
  • Binding : półsk., 18 w.
  • Language: Pol.
  • Content:
    • Z Warszawy ie 9. Mar. [9 III] 1791 k. 20-21 Zniesiono konstytucję z 1768, narzuconą "przemocą rossyiską" i obecnie "jesteśmy w nadziei prędkiego w decyzjach postępowania". Obecne debaty nad zmniejszeniem ilości ministrów są dowodem, że "nigdy u nas na prywacie nie zbywało, tak teraz tym bardziej". Przybywają kurierzy ze Stambułu, Wiednia Systowa; są wiadomości o pokoju między Rosją a Portą dzięki staraniom Potemkina i Szwecji, podaje się warunki. Do W-wy ma przyjechać in cognito elektor saski "pod nazwiskiem grafa Melsen"., a jego rezydent de Essen został mianowany ministrem. "Hamburskie Gazetty potęgę moskiewską wielce straszną malują i zupełne Turka wypędzenie z Europy obiecują". Sejm zezwolił dyssydentom, dyzunitom na to, by "obrządki swoje" sami ułożyli, "a to końcem pozbycia się na zawsze obcej influencyi w ich duchowne rozrządzenia". Ministrowie holenderski i angielski "cieszą nas wielkimi pożytkami, mającemi wyniknąć z traktatu handlowego".
    • Z Warszawy ie 16 Mar. [16 III] 1791 k. 22-23 Z racji "Dni Bachussowych" ustały "wszystkie polityczne zatrudnienia". Odbywały się komedie, reduty i assamble mimo "powszechnego narzekania na niedostatek". Przyszła sesja sejmowa będzie poświęcona projektowi o sejmach i dot. obrad nad formą rządu. Podskarbstwo koronne ma dostać Sołtyk referendarz koron., a litewskie Tyszkiewicz hetman polny. Handel zbożem z Saksonią przyniósł duże dochody Wielkopolsce. Marcin Lubomirski zaciąga się do armii Potemkina. Ksiądz prymas ma się przenieść z Londynu do Paryża, "podług zwyczaju swoich poprzedników". Król pruski za pośrednictwem ministrów angielskiego i holenderskiego domaga się Gdańska i Torunia, a "zapadłe prawo nie dozwala żadnej cessyi i zamiany". Szerzą się pogłoski "o pokoju sekretnym między Rossją i Portą Ottomańską". Działają intrygi Potemkina i szerzy się strach wśród pospólstwa w Stambule, a posiłki angielskie będą "dopiero za uchwaleniem nowych przez parlament na wojnę podatków". Zagraniczne pisma donoszą, że cesarz turecki przyczynę klęsk swoich widzi w tym, "iż Turcy nie żyją podług Alkoranu". Przyczyny "opóźnienia negocjacji w Sastowie": brak odpowiednich instrukcji dla pełnomocników Prus, Anglii i Holandii.
    • Z Warszawy ie 23. Mar. [23 III] 1791 k. 24-25 Obradowano dopiero onegdaj nad sposobem sejmikowania, a następnie nad interesami cudzoziemskimi. Polski pełnomocnik w Wiedniu, Woyna, otrzymał od cesarza i księcia Kaunitz wiadomość o nocie pruskiej w sprawie Gdańska i Torunia, w którym to piśmie król pruski obiecuje również Leopoldowi "egwiwalent z Kraju Polskiego". Niektórzy polscy politycy nie wierzą temu. Do Systowa ma przybyć pełnomocnik węgierski książę Esterhaz. Koncentracja wojsk pruskich "w bliskości Gdańska" różne wywpłuje komentarze. Intrygi posła pruskiego w Stambule Knobeldorffa przeszkadzają w ułożeniu traktatu naszego z Portą Ottomańską. Rosja przychyla się do żądania króla pruskiego "względem Gdańska i Torunia..., lecz temu nie wierzymy". 4 III król ofiarował ks. Kazimierzowi marszałkowi konfederacji kosztowną karabelę.
    • Z Warszawy ie 30 Mar. [30 III] 1791 k. 26-27 Ludwik król francuski przysłał list pełen "starych sentymentów od wielu wieków między temi dwoma naradami trwających", odwołuje rezydenta Henina, a na jego miejsce mianuje ministra. Formuje się po regimentach kompanie strzelców. Wiadomość "strasząca nas podziałem kraju" dotknęła - jako fałsz - naszą Deputację Interesów Cudzoziemskich, żądano "docieczenia zrzódła tego puszczonego wiatru". Zamieszki w Kordonie galicyjskim; sprawa synodu syssydentów. Zdaniem "politykujących" Austria i Rosja nie zgodzą się na to, "aby król pruski od kogo miał zabrać jaki kawałek kraju". Prusy gotują się do wojny "i na naszą granicę ściągają się". Za zgodą cesarza Leopolda "tutejsi neofici...postanowili...usunąć się z tutejszej stolicy od uszczypliwych języków i za granicą w kraju cesarskim osiąść", stosowne miejsce nabył ich patriarcha.
    • Z Warszawy ie 6. Apr. [6 IV] 1791 k. 28-29 Protestująca nota pruska w sejmie "względem owej rozsianej wieści nowego podziału Polski". Prymas przeniósł się do Wenecji, gdzie przebywa biskup wileński. Sejm obradował nad sprawami "interessów zagranicznych", prawem o sejmikach i sejmikowaniu. Dokończono rachunki skarbu lit. Niebawem wydrukowane będą "sposoby polepszenia dochodów i moderowania wydatków publicznych". Sprawa "projektu względem skur..., obrócenia wszelkich starostw i donatyw na skarb Rzpltejś. Elektor saski uzyskał zgodę "Książąt Imperii" oraz króla pruskiego, aby zabiegał o tron polski, chce on jednak koronę naszą wraz z Gdańskiem i Toruniem. Gazeta niemiecka notuje, że Rosja wysłała do Londynu ultimamtum, "iż Oczakowa i Alkiermanu z dystryktami nie powróci Porcie"; ks. Esterhazy, pełnomocnik stanów węgierskich, zakomunikował w Systowie pełnomocnikowi cesarskiemu, Herbertowi, swe instrukcje. Aleksander Poniński wygrał we Lwowie wielkie sumy; dla "faraorowej konfraternij" dzięki polityce łagodnego Leopolda nastały dobre czasy. Jednak Austria sposobi się do wojny.
    • Z Warszawy ie 13 Apr. [13 IV] 1791 k. 30-31 Na sesjach omawiano sprawy "cudzoziemskie...za wniesieniem JP. Zajączka posła podlaskiego", dotyczące negocjacji z posłem angielskim i holenderskim. Głos zabierał marszałek lit. Potocki "względen ustąpienia Gdańska". Otóż "ten Gdańsk jest prawdziwie solą w oczach, Anglia znienawidziwszy Moskwę chce koniecznie z nami zawrzeć traktat handlowy, w czym już są rozpoczęte negocjacje". Moskwa chce nas poróżnić z Berlinem, a sama mimo odniesionych zwycięstw nad Turkami..., jeżeli w tych czasach nie przyjdzie do pokoju...upaść musi". Zajączek również "przymówił niektórym względem neutralności nie przystąpienia do alliansu ze Szwecją", mowa jego wywołała wrzawę i sprzeciw posła kaliskiego Suchodolskiego. Z powodu różnicy zdań na sesji sejmowej miał się pojedynkować Zajączek z kasztelanem wojnickim Ożarowskim, a Pohatyński z Ziałkowskim, ale "nie przyszły strony do tego azardu". wojewoda płocki Szydłowski ustąpił swego krzesła kasztelanowi plockiemu Zboińskiemu. Wenecja się zbroi, by pomóc Rosji na Morzu Sródziemnym. Intrygi Rosji z którą Anglia i król pruski chcą prowadzić wojnę.
    • Z Warszawy ie. 20. Apr. [20 IV] 1791 k. 32-33 Zatwierdzono "projekt odmiany skur na ipłatę pieniężną". Szlachta kurlandzka jest nam przychylna, ale mieszczanie przeciwni i "pismami stan przeciwko stanowi potężnie walczy". Rozpoczęły się sądy kurlandzkie, "książę od obywatelów o absolutyzm i uciążliwości różne mocno procedowany" i nie może liczyć na instancję i intrygę "sztachelberkowską". Kurierzy angielski i pruski "oczekują na ultimatum dworu petersburskiego względem pokoju z Portą". Flota angielska i holenderska są gotowe "do wyiścia na Morze Bałtyckie", królowi duńskiemu "mają zapowiedzieć", aby swoim, a nie rosyjskim językiem w teraźniejszych okolicznościach mówił". Potenkin zdał komendę Repninowi i przybył do Petersburga, widziano go "w kompanii posła angielskiego". Komisja Wojskowa wezwała do gotowości wojska pograniczne, "czy prędzej, czy później, gdy będziem co Chcieli odzyskać, trzeba podobno zerwać się do oręża, bo inaczej zapatrując się na ministrów cudziziemskich, ich robocie nic nie wskuramy". Krąl szwedzki jedzie do wód spaskich. droga powrotna przez Anglię i Holandię. Słychać, że między Anglią a Rosją nowe "powstają negocjacje". Relacje z Systowa: wystąpienie posła cesarskiego w sprawie "konwencyi Reinchenbachowskiej" oraz Węgrów. Brahilow "od wojsk rossyiskich jest opasany". Szwecja się zbroi. Z Wilna 24 IV: Trybunał pod laską podkoniuszego lit. Bułharyna zalimitowany do 15-go kwietnia.
