"Compendium G[e]n[ero]so Francisci Bętkowski"

Library catalog
Rękopisy
Download bibliographic description

Description

  • Sygnatura: BK 00783
  • Kopie: Mf 5782
  • Tytuł:
    • Wyciągi z ksiąg wpisów z lat 1400-1726
    • "Compendium G[e]n[ero]so Francisci Bętkowski"
  • Miejsce i czas powstania: Wielkopolska? 18 w.
  • Opis fizyczny: 87 k. 36x12 cm i mn.
  • Oprawa: płsk. czarny 18-19 w.
  • Język: Łac., pol.
  • Zawartość:
    • "Compendium G[e]n[er]osi Francisci Bętkowski" [na k. u dołu dopisek być może ręką Tytusa Działyńskiego: "NB Po przeyzrzeniu proszę o oddanie"] k. 1
    • "Castren[sia] Posnan[iensia]" (tyt. z żywej paginy, w tekście nagłówki: "Granicies seu Limites cu[m] suis Terminis vel mentionibus ex Castrensibus Posnaniensibus tam Inscriptionum quam Judicioru[m] excerpti. In hac Maiori Polonia omnibus districtib[us] servientes et quidem primo ex Libro Anni 1450") [wypisy z ksiąg grodzkich poznańskich z lat 1389-1725] k. 6, 7-7v, 8-8v, 10-10v, 12-13v, 14-15, 16-17, 18-18v, 20-21, 25v, 26-26v, 29-29v, 41-43, 45v, 47-48v, 49-49v, 50-50v, 61v, 62-62v, 65v, 67v, 68v-69, 73v, 75-75v, 76-79
    • "Terrestr[ia] Costen[sia]" (tyt. z żywej paginy, w tekście nagłówki: "Granicies seu Limites in Actis Terrestribus Costensibus") [wypisy z ksiąg ziemskich kościańskich z lat 1389-1597] k. 7, 20, 23-23v, 25, 28v-29, 31-31v, 35v, 38, 39v, 40-41, 43-43v, 45-45v, 46-47, 48v-49, 50v-51v, 52v-53v, 55-55v, 56v-57v, 58-59v, 60v-61v, 62, 64-65v, 66-67v, 68-68v, 70-71v, 72-73v, 74-75
    • "In Libris Terrestribus Calissiensibus" [trzy wypisy z ksiąg ziemskich kaliskich z lat 1599-1604 dot. rodziny Grudzielskich] k. 17
    • "Terrestr[ia] Posnan[iensia]" (tyt. z żywej paginy) [wypisy z ksiąg ziemskich poznańskich z lat 1389-1649] k. 23, 24-24v, 26, 28-28v, 30-31, 32-33v, 34-37v, 39, 42-43, 44-45, 48-48v, 52-52v, 54-54v, 56-56v, 58, 60-60v
    • "Finis Coronat Opus" [koniec głównego zrębu repertorium] k. 62v
    • "In Actis Posn[aniensibus]" [rodzaju i serii akt nie sprecyzowano, wypisy z lat 1425-1762] k. 76-79
    • [Zapisy nutowe, w tym polonez na "Violino Secundo" (k. 85v-86), na k. 87v nota: "Finis Anno 1791"] k. 84-87v
    • "Słomczewski Patron z Piotrkowa był na Kondesencyi w Latalicach" [uwaga inną ręką u dołu k.] k. 2
    • "Granicies seu Limites cum suis Terminis aliisq[ue] Fragmentis seu mentionibus ex Actis Terrestribus Districtus Posnan[iensis] Collectae ac diligentissime Connotatae et primo quidem in Libro Anni 1400 Minoris Facturae ad Instar Regestri" [tytuł ogólny dla wypisów z ksiąg ziemskich poznańskich] k. 5v
  • Proweniencja: Ze zbioru Tytusa Działyńskiego
  • Hasła przedmiotowe:
    • Bętkowski Franciszek
    • Górka Andrzej klan poznański, sta gen. wlkp 1500-1551
    • Górka Łukasz klan poznański wda poznański bp kujawski (1482-1542)
    • Grudzielscy 16-17 w.
    • Jan z Góry oficjał poznański
    • Kościelecki Janusz wda sieradzki, sta generalny Wielkopolski (ca 1524-1564)
    • Kucieński Mikołaj woj. łęczycki star. gen. Wlkp. (zm. 1493)
    • Mikołaj ze Szkudła oficjał poznański
    • Mosiński Maciej z Bnina woj. kaliski i poznański star. gen. Wlkp. (zm. 1492)
    • Ostroróg Jakub sta generalny Wielkopolski (ca 1516-1568)
    • Ostroróg Jan wda poznański klan poznański (1436-1501)
    • Ostroróg Stanisław wda kaliski sta generalny Wielkopolski (1400-1477)
    • Pampowski Ambroży sta generalny Wielkopolski wda sieradzki, sta śremski (1444-1510)
    • Szamotulski Piotr Świdwa star. gen. Wlkp. kaszt. poznański (zm. 1473)
    • Żelechowski Andrzej star. gen. Wlkp. podkom. sandomierski (zm. a. 7 VI 1436)
    • Kalisz powiat ziemski 16-17 w. własność ziemska
    • Kościan powiat ziemski 15-18 w. spory graniczne
    • Poznań powiat ziemski 15-18 w. spory graniczne
    • Wielkopolska
    • własność ziemska 15-18 w. Wielkopolska
    • księgi ziemskie poznańskie 15-18 w. wypisy
    • transakcje majątkowe 15-18 w. Wielkopolska
    • granice dóbr ziemskich 15-18 w. Wielkopolska
    • księgi ziemskie kościańskie 15-18 w. wypisy
    • repertorium
    • ekscerpty
    • pomoc kancelaryjna
    • wypisy
    • piśmiennictwo pragmatyczne
  • Uwagi:
    • w prawych górnych rogach zachowana dawna foliacja obejmująca 62 kk. (przemieszana, zapewne przy oprawie, niektóre kk. niefoliowane)