    • Z Warszawy ie 27 Apr. [27 IV] 1791 k. 34-35 Zapadła konstytucja dla miast, a "z prawa świeżo zapadłego o stanie miejskim, przez które nie równie więcej otrzymają miasta niżeli prosić odważyły się" to wynika, że będziemy mieli stutysieczną armię już na "galę św. Stanisława". Niezadowolony z tego sekretarz legacji pruskiej. Anglicy nawet zakładali się z generałową ziem podol. Czartoryską, "że przywiązany do swoiej prerogatywy stan szlachecki nie uczyni tej łaski szanowi miejskiemu. Otąż nad wszelkie mniemanie stało się to powszechne ukontentowanie". Wydaje się, że Anglia i Prusy wydadzą wojnę Rosji, a my "neutralnością nic nie zyskamy". Petersburg dał dworowi londyńskiemu ultimatum w sprawie prowadzonej wojny z Turcją. W parłamencie londyńskim debaty na temat wojny z Rosją. Mołdawia będzie utrzymywać "na Dunaju zbrojną flotyllę przeciwko Turkowi", a Rosja obsadzi kozakami swe statki na Morzu Czarnym, a Grecy gotowi "broń wziąć przeciwko Machometanom". Mieszczanie kulnandzcy oskarżają stan rycerski, otwarta jest kwestia stanu chłopskiego, który chce się "podźwignąć z tak ciężkiej mizeryi". Z Wilna 1 V i 22 III: wybuchł wielki pożar w mieście, spłynął Zielony Most niedawno wybudowany, na Snipiszkach spłonęło 30 domów oraz cegielnie.
    • Z Warszawy ie 23 Junij [23 VI] 1791 k. 50-51 Kurier angielski odbył drogę przez Hagę, Wiedeń, Berlin, Warszawę do Petersburga. Od Rosji zależy teraz "pokój albo powszechna wojna". Kozacy, Tatarzy inny "dziki lud" stoją na granicy Białorusi, trzeba mieć ich na oku. W. Weyzyr listownie wzwał konsyliarza gabinetowego Laskarowa, chcąc traktowaś w sprawie pokoju, zwrotu Krymu i Oczakowa. Dwór berliński odstąpił "od konwencji Reinchobachowskiej", minister austryjacki Hawnit oświadczył, że cesarz Leopold jedynie "żąda zachowania Traktatu Bassarackiego z roku 1739 zawartego" i granic na Dunaju, Sawie i Humie; "opaczne doniesienia JP. Bułhakowa o naszej dnia 3 Maja zapadłej konstytucyi" spowodowały, że Moskale "głosili o zamieszaniach w Polscze", sprostowały sprawę relacje ministra Cachet.
    • Z Warszawy ie 29 Junij [29 VI] 1791 k. 52-53 Wyjechali z Warszawy posłowie, pozostali obradują. Podział W-wy na pięć kantonów. Sprawa juryzdykcji marszałkowskiej, "stanęło wielkie prawo, iż żaden z posłów do żadnej komissyi na urząd nie może być obierany". Litwa wnosi pretensję o osobną dla siebie policję, w tej sprawie wygłosił mowę marszałek sejmowy koronny, przypominając "dawną unię" i Litwa odstąpiła od swego projektu. Kongres w Systowie nie obraduje, posłowie cesarscy nie chcą odstąpić od traktatu Passarowicach, a "mocarstwa popierać bedą spólnie wojnę przeciwko Porcie". Poseł turecki w Berlinie nalega o pomoc. Dwór berliński odwołuje się do Londynu itd. Elektor saski zapoznaje się z naszymi prawami. Oczekuje się noty rosyjskiej. Turcy przeprawili się przez Dynaj w okolicy Sylistrii i Wiadama, a w Kroacji uderzyli na oddziały austryjackie. Stanisław Potocki z Berlina jedzie do Drezna, stąd wnioski, że infantce polskiej królewicz pruski obrany będzie za męża, inni mówią, że zostanie nim jeden z synów cesarza Leopolda. Z Grodna: Trybunał pod laską kasztelana połockiego Brzostowskiego dobrał jako vicemarszałka deputata żmudzkiego Ważyńskiego.
    • Z Warszawy ie 6 Julii [6 VII] 1791 k. 54-55 Kandydatami do Departamentu Polocji są: kasztelan przemyski Czetwertyński, kasztelan raciążki Mostowski, Aleksander Potocki, starosta nurski Wodziński. Żarno, Zapolski, Wojciech Turski, Badeni i inni.; ma przybyć marszałek Raczyński. Wojska odprawiają swoje popisy, a "odgłos ten obozowania zrodzi w Europie opinię pewną o stałej naszej konsystencyi". Józef Poniatowski jedzie "do partyi ukraińskiej, a Książę Wittemberg już stanął w małopolskiej. Król przeniósł się do Łazienek. Naznaczono sądy pograniczne Kurlandii z Litwą. Odwołani zostaną z zagranicy wysocy oficerowie. "Potocki ex wojewoda ruski i hetman Rzewuski listownie przysłali do stanów swoje zmiania o wyrazach przepowiadająch przyszłą dla Ojczyzny niepomyślność z tejże konstytucji". Posłem polskim w Madrycie na miejsce Morskiego będzie krajczyc koronny Jan Potocki. Pani Rudnicka wychodzi za mąż za Normandosa "posła u nas hiszpańskiego". Ciekawostka: "obnosi się tu kopersztych wielce zabawny, pewnie włoskiej lub hollenderskiej inwencyi, wyrażający imperatorową", która obejmuje połowę świat, stojąc na Stambule i Petersburgu, przyglądają się jej królwie "demu z ust ciśnie się napis barzo śmieszny". Porucznik kawalerii narodowej zabił w Dubieńcu oficera moskiewskiego Roszanowskiego, "rodowitego Polaka do służby polskiej przybyłego". Javłonowski donos Berlina, że król pruski nie jedzie dooobozu na granice Inflant. Książe Yorku, królewicz angielski, opuścił Berlin. 23 VI: "in gratia urodzin infantki polskiej Ksżę JMć wojewoda wołyński dawał w ogrodzie saskim serenadę. Ze Stockholmu powrócił starosta tłumacki Potocki. Szwecja opowiada się "na stronę Anglii i jej alliantów z przyczyny tej, iż Rossja nie chce dopełnić dawnych swoich przyrzeczeń". Kongres w Systowie przekazał warunki tureckie do zainteresowanych dworów. Z Wilna 10 VII: Akademia "uwielbiając nową teraz zapadłą konstytucję czyniła tu obchód uroczysty". Aresztowano Mackiewicza komisarza połtawskiego oraz Korkozewicza za "fabrykacyą assygnacjów do magazynów tabacznych w Księstwie żmudzkim". Połowy na Wilii łososi i jesiotrów.
    • Z Warszawy ie 13. Julii [13 VII] 1791 k. 56-57 "Interesa publiczne w tak wielkim sekrecie straż teraźniejsza utrzymuje, iż nie można o niczym powziąć wiadomości". Obraduje Komisja Policji Obojga Narodów. Przymówki sejmowe między posłem sandomierskim Skorkowskim, a krakowskim Linowskim zakończyły sie pojedynkiem. Na Litwie sfałszowano asygnacje wojskowe i opatrzono je podpisami "i fa łszywym wileńskiej roboty u Żydów stęplem"; winnych aresztowano. Kongres w Systowie będzie zerwany, a "między Turcją a Austrią otworzy się wojna". Z Berlina donoszą o ucieczce króla francuskiego z Paryża, dążącego do granic cesarskich "obtoczyło" pospólstwo, królowa z córką i delfinem uszła. Schwytano również margrabiego de la Fayette, który "zdradził naród... Pospólstwo paryskie za takowe kroki czyli mu nie wystawi palu latarniowego". Król planował kontrrewolucję na czele której miał stanąć ks. de Conde i hrabia de Artois, a na czele Zgromadzenia Narodowego książę de Orleans. Ta nowina "mocno zmieszała" posła francuskiego w Warszawie hrabiego de Croix. Alzacja nie chce uznać nowej francuskiej konstytucji i poddaje się pod protekcję cesarza Leopolda. Również król pruski "chce coś profitować z Francuzów od granic Kliwii". Z Wilna 17 VII: 3 lipca modlono się powszechnie "za stałą na dniu 3 Maja rządową Konstytucyą". Ryga jest otoczona przez wojska rosyjskie.
    • Z Warszawy ie 20 Julii [20 VII] 1791 k. 58-59 Elektor saski daje Rzpltej w prezencie broń, "a od córki swojej, infantki polskiej, ofiaruje dwa miliony talarów", chce jednak uzyskać gwarancję cesarza na "ten sukcesji donatywnej układ". Uniwersał do miast wolnych w sprawie wyboru plenipotentów na sejm i dalszego obrania assesorów. Wielohurski otrzymał order św. Stanisława. Nie będzie w tym roku pokoju, "nawet cesarz Leopold ozięble traktuje o ten pokój", a Rosja "odpowiada zawsze jednostajnym tonem" i nie wiadomo jaką dała odpowiedź na ultimatum londyńskie. Generałł Szuwarow będzie atakował fortecę Porahilow, Austria chce opanować Dziurdziowo, dochodzi do potyczek. Turcy przeprawiają się przez Dunaj i stąd pełnomocnik cesarski Hersberg i węgirski książe Esterhazy opuszczają Szystów, udając się do Bukaresztu, gdzie oznajmili, "pełnomocnicy Porty i inni: mieć nas będą zawsze gotowych dla traktowania o pokój". Juryzdykcja marszałkowska "jeszcze do niejakiego czasu zaległe sprawy w swoim sądzie rozsądza". Z Wilna 24 VII: dnia 16 lipca trzeci pułk pomaszerował do Kowna.
    • Z Warszawy Dnia 27 Julij [27 VII] 1791 k. 60-61 Pogotowie wojskowe w Warszawie, którego "rozmaite dają się słyszeć przyczyny, lecz o istotnej dowiedzieć się nie można", marszałkowie Małachowski i Sapieha są wezwani do Warszawy. Potemkin sprzedaje Smielańszczyznę księciu Stanisławowi expodskarbiemu litewskiemu, "przyczyna tej przedaży nie jest nam znana". Z Genui przysłano pożyczkę, która nie jest już potrzebna, bo mamy na pokrycie wydatków według zapewnień Komisji Skarbowej. Miliony włoskie "rozdano tu pożyczonym sposobem między bankierów i panów, którzy opłacą procent skarbowi publicznemu, a ten opłaci w Genui". Listy od granicy tureckiej przynoszą wieści o pokoju, chociaż Rosja sposobi się do wojny i nie ma wiadomości o zwycięstwach tureckich. Hamburska gazeta donosi, że wojska pruskie mają zagarnąć Poznań, Toruń, Gdańsk etc., "król pruski jest nasz alliant, więc nie spodziewamy się od niego takiej gwałtowności". Z Wilna 31 VII: ma gistrat obrał swoich plenipotentów. 10-go sierpnia odbędzie się elekcja sędziów oraz plenipotentów na sejm.
    • Z Warszawy ie 3 Aug. [3 VIII] 1791 k. 62-63 Ukazała się deklaracja magistratu do mieszkańców miasta Warszawy, "a się pissali na nową konstytucyą". Cechy już wykonały przysięgę, przygotowuje się nowe przepisy miejskie, zbrojenia. Relacje o bitwie Matoryn, duże zwycięstwo Rosji nad Turcją, Rosjanie zdobyli fortecę Anap, który "była murem stambulskim ze strony Azyi". Sprzymierzone dwory londyński, berliński i haski przysłały ostatnio do Petersburga ultimatum w którym "interess Porty Ottomańskiej dotąd od nich popierany teraz zdaje się na wielkomyślność imperatorowej", a Oczaków i Alkierman ma zostać "na zawsze przy Rosji". Dwór wiedeński i "wszystkie dwory włoskie" będą domagać się, aby "królowi francuskiemu powrócona była dawna władza i powaga". Dnia 25 VII "w Łazienkach odprawił się karozel, tamże sztukmajstrowie okazowali różne sztuki, łamania, skakanie, equilibrij ettc. na których widoku znajdowało się liczne Państwo [i] Pospólstwo i było zupełnie ukontentowane". Do Nowego Roku trwa juryzdykcja marszałkowska. Z Wilna 7 VIII: przystąpiono do elekcji dyrektora na sesji zagajonej przez sekretarza królewskiego i prezydenta wileńskiego Lechowicza. Dyrektorem został Miller, assesorami zaś Dabre, Krzyczewski, Lukianowicz oraz dobrano Sądeckiego. Deputatami zostali: Paszkiewicz, Orłowski, Gucewicz, Pawłowski, Gietz i Oświecimski.
    • Skreślenia wśród nazwisk wybranych sędziów Trybunału lit., które świadczą o przepisywaniu tekstu z oryginału.
    • Z Warszawy dnia 10 Augusta [10 VIII] 1791 k. 64-65 Carowa dała odpowiedź na notę Prus i Anglii, ponieważ państwa te okazują "w obojętnych wyrazach troskliwość, żeby Porta przy zawieraniu pokoju nie była zbyt pokrzyydzona", dlatego "wsswoich propozycjach wszystko uczyniła, co wrodzona jej skłonność do pokoju i bezpieczeństwa jej poddanych doradzić mogły". Po czterech latach zwycięskiej wojny żąda jedynie nowej granicy, "która utwierdzi jej bezpieczeństwo", ona sama bowiem jedynie "nieodstępnie sprzyja pokojowi". Po otrzymaniu tej kategorycznej odpowiedzi admirał Hod nie odebrał w Portsmuth rozkazu płynięcia na Bałtyk, a kurier londyński i berliński udali się do Systowa ze specjalną misją. Jeśli elektorowa saska powije syna, wówczas "infantka uchylona będzie od naszej konstytucyi". Bojkot posła francuskiego w W-wie, europejskie dwory gotują manifest przeciw francuskiemu Zgromadzeniu Narodowemu. Książę de Conde gromadzi partię w Alzacji "na obronę władzy i powagi króla". Z Wilna 14 VIII: na elekcji sędziów apelacyjnych obrano: Wagnera, Millera, Frobena, Leniewicza, Dabrego; zastępcami zostali Gzowski, Pawłowski, Lukianowicz, Minkiewicz, Woyciechowski. Plenipotentem na sejm Daniel Paszkiewicz, prezydent wileński.
    • Z Warszawy ie 5 Jan. [5 I] 1791 k. 4-5 Z okazji Nowego Roku nie nastąpiło "rozdanie na kollendę Ministerjów". Po Tyszkiewiczu woj. smoleńskim województwo dostanie podskarbi Dziekoński; poseł Moszyński "ma zostać nieuchybnie podskarbim w. lit". Mówi się, że "wygnany Adam, niegdyś podskarbi w. kor. udał się z Kordonu austryjackiego do Wenecji, co on tam będzie robił [?]". Pogłoski o pokoju między Rosją, a Portą Ottomańską, który stanął dzięki Szwecji i Hiszpanii. Nie wiadomo co w tej sytuacji zrobi dwór berliński. Nowa szlachta rzadko: wykupuje diploma, a przez to nadzieja zasilenia skarbu zawiedziona została". Przedmiotem obrad sejmowych "zbyteczna wolność drukowania tu różnych Pism". Ucichła sprawa projektu instrukcji województwa lubelskiego, "ażeby z trzech lub czterech państw kolejno byli wybierani następcy do Korony Polskiej". Król pruski szykuje się do wojny, a tymczasem u nas "zdaje się co raz bardziej stygnąć gorącość ducha do ligi pruskiej". Król szwedzki znów się szykuje do wojny, "ale z kimby miał wojować, nie wiadomo". Spory nad projektem "kary śmierci na dających się przekupować od państw cudzoziemskich". Obywatele Wołoszczyzny i Mołdawii chcą obwołać Potenkina swym udzielnym księciem. Z Wilna 16 I: Trybunał sądzi się; odbył się chrzest i ślub żydowski w kościele św. Kazimierza w asyście wielu panów.
    • Z Warszawy ie. 19. Janr. [19 I] 1791 k. 6-7 Deputacja Interesów Cudzoziemskich układa rezolucje dla króla pruskiego w sprawie Gdańska i Torunia, którą przedłoży sejmowi. Z wiosną Moskwa uderzy na Turków od morza i lądu, obecnie nie zważając na negocjacje pruskie "posuwa się co raz głębiej w kraje tureckie i wielkie odnoszą korzyści". Szwecja zbroi się, a "te" te szwedzkie armowania się nie są bez przyczyny" i są skierowane przeciw Prusom, bo król pruski chce odbić sobie na kimś "swoje koszta..., co wszystko na wiosnę pokażę się najlepiej światu"... Autor jednej zagranicznej gazety oświadczył się w niej publico, iż wkrótce wyda książkę w której dowodnie okaże wszystkie intrygi dworu berlińskiego". Król pruski domaga się, aby zakończyć obrady sejmu oraz zamknąć wywóz zboża za granicę. Listy niemieckie donoszą o zbrojeniach w Prusach.
    • k. 8-9 Obrady nad formą rządu i kalkulacją skarbu Rzplt., kontroluje się każdy "dochód i wychód publiczny, a na samowładztwo expensowania nad miarę sejmujący gotują ostre głosy". Dot. to kupna pałacu dla ambasadora rosyjskiego, utrzymania jego dworu itd., na co dała rezolucję Rada Nieustająca. Ustanowiono, że minister ros. w W-wie i minister polski w Petersburgu utrzymują się "skarbem własnych potencyi". Relacje o zdobyciu przez Moskali Izmailowa, rozkazach Potenkina i Szuwarowa. "Moskale zostali zwycięzcami, ale to zwycięstwo barzo wiele ich kosztuje". Szwecja ostrzega Turcję przed królem pruskim. Pisma prywatne i publiczne gazety piszą, że Anglia i Hiszpania prowadzą negocjacje pokojowe między Turcją a Rosją, jakkolwiek Hiszpania utrzymywała dotąd stronę Rosji, to jednak po traktacie z Anglią zmienić musiała kierunek swej polityki. Z Wilna 30 I. obchodzono 17 stycznia uroczyście dzień urodzin króla.
    • Z Warszawy Dnia 2 Febr. [2 II] 1791 k. 10-11 W ogrodzie saskim dla pięknej pogody nawet król "używał tamże promenady". Komisja Skarbowa kazała wysatwić most na Wiśle. Dzięki wczesnej wiośnie otworzy się kompania handlowa. Obrady sejmowe trwają, omawiano sytuację polityczną oraz "ekonomikę publiczną". Na kontraktach dubieńskich Potenkin za pośrednictwem Pułaskiego zakupił wielkie ilości zboża. W teatrze grana jest "ulubiona od wszystkich komedja pod tytułem Powrót posła, poseł Suchorzewski protestował na sesjii przeciw autorowi i jego dziełu. Turcy prostują relację o rzezi w Izmailowie. "Szwecja z Rossją traktat defensive i offensiwe zawiera". Zbrojenia pruskie, angielskie, holenderskie; flota na morzu bałtyckim. Bank holenderski zbankrutował.
    • Z Warszawy 9 Febr. [9 II] 1791o k. 12-13 Dubno przestaje być "miejcem tak sławnych kontraktów dla niewygodnych ziezdzających się tam gości" i popsutego mostu; podobno Puck zajmie miejsce Dubna. Kamerdyner Rzewuskiego, Zoli, otwierał listy pisane Galicyi do pisarza polnego, przychwycony zeznał, że był do tego namówiony "od jednego cudzoziemskiego posła". Do Lwowa wyjechał Seweryn Potocki na sejm zwołany przez "dobroczynnego Leopolda cesarza". Wyjechał do dóbr swoich marszałek w. koron. Mniszech, zastąpił go marszałek nador. lit. Potocki i dzięki niemu sejm uchwalił, że "szlachta niepossessjonaci nie będą wchodzić w czynności sejmików". Na jednej sesji prowincjonalnej uchwalono, "aby wszystkie starostwa w jeneralności na interes skarbu były Rzptej obrócone". Przybył kurier ze Stambułu, podobno w sprawie mianowania posłem Potockiego nadwornego marsz. lit. Delegacja angielska zapewnia nam bezpieczeństwo; między Prusami a Rosją dojdzie do wojny. Z Wilna 13 II: sądy ziemskie. Nazwiska deputatów wybranych na sejmikach na Tyrbunał w. lit.: podstoli wileński Bronieć, kapitan Horodeński; z Oszmiany pisarz grodzki Zabłocki, podstoli Kozieł; z Trok łowczy inflancki Krzywobłocki, stolnik Wzgird; z Brasławia cześnik lit. Brzostowski, miecznik Mirski; z Jarodubia Pomarnacki, pisarzewicz Loppa; z Wiłkomierza podstarości Morykoni, kapitan Wiszniewski, starosta Balcewicz, budowniczy Kupść; z Nowogródka Jabłoński strażnikowicz, Kiersnowski ex aktor wileński; z Grodna pułkownik gwardii kor. Stryjeński, chrąży król. Sopoćko.
    • Z Warszawy ie 16 Febr. [16 II] 1791 k. 14-15 Jako poseł wyjechał do Francji Oraczewski, "od owej konferencyi prymasa Łubieńskiego z hrabią de Rotileans żadnej z Francją nie mieliśmy konferencyi posselskiej". Do Polski ma przyjechać hrabia le Croix. Przybył poseł holenderski baron de Retheren, radzi on odstąpić królowi pruskiemu Gdańsk wzamian za "niepodległy handel", również deklaracja angielska i francuska "na polski język wyłożona" to samo zaleca, "tylko, że na przeszkodzie jest świeżo zapadłe prawo kardynalne cessyi i zamiany pod żadnym pretekstem nie dozwalajace". Z Woli sejmu wysłano do Stambułu polecenie Potockiemu, aby się udał do Systowa na kongres. Potenki przeciwnikiem negocjacji. Listy wiedeńskie donoszą o gotowości wojska austriackiego do wojny z Turcją. Projekt mariażu następcy tronu pruskiego z córkó Leopolda i następcy szwedzkiego z córką w. księcia rosyjskiego. wojewoda wileński Radziwiłł otrzymał od króla pruskiego oder Orła Czarnego. Reforma umundurowania kawalerii, "srebro i złoto wcale odrzucone". Delegaci Kurlandii "w przytomności Stanów Rzpltej będą mieli audiencję. Chcą oni ściślejszym węzłem związać się z naszą Rzpltą". W parlamencie angielskim omawiano sprawę wojennej floty na Bałtyku. Rosja liczy na przyjaźń cesarza Leopolda. Z Wilna 20 II: deputaci na Trybunał lit. c. dl.: z Połocka sędzia ziemski Bujnicki, regent ziem. Korsak; z Orszy Boguszewski, Jakonicki; z Witebska Sielanko, Nornicki; ze Żmudzi starosta strawiński Bukaty, starościc świderski skarb. Nagurski; z Wołkowyska porucznik Honwalt, sędzic Kiełczewski; z Brześcia Wyganowski, Matuszewicz; ze Słonima rotmistrz trybunalski Zawadzki, Rostocki komisarz; z Smoleńska pułk. Ważyński, major Szteientyn. Z Kowna pułk. Sopoćko, sędzia Borewicz; z Lidy sędzia grodzki Adamowicz, gen. Kostrowicki.
    • Z Warszawy dnia 23 Febr. [23 II] 1791 k. 16-17 Obradowano o tym kto ma wolny głos na sejmikach, uznając za uprawionych "samych tylko prawdziwych dziedziców", a sprawy "czyli wojskowi mogą być posłami nie roztrzygnięto". Relacje o kongresie w Systowie, "to można za pewną, że ten kongress nie skłoni Moskwy do pokoju z Turczynem". Poseł angielski w Wiedniu namawiał cesarza, "aby odstąpił od alliansu z Rosją", chętnie - odpowiedział Józef II, "tylko daj mi WP. tak mocną i potężną alliantkę jaką jest Rossja". Foryfikuje się Belgrad. "Konwencja w Reinchenbach stała się mimo woli króla duńskiego, tylko Herzberg minister zrobił". Politycy "nie obiecują pokoju, tylko rozszerzenie wojny". Sytuacja polityczna w Prusach, Szwecji, Danii i Rosjii. "W Nizza" ewakuacja Francuzów i nawet Polaków. Marszałkowa w. koron. wraca do Polski.
    • Z Warszawy ie 2. Mar [2 III] 1791 k. 18-19 Część dywizji Kałmuków i Baszkirów wpadła, rabując, w nasze granice, "względem tego najazdu uczyniona jest ministerialna rekwizycja". Kurier z Wiednia przywiózł wiadomość o warunkach pokoju między cesarzem a Portą Ottomańską. Król szwedzki złączył się z Rosją, a Dania z Prusami, Holandią i Hiszpanią. Deputacja Interesów Zagranicznych konferuje z posłami angielskimi i holenderskimi w sprawie traktatu handlowego. Rosja chce mieć "mocna fundament na którym swoją politykę zasadza". Obecnie "delegaci kurlandzcy po odprawionej...audiencyi...podali do druku swoją explikację krzywdy od własnego księcia Birona im wyrządzonej". Różne komentarze "o zajść mającym alliansie między Turcją i Austrią" i rola w tym układzie Hiszpanii, Francji: pozycja Rosji. Zagraniczne listy donoszą, "iż w Stambule wielka trwoga" z powodu zwycięstwa Rosji. Mówią, że król pruski z wiosną ruszy na Rosję, "i że Polaków 12.000 na fundamencie zawartego alliansu z Prussakami złączy się".
    • Z Warszawy ie 4. Maja [4 V] 1791 k. 36-37 Sejm zawiesił obrady do 2 V. Zjazd senatorów i posłów, pełnomocnicy miast rozpisali "listy cyrkularne do swoich magistratów", aby przysłały delegację na uroczystości nadania nowych praw. "Owe nadane Prawa i wszelkie zasady dalsze miast już i po niemiecku są przedrukowane i do Gazett Cudzoziemskich porozsyłane, tak dalece, iż drukarnie z początku ledwo wystarczyć mogły, zgoła powszechny o tym tu jest dyskurs i ukontentowanie". Rosja wobec potęgi morskiej angielskiej i holenderskiej oraz lądowej pruskiej. Hiszpania "podnieca" Wenecję i utrzymuje w nadziei uzyskania od Turcji Moreo, Krety itd. Z ewentualnej "naszej neutralności uzbrojonej nie będzi kontenta" Rosja. Prusy chyba nie są tak mocne, a nasz poseł w Berlonie częste odbywa konferencje z gabinetem berlińskim. Dania i Szwecja mogą nie przepuścić floty angielskiej przez Znund. Przyszła wiadomość od Debolego z Petersburga, że posłowie angielski, pruski i holenderski "wyjechali do własnych dworów". Kossakowski, biskup inflancki, został koadiutorem biskupstwa wileńskiego. biskup wileński bawi w Wenecji. Komentarze w sprawie dawnej noty pruskiej dotyczącej Gdańska - "musiało coś bydź podejrzanego, tylko się jeszcze dotąd nie wydało". Poseł rosyjski Bułhakow winszował królowi nowej konstytucji dla miast. Miasta robią składkę pieniężną, "za którą na wieczną pamiątkę i uwielbienie słodkiego panowania Stanisława Augusta wystawią mu koloss w linij kolossa Zygmunta III, ciągnący się ku Podwalu, przeciwko Senatorskiej ulicy". Z Wilna 8 V: poseł województwa wileńskiego chorąży Tyzenhauz "prawo obywatelskie przyjął i rothę w konstytucyi opissaną przysiągł".
    • Z Warszawy ie. 11. Maja [11 V] 1791 k. 38-39 Szlachta wpisuje się w księgi miejskie, zaczyna handlować i "o kupiectwie zamyśla". Poseł poznański Mieczyński, starosta wałecki "żądał oblaty zapadłego prawa". Książę Kurlandii chce kupić Pałac Brühlowski, projektuje się małżeństwo córki księcia z jakimś księciem polskim. Noty cudzoziemskie donoszą, "iż duch republikański z Paryża już się przeniósł do Sardynii i pod pretekstem wolności wielkie gwałty popełnia." Poseł jednej z potencyi usiłował przekupić naszych posłów, ale "nic nie wskurał". Elektor saski obrany następcą tronu "i z armat setnym wystrzelaniem i okrzykiem ludu vivat ogłoszony został". Niższa izba w parlamencie angielskim jest przeciwna wojnie z Rosją i nic ją to nie obchodzi, że Turkowi zabrano Oczaków, Alkierman itd. Trzynaście liniowych okrętów rosyjskich przepłynęło z Kronstad do Rewla. Ks. de Nassau sprowadza z Francji do Petersburga oficerów biegłych "w sztuce morskiej". Porta "zaraz w górę podniosła swój ton", gdy posłyszała, że Anglia, Holandia i Prusy sposobią się do wydania wojny Rosji, a pokój podpisze po otrzymaniu zabranego Krymu. Wilno 15 V: uroczyście obchodzono imieniny króla.
    • Z Warszawy ie 18 Maja [18 V] 1791 k. 40-41 Prawa dla miast i "przyznana sukcessja tronu polskiego domowi saskiemu" są wydarzeniami pierwszej wagi. Uroczystości 8 V była wielka "jak w żadnym państwie rzadko i tu nie była widziana, samych bowiem opissów ma wyiść z druku ksiąszka". Wśród posłów sejmowych rozeszła się pogłoska, że wojsko pruskie przeprawiło się pod Toruniem i idzie na Moskwę; czekamy na potwierdzenie tej wiadomości, raczej stanie pokój, a wówczas "zagraniczne dwory, przez zazdrość, mogłyby przeszkodzić naszym zasadom na których swego czasu chwała i siła narodu wystawione będą". kanclerz w. koron. Małachowski złożył pieczęć, którą otrzymał marszałek lit. Potocki, a marszałkiem został gen. Adam Czartoryski. Poseł kaliski Suchorzewski niezadowolony "z zapadłego prawa" oddał królowi order św. Stanisława i wyjechał do domu. hetman lit. Ogiński bawi w Warszawie, ale niebawem jedzie do Berlina. Wieść o nowym rozbiorze spowodowała raptowne "wprowadzenie do sejmu materyi Rządu Krajowego w kilkunastu artykułach ułożonego". Partia przeciwna nie miała czasu na intrygi a że "sekret jest duszą wszystkiego" dlatego uchwały zapadły szczęśliwie. Dwór petersburski dał rezolucję Berlinowi. Król szwedzki ponoć żąda od Rosji zapłaty za utracone okręty liniowe. Dania trzyma z Rosją i Hiszpanią. Z Wilna 22 V: uroczystości z okazji imienin króla "i nadań nowych praw dla miast", ale o tym jest relacja drukowana.
    • Z Warszawy dnia 25 Maja [25 V] 1791 k. 42-43 Poseł holenderski udał się do Berlina z relacją, ponieważ traktat handlowy "się rozszedł przez zawadę o Toruń i Gdańsk". Do Berlina pojechał również poseł angielski. Przyjechał kurier z Prus od naszego posła, przywiózł od króla "stateczną przyjaźń na zawsze ku naszej Rzpltej...Ministerium jednakże berlińskie nie zdaje się być równego z monarchą swym ukontentowania w tej okoliczności". Elektor saski "jeszcze ma niektóre kondycje w deliberacyi". Kurier rosyjski pojechał do Stambułu, stąd pogłoska o pokoju. Poseł szwedki jedzie do Stockholmu w sprawach prywatnych. Kupcy polscy obecni na jarmarku w Lipsku illuminowali Hotel de Pologne "in gratiam przyznanego elektora saskiego następcą tronu polskiego". W Pałacu Radziwiłłowskim obraduje Rada [40 osób] "zwyczajem Jakobinów w Paryżu..., jest to towarzystwo wielkiej konsekwencyi, ważniejsze od Sessyi Prowincjonalnych". Delegaci miast obradują na ratuszu, "układając organizację nadanego sobie prawa". Żart biskupa kamienieckiego na temat nowej konstytucji "naszego rządu". Księżnę kurlancką zapewniły stany sejmujące, "iż jest bezpieczna od wszelkiej napaści w swoim księstwie". Krąl pruski cofnął swe ordynanse, gdy dowiedział się o naszych uchwałach sejmowych. Zniesiono Deputację Interesów Zagranicznych, powołując na jej miejsce Straż Narodową. Wielki wezyr zamyśla wyprawę przez Dunaj, ale "Kopyjczycy na Dunaju są dobrze flotyllami uzbrojeni".
    • Z Warszawy ie 1. Junij [1 VI] 1791 k. 44-45 kanclerz w. korn. Małachowski był w Wilanowie u brata wojewody mazowieckiego; Sokolnicki przyjmował gości w Pałacu Radziwiłłowskim. "Radość z nowej konstytucji na wszytstkich ucztach często bywa powtarzana". Przybędzie poseł francuski; Cuber zastąpi miejsce posła hiszpańskiego. "JP. Normandos dawał tu wielki obiad in gratiam imienin Nepomuceny infantki polskiej. Księżna Kurlandii wyjechała do wód, żegnana przez ks. Sapiehę, posła sejmowego lit. Wyznaczono w Pińsku synod dyzunicki z tej racji książe gen. Ziem Podolskich "uczyniwszy słodką na wstęp przemowę, kuchnie swoje otworzył na hojne traktamenta". Emigranci "różnego ludu z zagranicy" przybywają do Polski, bowiem "na słodkie wspomnienie pożądanej wolności wielu z niewoli despotycznej" uchodzi. Marszałek w. koron. utrzymuje się "przy długu mianym na starostwie lubelskim" razem z kasztelanem Niskowskim i posłem Jarzmanowskim, "którego patryotyzm w r. 1773 okazany, uwięczyły stany sejmujące". Zgodnie z uchwałami sejmowemi buławy polna i litewska po podskarbim Tyszkiewiczu nikt nie dostanie. Na sejmie debatują o starostwach i księstwie kurlanckim. Na sejmie delegaci trybunału lubelskiego "złożyli eksplikacyą z owej potwarzy świeżo na trybunał rzuconej o pokrzywdzenie mieszczan lubelskich". Obecny również stolnik litewski Czartoryski "Ustawa Nowego Rządu stanęła na gruntownym fundamencie". Ucichły wieści o wojnie Rosjii z Prusami, Anglia nie wysyła fłoty. Z Berlina przyjedzie Stanisław Potocki oraz poseł angielski. kanclerz w. koron. Małachowski i poseł kaliski Suchorzewski urażeni "względem raptownego ustanowienia nowej konstytucyi rządowej". Prymas biskup wileński, marszałek Raczyński, Potocki exwojewoda ruski "po zapadłej nowej konstytucji mają powrócić do Ojczyzny"; będą ogranczone wojaże "po cudzych krajach".
    • Z Warszawy dnia 8 Junij [8 VI] 1791 k. 46-47 Sejm deliberował "nad artykułem w owej dnia 3 Maja powszechnie uwielbionej Konstytucyi...de Jure aggratiandi..., stanęło tedy za powszechną zgodą, aby ten artykuł tak jasno był opisany, iżby najmniejszej nie sprawił obawy"; obecnie został przyjęty, również "projekt Straży Narodowej zadecydowano". Powstał jeszcze projekt Komisji Policji Skarbowej, Wojskowej i Edukacji. Najtrudniejszą sprawą jest powiększenie skarbu, aby 100.000 wojska można skompletować; starostwa i intraty duchowne oraz świeckie to "w materjach skarbowych najtrudniejsza przeprawa". Sparaw żydów, ich stroju i obyczajów. Kongres w Szystowie "rozejdzie się na niczym", Europa interesuje się jedynie konstytucją 3-go Maja. Elektor saski ma darować Polsce 6 regimentów wojska. Trwają sądy kurlanckie między Kurlandczykami a księciem Bironem. W parlamencie angielskim niezgoda między izbami dzięki sprawie Rosji i Polski. Pitt minister angielski namawia na odstąpienie Gdańska Prusom, przeciwny tym planom minister Fox, który w mieniu niższej izby domagał się, "ażeby Gdańsk był sobie albo wolny i żadnej potencyi w najmniejszym punkcie niepodległy", a kupcy zagraniczni mieli wolność handlu. Stany kurlanckie wystawiają wojsko i wspólnie z Rzplitą chcą zabezpieczyć granice od strony Rosji.
    • Z Warszawy D. 15 Junii [15 VI] 1791 k. 48-49 Zapadły uchwały sejmowe w sprawie straży, sejmu konstytucyjnego, debatuje się o policji, juryzdykcji marszałkowskiej, starostwach, kontraktach świętojańskich. Do Mohilewa dotarła wiadomość o konstytucji 3-go Maja i "wprawiła w niemałe podziwienie". Wojska nasze mają "baczne oko" na grenadierów rosyjskich, którzy wkroczyli do Nitawy. Król pruski w Królewcu. Katarzyna niezadowolona z naszej konstytucji, król pruski przeciwnie, Anglia winszuje nam tego dzieła, elektor saski "rozrzewnił się". Nie podobają się listy hetmana pol. koron. Rzewuskiego i generała artylerii koron. Potockiego; Komisja Wojskowa "bierze w rygor coraz lepszy osoby wojskowe różnej rangi". Generał ros. la Scarove traktuje o pokój z w. wezyrem, który domaga się zwrotu Krymu. Na sejmie uchwalono "dla nowej straży...fundusz do szafunku na poselstwo zagraniczne". Mówi się, że "z ojczyzny wygnany Adam...w więzieniu pokutuje a Pałacu św. Marka". Sprawa policji w miastach i obywatelstwa miasta Warszawy. Z Grodna 12 VI: promułgowano dekret w sprawie książąt Radziwiłłów.
    • Z Warszawy ie 17 Aug. [17 VIII] 1791 k. 66-67 Zakończono sejmiki miejskie i ślubowano wierność konstytucji. Marszałek sejmowy lit. przyjął deputatów miast lit. i został okrzyknięty "tłumaczem municypalności". Warszawa wystawi "statuę królowi Jmci, także dzieci po sławnym Dekiercie wychowywać" pragnie. Zaczęto obierać plenipotentów i sędziów apelacyjnych. Z powodu przyjazdu marszałków: Małachowskiego, Sołtana nadwor. lit., Potockiego, posła inflanckiego Weysenhoffa i innych zaraz zaczęto "zagnieżdżać trwogi o zaborze", ale należy liczyć na elektora saskiego. Za Wisłą, obok Puław Lewartowych, pod Gołębiem formuje sięnasz obóz wojskowy. Również na Ukrainie pod Chmielnikiem będzie obóz, na Litwie "podobnież czynione będą kampamenta". W Wiedniu bawi ks. Lubomirska marszałkowa w. koron. wraz z bratem księciem gen. Ziem Podolskich oraz marszałkiem Raczyńskim. W Paryżu i całym królestwie francuskim co raz większe zamieszanie. Pospólstwo z namowy Jakubinów "chce powodować Narodowym Zgromadzeniem i królem". W Niderlandach austr. rozruchy. W Systowie ponoć podpisano pokój między Austrią i Portą. Utonął w Wiśle sandomierzanin, oficer, Berek. Gdy utworzy się policja juryzdykcji marszałkowskiej "obowiązana będzie zdać kalkulację", co mocno trwoży oficjalistów marszałkowskich. Rzewuski pisarz pol. koron. lustruje wojska dywizji wielkopolskiej. Prymas jedzie z Drezna do Warszawy. Z Wilna 21 VIII: dnia 17-go dobrano za assesorów do sądów wójtowskich: Paszkiewiczy, Oświecimskiego, Pawłowskiego, Hana i Woytowicza.
    • Z Warszawy ie. 24 Aug. [24 VIII] 1791 k. 68-69 Krążą kurierzy pomiędzy dworami "z wiadomością o pewnej planecie pokoju miedzy Portą, Austrią i Rossją", nie wiadomo tylko czy sułtan ustąpi Oczaków, Alkierman, a Austrii odda ziemie aż po rzekę Unne, o czem nie było mowy w układzie w Reinchenbach. "O Polakach przy tej gabinetów robocie ani wzmianki nie masz". Nie wiadomo co oznacza zjazd w Dreźnie elektora saskiego, cesarza i króla pruskiego, "bo zapewne, że tam nie zjadą się próżno". De Nassau popadł w niełaskę dzięki Potemkinowi, podał się więc do dymisji i wraca do Francji; bawi w Warszawie razem z synem ambasadora Sztachelberga. Król chociaż się przygotowywał, to jednak nie pojedzie do obozu pod Gołębiem. Czetwertyński kasztelan przemyski odwiedził referendarza kor. Sołtyka w Krakowie. "Municypalność po zakończonym tu swym dziele prosto z kościoła udała się do JW. JX. Kołątaja..., który lubo słaby jednakże przyjął ich miłą mowę, dając pewne przestrogi zachowania się w granicach wszelkiej skromności". Król na zamku przyjął mieszczan, którzy "dostali także bilety na niedzielny widok w Łazienkach przedziwnej wspaniałości. Bale tu na wyspie amfitralnej dawano, do 1000 mieściło się spektatora, a pobrzezne rozległości tysiące ludu okrywały". Pod Gołębiem jest już batalion regimentu Działyńskiego oraz znaczna część artylerii, przenosi się amunicję. Marszałek Małachowski znowu wyjechał do dóbr, marszałek lit. Potocki udał się do Kurowa, by powitać ks. Lubomirską marszałkową w. koron. Prymas z Drezna do Wrocławia i dalej podąży do Skierniewic. W Puławach będą obchodzone imieniny ks. Wittemberg. Pogłoski, że Turcybędą walczyć z Rosją, bo tego żąda w. wezyr. Rzplta Holenderska przysłała królowi "złoty medal na którym wyraziła powinszowanie nowej konstytucyi". Z Ukrainy donoszą o klęsce Moskali nad Dunajem.
    • Z Warszawy ie 31. Aug. [31 VIII] 1791 k. 70-71 Niebawem otwarcie obrad sejmowych, "a z pomnożeniem ludności czynnej przybędzie więcej nowin". Cesarz Leopold z racji Konstytucji 3go Maja "króla naszego nazwał dobroczynnyn mężem, co dało do zrozumienia naszym politycznym refuguentom, iż namyślili się dłużej w Wiedniu nie bawić", wraca więc exwojewoda ruski Potocki do Tilczyna oraz hetman pol. koron. Rzewuski, którego Trybunał lubelski obłożył wielką grzywną, a nawet dał mu "karę siedzenia w wieży". Wraca również biskup wileński Massalski oraz marszałek Rzewuski. Wrócił prymas po odbytej konferencji w Dreźnie z elektorem saskim. Jest już w Wilanowie marszałkowa w. koron. Lubomirska, ale zamyśla znowu wyjechać do na koronację cesarza Leopolda. Proth Potocki z Kijowa i konsul pol. w Zabłocki w Chersonie donoszą o klęsce Moskwy za Dunajem, książę Repnin reiterował. Jednak poseł rosyjski w Warszawie "w niedzielę galle zjechał do Łazienek" i tu podał królowi ministerialne doniesienie o pokoju Porty z Moskwą, podpisanym w Galacz przez ks. Repnina i w. wezyra. Moskwa zyskuje Krym i Oczakow. W Szystowie popisano traktat pokoju między Portą i Austrią, ale cesarz zyska tyle "ile powszechnie spodziewano się". Nadciągnął batalion regimentu Raczyńskiego. Na dziedzińcu Pałacu Rzpltej "w obecności króla JMci, państwa i pospólstwa uczyniono próbę nowych machyn, służących na ugaszenie pożaru przez wylewania wody". Podłoska, że król pruski nie mogąc odzyskać Gdańska "chce mocno zaszkodzić i do upadku przyprowadzić. Zamyśla on całe koryto Wisły zwrócić do swego kraju, a Gdańsk osuszyć". Z Wilna 4 IX: uroczysty wjazd marszałka konfederacji gen. Sapiehy, który będzie lustrował oddziały wojskowe i przyglądał się "exercerunkom z ogniem artylleryi lit. i pułku siódmego".
    • Z Warszawy ie 7. 7bra [7 IX] 1791 k. 72-73 Za powrotem zbiegłych magnatów spodziewany jest przypływ pieniędzy se skarbu publicznego oraz "do prywatnych obywatelskich szkatuł". Pokój miedzy Portą i Austrią "nie bez obfitych i dla polskiej stanął korzyści". Sprawa męża dla inafantki polskiej. "W pokoju przyspieszonym między Portą a Rossyą Kżę Potemkin wcale grecką wypłatał sztukę", poza plecami innych państw i za pośrednictwem Laskarysa. Na miejsce Normandyna przybył nowy poseł hiszpański Ruber; nasz poseł w Madrycie, Morski, "znacznie tam jest znienawidzony". Poseł franc. obchodził imieniny swego króla. W Wilanowie marszałkowa w. koron. Lubomirska "dawała wielki traktament" z racji Ludwiki wojewodziny podolskiej. Poseł angielski w Warszawie nic nie wiedział o zawartym pokoju. Naród francuski postawił warunki swemu królowi, ujęte w pięć punktów. Cesarz "stanowi miejskiemu nadaje wiele wolności". Z Wilna 11 IX: marszałek Sapieha obchodził rocznicę elekcji króla, kazanie wygłosił ks. Tomaszewski "profesor akademicki", strzelano, wiwatowano, illuminacja.
    • Z Warszawy ie 14. 7bra [14 IX] 1791 k. 74-75 Relacje o spotkaniu w Pilnitz króla pruskiego, cesarza i elektora saskiego, "już teraz możemy się mieć za bezpiecznych i stojących na dobrym fundamencie"; obserwatorem polskim Dzieduszycki. Cesarz uchyla się od ligi rosyjskiej i chce "mieć z Rzeszą Niemiecką ścisły związek..., zredukowano i otrąbiono monetę pruską". W Komisji Skarbowej sprawa kupca Wieprzewskiego "o obrzezanie złotych". 7 IX: obchodzono w Łazienkach rocznicę elekcji króla, "wielka była illuminacja, fejerwerk, komedja, muzyka ettc.", przy stole siedzieli również przedstawiciele mieszczan, a "osoby z pospólstwem zwyczajnym trunkiem piwa były traktowane". Cesarz zwrócił pewne ziemie Turcji, zatrzymując Orsawę oraz część Bośni; Rosja zabrała Oczakow. To zwrócenie ziem Turkom po 4-ech latach wojny musi kryć w sobie jakieś polityczne przyczyny.
    • Z Warszawy ie 21 7bris [21 IX] 1791 k. 76-77 Na sejmie "interesa skarbu zdaią się bydź terazz największym objektem" ze względu na wydatki wojskowe. Sprawa monety pruskiej i zakłócenia "z obrzynanemi dukatami"; toczy się sprawa Wieprzowskiego; nowe zarządzenia króla pruskiego o cłach i poborach. Relacje o spotkaniu monarchów w Pilnitz i Dreźnie oraz pokoju a Szystowie, według pism cudzoziemskich czekamy tu "przyszłej ztąd szczęśliwości dla kraju naszego..., jedna tylko Rosja sprzeciwia się". Obecnie "w Europie nowy obraz polityki wystawia się": Turcja proponuje Rosji, aby zwróciła Polsce Biłoruś, województwo kijowskie i smoleńskie; cesarz łączy się z Rzeszą Niemiecką, Szwecja również opuściła Rosję. Po rewii pod Gołębiem armia wyrusza na granicę województwa kijowskiego. Poseł kaliski Suchorzewski "nieprzyjaciel konstytucji dnia 3 Maja" z Wiednia wyjechał "szukać wolności do Anglii i tym miał umrzeć". Z Wilna 25 IX: przybył biskup chełmiński i bełzki Perfiry Ważyński i wyświęcił księży bazylianów. Zmarła ksieni benedyktynów Wołowiczówna, ksienią została obrana Platerówna. Z Królewca 2 IX: burza około Piławy zniszczyła 14 szmag z różnymi towarami [kawa, cukier]. Ogłoszono śmierć szambelana Sulistrowskiego, który zmarł w Wiszniewie.
    • Z Warszawy ie 28 7bra [28 IX] 1791 k. 78-79 Zmarł gen. poczt Przebendowski, który nabawił się choroby w Karlsbadzie, wolał on "swoje dobra w Prussach utracić, niżeli wykonać przysięgę na wierność Fryderykowi W." Generalstwo poczt otrzymał Dzieduszycki po swym powrocie z Drezna. Przygotowuje się układ rosyjsko-turecki, a cesarz Leopold ma otrzymać Chocim. Do stanów naszych ma wpłynąć nota rosyjska w sprawie gwarancji, która była dla Polski "wielce uciążliwa i że w czasie jej Polska wiele kraju utraciła i że nie była z honorem dla Narodu Wolnego, który teraz z królem jednością i miłością złączony nie chce żadnej gwarancji znosić". Warunki elektora saskiego stawiane stanom "względem siebie i swej córki". Cesarz Leopold i król pruski w Dreźnie mieli postawić jako warunek sukcesji tronu polskiego zgodę Rosji. Na sejmie sprawa monety pruskiej. Król już poprzednio ofiarował swoje klejnoty na rzecz wojska a cały naród podwójny podatek, Wielkopolanie i Małopolanie w monecie pruskiej; moneta ta "zagęściła się i po całym kraju cyrkulowała", tak dalece, że trzeba było wydać "uniwersał redukcji". Z Wilna 8 X: zjazd duchowieństwa m. in. przybył arcybiskup białoruski Siestrzeńcewicz. Przejeżdżał wojewoda bełzki gen. Borch.
    • Z Warszawy ie 5 8bra [5 X] 1791 k. 80-81 Na sejmie sprawa komisji miast i asesorii oraz monety pruskiej, atakowano podskarbiego w. koronnego Kossowskiego oraz komisarzy; podskarbim w. kronnym ponoć ma zostać Ostrowski podskarbi nadworny koron. a jego miejsce zajmie Aleksander Lubomirski, tak "więc teraz dawna plata powraca się". Chociaż "jeszcze tu nie ustały mowy w różnych sentymentach o konstytucyj rządu dnia 3 Maja zapadłej", a już po mieście krążą różne wieści w sprawie elekcji tronu i warunków stawianych przez elektora saskiego i Rosję. Na obradach sejmowych sprawa starostw. Poseł wołyński Swiętosławski wraz z dwoma innymi posłami "kazali wydrukować manifest JW. Dłuskiego posła lubelskiego przeciwko konstytucji dnia 3 Maja zapadłej. W Tejże materyi daje się tu czytać pewne drukowane pismo z Kordonu austryjackiego przysłane, lecz to wszystko nic nie pomoże". Komisja Edukacyjna uczciła pamięć swego komisarza Przebendowskiego generała poczt; uposażenie nowego generała. Księżna Sanguszkowa "godna weteranka już dogorywa w swym życiu". Kłopoty Rosji z Turkami, potyczki pod Galaczem i bitwa na Morzu Czarnym, mówi się, "że to armisticium nie dotrwa do zamierzonego czasu, lecz zerwie się". Z Wilna 9 X: trwają sądy ziemskie.
    • Z Warszawy ie 8 8br [8 X] 1791 k. 82-83 Na debatach sejmowych: projekt o urządzeniu assesorii sądów nadwornych, sprawa starostw; "obawiano się adwokata królewskiego". Na jednej sesji "było wiele wrzawy na ów manifest JW. Swiętosławskiego posła wołyńskiego, na tej sessyi patriotyczna czułość wyprawiła niewypowiedzianą scenę przeciwko marszałkowi sejm. koron., bo wszyscy przy konstytucji nowego rządu stanąwszy triumfalnie okrzyknęli wielkość i nieskazitelność cnót JW. marszałka". Wzruszenie ogarnęło wszystkich i był to dzień "jeden z jaszczegulniejszych", odczytano notę elektora saskiego do Stanów, który "chce wiedzieć na jakim fundamencie tron dla niego zabezpieczony będzie". Rosja ma się deklarować przeciwko tej sukcesji tronu, "aleć już wyszliśmy ze wszelkich postrachów". Przyszły z Paryża nowiny o podpisaniu konstytucji narodowej przez króla - nowię tę podał poseł franc. w Warszawie hrabia La Croix. Gen. De Wittemberg podał projekt "polepszenia stanu kawaleryi narodowej". Ma przyjechać "nieprzyjaciel nowej konstytucyi poseł niegdyś chełmski, a obecnie radomski Suchodolski.
    • Z Warszawy ie. 19 8bris [19 X] 1791 k. 84-85 Wydrukowano projekt "o przedaży starostw w dziedzictwo", ale większość senatorów i posłów "obstaje za starostwami". Mówi się o ścisłej lustracji starostw lub o podwojonej opłacie za nie. A tymczasem w skarbie deficyt. Sprawa assesorów do sądów zadwornych, incydent z Litwinem Zajączkowskim, który podał się za rzekomego kandydata i wywołał awanturę przy pomocy żony, która spoliczkowała sekretarza sejmowego. "Z strony Saksonii zrzódła spodziewanej dla nas pomyślności wszystko ucichło". W Wiedniu nie wolno mówić o traktacie z Turcją i o rewolucji francuskiej. Poseł szwedzki Engelstren wyjechał z żoną do swego kraju. Projekt o złączeniu skarbu obojga narodów "oppozycją jednego posła został wstrzymany", ale Litwa chce mieć osobno skarb w Grodnie "pod dozorem swej litewskiej komisyi". hetman lit. Ogiński wyjechał na Ukrainę, aby zlustrować obóz. Z Wilna 23 X: dnia 15-go X Trybunał pod laską szefa gwardii lit. deputata grodzieńskiego Stryjeńskiego. Deputaci duchowni: prezydent Honwald, kanonicy woleńscy Kossakowski i Puzyna, kanonicy żmuccy Karyzna i Hłasko, dziekan smoleński i proboszcz kowieński Puciłowski. Deputaci świeccy: Lubański z Pińska "pióro trzymający", Strawiński ze Żmudzi, Pomarnacki ze Starodubu, Lipski z Mińska oraz deputat mozyrski Stocki.
    • Z Warszawy ie. 26. 8br [26 X] 1791 k. 86-87 Na nowej rewii wojskowej w okolicach Bracławia był obecny książę Repnin, któremu powiedziano, że obecne męstwo zostało wzbudzone przez jego "despotyczne w Polsce poselstwo", byli również oficerowie austr. Przybył kurier z Drezna do Warszawy, podobno wszystko już ułożone z dworami sąsiednimi i elektor czeka jedynie na ułożenie Paktów Konventów. Król otrzymał list od króla francuskiego z zapewnieniem o "najlepszych chęciach ku naszej Rzpospolitej"; konstytucję podpisał. Treść odpowiedzi polskiej. Po rewii pod Gołębiem wojska polskie wysłano nad granicę rosyjską, aby przeciwdziałać w przejściu Moskwy, która ciągnie z nad granic tureckich. Bułhakow ma prosić o pozwolenie Stany, lecz "odgłos niesie, że przechód nie będzie pozwolony". Politycy twierdzą, że sytuacja Rosji jest obecnie trudniejsza, niż była przed wojną turecką. Sprawa Oczakowa i Benderu. Z Wilna 30 X: dzięki nakładom wojewodziny trockiej Ogińskiej ukończono część szpitala Dzieciątka Jezus i arcybiskup Siestrzeńcewicz dokonał poświęcenia, dokonano przenosin chorych "z szpitala starego Panien Miłosiernych do domu ufundowanego nowo". Zmarła 20 X z Pociejów Radziwiłłowa expodkomorzyna lit.
    • Z Warszawy dnia 2 9bra [2 XI] 1791 k. 88-89 Projekt sejmowy ułagodzenia między województwem bracławskim i kijowskim, sprawę ma rozpatrzyć Deputacja. Projekt posła krakowskiego Sołtyka "względem miast duchownych w Koronie i Litwie będących"; kasztelan łukowski Jezierski domagał się, aby deputowani placili karę za nieobecność na sesjach na rzecz szpitala Dzieciątka Jezus, podał też projekt dzierżawy kuźnic samsonowskich i suchedniowskich. Zabiełło w mowie swej przypomniał obowiązek służby wojskowej posłów i senatorów; zwrócił uwagę na szkodliwą działalność gen. Potockiego "przeciwko naszej konstytucyi i Rządowi u dworów postronnych"; intrygi robi również hetman pol. koron. Rzewuski. Poseł podolski Doreyko "podał projekt approbaty funduszu" przez biskupa Cieszkowskiego dla szpitali Zienkowskiego i Chrysiackiego, zapisanego na dobrach podolskich. Smierć Potemkina sprawiła "wielką odmianę w systemacie rossyjskiej polityki". Ks. Stanisław Poniatowski w towarzystwie wojewodziny podolskiej i kasztelanowej krakowskiej Branickiej wyjeżdża na dłużej za granicę. Chorągiew laski marszałkowskiej koron. "obrócona będzie na polową chorągiew", rozpocznie dzialalność Milicja Miejska. W Mińsku odbył się "kampament czyli rewia niektórych pułków", dowodził generał Józef Judycki. Wspaniały ten kampament opisano wierszem.
    • Z Warszawy Dnia 9 9br. [9 XI] 1791 k. 90-91 Sejm nakazał policji przy pomocy wojska oczyścić Warszawę z żebraków, którzy licznie przybyli do miasta na dzień zaduszny; chorych umieszczono w szpitalach. Z Berlina dochodzą wiadomości o opodatkowaniu ludności, szczególnie cierpią miasta i mieszczanie. Ukazało się pismo jednego z mieszczan berlińskich, zachęcające "do powszechnego związku mieszczan i chłopów przeciwko szlachcie". Dwór berliński bojąc się rozruchów "wyznaczył kommissarzów do uczynienia równego podziału podatków tak na szlachtę, mieszczan i chłopów". Ks. Potemkin podobno został otruty, miał on licznych wrogów. "W waszej Rzplitej Duchy sprzyjające Rossyi osłabiają w swych przedsięwzięciach i do szczerej współbraci swoich jednomyślności przystąpią". Listy zagraniczne donoszą, że Rzesza Niemiecka planuje "przywrócenie dawnej władzy i powagi królowi francuskiemu". Z Wilna 13 XI: dnia 4 b. m. obchodzono rocznicę szczęśliwego zachowania "drogiego życia Stanisława Augusta", w obecności marszałka Trybunału duch., kapituły, duchowieństwa, senatu akademickiego, szkół, oficerów i magistratu. Celebrował sufragan wileński Toczyłowski. Z Krasławia: zmarła kasztelanowa trocka z Ogińskich Platerowa.
    • Z Warszawy ie 16 9br. [16 XI] 1791 k. 92-93 Poprawiony projekt o kandydatach do magistratur przeszedł mimo długiej dyskusji i rozbieżności zdań. Od nowego roku w Warszawie "policja obejmuje swoje urzędowanie. inne przepisy dla każdego stanu ludzi ustanowione mają bydź" na wzór zagranicy będzie wiele nowych "prawideł porządku". Potemkin zostawił wielkie bogactwa i wielkie długi, było to wynikiem jego polityki utrzymania się "na urzędzie". Zamieszki we Francji: szlachta i miasta wypowiedziały się przeciw konstytucji, "uformowane są trzy kluby", być może, "że przy pomocy potencji zagranicznych uformuje się tam kontra rewolucja i może się spełnią wyrazu Listu jednego francuskiego komendanta, iż w Paryżu kamień na kamieniu nie zostanie". Mrozy i szron spowodowały uszkodzenie mostu, "ułożono dla doświadczenia, żeby dla wygody ludzkiej most na Wiśle przez całą zimę stał". Z Wilna 19 XI: Trybunał pod laską kasztelana połockiego Brzostowskiego trwa. Sądy assesorskie lit. "nowym prawem tu przeniesione są ufundowane". Król nadał cześnikostwo w. lit. kasztelanowi żmudzkiemu Leonowi Górskiemu.
    • Z Warszawy ie 23. 9br [23 XI] 1791 k. 94-95 Król wyznaczył pensję "żebrakom zebranym w tutejszej stolicy po klasztorach i szpitalach", za przykładem króla poszedł prymas oraz książę expodkomorzy koronny. "W Wielkopolszcze sławne z manufaktur i z ludnej osiadłości miasto Leszno" zostało odbudowane po pożarze i obecnie popadło w zatarg z księciem dziedzicem w sprawie podatków; sprawa się toczy przed Komisją Wojskową. Słyszano dysputę oficerów rosyjskich na temat rewolucji francuskiej, mówili oni "iż z czasem może i Lud rosyjski poznać swoje niewolnicze jarzmo i weźmie kroki do zrzucenia onego z siebie i pozna Prawo Lud, którego każdy wolnością, niepodległością, miłością jeden drugiego żyć ma pomiędzy sobą, a nie w tyranii jednego nad drugim dopełniającej się". Zakończył się wybór oficjalistów i komisarzy w Komisji Policji, nie wiadomo skąd Stany Sejmujące znajdą pieniądze na ich pensje.
    • Z Warszawy ie 30 9br [30 XI] 1791 k. 96-97 Projekt dot. sprzedaży starostw "na wieczyste dziedzictwo" oraz powołania komisarzy nadzwyczajnych do sprzedaży starostw, którym przydzieli się "geometrów, rachmistrzów i pissarzów i innych pomocników", sprawa likwidacji sporów "między królewszczyznami a dobrami ziemskiemi lub miastami wolnemi", włościan i ich danin, robocizny, zasiewów. Licytacja królewszczyzn odbędzie się 3 stycznia 1795 r.; sposób odbycia licytacji. "Król szwedzki żąda korony polskiej i tego mocą popierać będzie. Mało teraz znajdzie się Polaków, którzyby albo obietnicą uwieść, albo pogróżki ustraszyć mogły". Wilno 4 XII: obchodzono dzień koronacji króla staraniem marszałka duchownego Stryjeńskiego i marszałka Trybunału kasztelana połockiego Brzostowskiego. Zalimitowano Trybunał,
    • Z Warszawy dnia 7 Xbra [7 XII] 1791 k. 98-99 Sześć punktów supliki włościan w sprawie nabywania przez nich Królewszczyzn: zwiększy się konkurencję w czasie licytacji, dają pewną ewikcję, z handlu a nie z produktów zdobędą odpowiednie fundusze, wzrośnie zamożność włościan, udoskonali się rolnictwo, wreszcie przyczynią oni przez podział folwarku na czynsze "wielu krajowi użytecznych obywatelów, którzy by nieśli chętnie życie na obronę kraju i widząc iż razem ocalą własność, żonę, dzieci etc". Wielkie podatki nałożono w Rosji, liczne prowincje nie mogą ich zaplacić, stąd "obawiają się tam poruszenia ludu". hetman w. koron. z powodu śmierci Potemkina prosił króla, "aby mu pozwolono przedłużenie nie znajdowania się u Starży"; choroba Branickiej.
    • Z Warszawy dnia 14 Xbris [14 XII] 1791 k. 100-101 Zarzuty pod adresem gen. artylerii Potockiego i hetmana pol. Rzewuskiego, przebywających zagranicą w Jassach; złożono deklarację przeciwko manifestom dotyczącym obrad sejmowych; głos króla oraz Kościałkowskiego w tej sprawie; głosowanie nad deklaracją. "Wyszło tu pismo pod tytułem Katechyzm do wiadomości prawowiernemu Polakowi potrzebny pod utratą Ojczyzny, a że tego pisma trudno dostać przeto niektóre istotniejsze jego wyrazy opisują się", cytują pytania i odpowiedzi na temat starosty i starostw i wynikającego stąd ucisku chłopów i mieszczan. Z listów ukraińskich wiadomość, że wojska pol. z Wołynia ruszyły na granice rosyjskie i na Wołoszczyznę. Turcy przygotowują flotę wojenną przeciw Francuzom. "W Ameryce wielkie powstały bunty w ossadach francuskich i angielskich". Z Wilna 18 XII: wojewoda miński Chmara przewodniczy sądom assesorskim lit., pisarzem dekretowym został Zenowicz poseł woj. połockiego, drugim kandydatem był wojski wileński Gorecki.
    • Z Warszawy Dnia 22o Xbr [22 XII] 1791o k. 102-103 hetman Branicki zapowiada powrót do Warszawy po załtwieniu spraw spadkowych Potemkina. Na pogrzebie w Jassach był również gen Potocki i hetman Rzewuski "i tam ma bydź Poławski i wielu znacznych obywatelów", przeciw ich manifestom atakującym "sejmowe czynności a zmierzającym do wojny domowej" sejm uchwalił deklarację. Na pograniczu polsko-rosyjskim nic się specjalnego nie dzieje, a obywatele "nie mają żadnej trwogi, bo czują dzielność opieki nowego rządu" oraz troskliwość ojcowską króla; "biegają listy Malkontentów, chcą oburzyć niektórych przeciwko nowej Formie Rządu". Zwada na sesji sejmowej między posłem podolskim Mierzejewskim, mówiącym uszczypliwie o nowym rządzie, a pisarzem Rzewuskim i Sokolnickim, do zwady dołączył się wojewoda Sanguszko. Doszło do pojedynku. Znowu pogłoski o królu szwedzkim pretendującym do tronu polskiego, rozsiewane "od malkontentów dawnych". Wilno 25 XII: sądy assesorskie pod przewodnictwem Chmary wybrały delegatów do Komisji Skarbowej i Policji oraz zawiesiły prace do roku przyszłego.
    • Z Warszawy Dnia 29o Xbr [29 XII] 1791o k. 104-105 Na sejmie przewciwko starostom i ich dotychczasowej działalności zabrał głos Sokolnicki. Jeden z ministrów w rozmowie stwierdził, że "miała Rzplta prawo do dóbr biskupich, tem większe i bliższe ma do starostw jako do własności swojej". W czasie sesji sejmowej na której omawiano deklarację przeciw manifestom kwestionującym czynności sejmowe głos tabrał poseł inflacki Trębicki w sprawie zjazdu Potemkina z Polakami w Jassach i ich wzajemnych ugodach. Są to relacje z listów. "W Polszcze wolność na tem zawisła, aby każdy jakonajgorzej mógł robić" - powiedział kiedyś kardynał Alberoni do biskupa kamienieckiego Krasińskiego. "Na owey pełnej zamieszania Sessyi Dnia 3o Maja Królowi JMci kapelusz zawieruszył się", pisarz Rzewuski dał mu czapkę rotmistrza Gorzeńskiego, posła poznańskiego, ale Gorzeński przez uszanowanie więcej tej czapki nie włożył na głowę "i oddał ją do Biblioteki Publicznej zwanej Załuskich na pamiątkę tej uroczystości. Prz tej czapie napisane są w języku łacińskim na polski przełożone takie wiersza" W całym swiecie rozniosła pożądana sława, Jako dzień Trzeci Maja ustanowił Prawa Nowa Narodu wolność na słuszności wzrasta Dzwigająca i Szlachtę i wioski i miasta Praca Króla, Senatu i Posłów to dzieło I calego Narodu z chęcią skutek wzięło etc."
  • Provenance:
    • Ze zbioru Tomasza Łopacińskiego
    • Ze zbiorów M. Malinowskiego nr 56
    • Ze zbiorów Tytusa Działyńskiego
  • Remarks:
    • Ślady poprawek tekstu inną ręką.
    • Duże fragmenty gazety identyczne z gazetką z 28 XI, nr

Gazeta pisana 1791.

  1. 1780