    • Na większości kk. rkpsu występują znaki wodne, które z racji formatu manuskryptu (dutka, tj. złożenie kart folio na pół wzdłuż dłuższego boku) są tylko częściowo czytelne (przepołowione złożeniem), gdyż przypadają w miejscu zszycia kart: 1. orzeł z mieczem w jednej łapie (f. odwrócony) k. 2 - 2. nieokreślony wizerunek z dużą, stylizowaną literą "K" k. 3 - 3. kwiaty (4 różnej wielkości goździki?) na długiej łodydze zakończonej krzyżem, niżej sygla "MI" (duży f.) k. 4-7, 8-9, 18-19, 24-25, 74-75, (f. odwrócony) k. 14-15, 30-31, 36-41, 50-51, 66-67, 70-73 - 4. Madonna z Dzieciątkiem w mandorli z promieniami k. 62-65, 68-69, (duży f., odwrócony) k. 11-13, 22-23, 26-27, 32-33, 44-45, 58-59; wariant o prostych i krótkich promieniach k. 60-61, (f. odwrócony) k. 16-17, 20-21, 46-47 - 5. sygla "IC"? na krótkiej i szerokiej banderoli k. 28-29, 34-35 - 6. nierozpoznany herb na dużej tarczy zwieńczonej prwdp. koroną (f. odwrócony) k. 77 + 82, 79-80 - 7. sygla "MWM" (f. odwrócony) k. 76 + 83, 78 + 81 - 8. Prwdp. f. Propatria k. 84-87 - 9. f. nierozpoznane: k. 48-49, 52-57, 76-79.
    • Rkps jest zbiorem (repertorium) krótkich wypisów (ekscerptów) z ksiąg grodzkich i ziemskich poznańskich, ksiąg ziemskich kościańskich (Kościan był starostwem niegrodowym, stąd też nie prowadzono w nim serii ksiąg grodzkich) oraz incydentalnie z ksiąg ziemskich kaliskich z lat 1389-1725 dot. zagadnienia granic posiadłości ziemskich na obszarze wyżej wymienionych powiatów. W treści mowa również o regulacjach granicznych pomiędzy Koroną a Śląskiem na rubieżach dawn. pow. kościańskiego (np. k. 12v-13). Manuskrypt zawiera zwięzłe informacje o procesach sądowych o rozgraniczenie majątków ziemskich, wizjach lokalnych granic, ich tyczeniu i stanie zachowania znaków granicznych, zawieranych ugodach, relacjach woźnych sąd., protestacjach, intromisjach i dziedziczeniu majątków, wreszcie oblatach przywilejów ziemskich. Z tego względu w zapiskach występuje bardzo wiele nazw geogr. Bodajże tylko raz kopista dokładnie zacytował źródło swego ekscerptu, podając kartę księgi ziemskiej poznańskiej (k. 37v). W rkpsie najwięcej jest wypisów z lat urzędowania starostów generalnych Wielkopolski Andrzeja z Żelechowa (zm. przed 1436), Andrzeja z Górki (zm. 1551) i Janusza Kościeleckiego (zm. 1564), mniej cytowane są księgi innych starostów, jak: Stanisława (zm. 1478), Jana (zm. 1501) i Jakuba (zm. 1568) Ostrorogów, Piotra Świdwy z Szamotuł (zm. 1473), Mikołaja z Kutna (zm. 1493), Ambrożego Pampowskiego (zm. 1510) czy Łukasza z Górki (zm. 1542). Incydentalnie występują w rkpsie ekstrakty z ksiąg innych niż sądowe grodzkie i ziemskie, a mianowicie z innych libris civilibus przechowywanych na zamku poznańskim (k. 6) czy kościelnych akt biskupstwa poznańskiego z końca XV w. (k. 58) lub oficjałów poznańskich Mikołaja ze Szkudła z XV w. (k. 58) i Jana z Góry z 1507 r. (k. 35v). Manuskrypt pochodzi prwdp. z okresu po 1791 r. (data wpisana na ostatniej k. części z zapisem nutowym, dołączonej być może wtórnie, k. 87v), choć same wypisy mogły powstać wcześniej (najmłodszy ekscerpt dot. roku 1762, por. k. 77v), i - jak zaświadcza k. tyt. - był własnością lub powstał z inicjatywy bliżej nieznanego Franciszka Bętkowskiego (może tożsamego z adresatem druku pijarskiego z 1726 r., notowanego przez Estreichera (zob. XXXI, 328). Wspomniane składki zostały przy oprawie całkowicie przemieszane (pierwotny ich porządek pokazuje występująca na szczęście na większości kart dawna foliacja), a obecna foliacja jeszcze utrwaliła ten chaos. Dlatego wypisy z poszczególnych rodzajów (grodzkie i ziemskie) i serii (księgi inskrypcji przeglądanych w pierwszej kolejności, następnie księgi relacji) źródeł, z których sporządzał odpisy kopista, są rozrzucone w różnych miejscach w mniejszych fragmentach zamiast układać się w jeden ciąg. Dla ustalenia zatem ciągłości tekstu trzeba było ponownie ustalić pierwotny układ składek i kart. Możliwe też, że pierwotnie karty tworzące rkps przechowywano luźno. Zapisy w obrębie całostki treściowej ułożone są przeważnie (ale nie zawsze) chronologicznie. Niekiedy w treści pojawiają się informacje o objętości wykorzystanych źródeł (np. k. 15), uwagi bibliogr. (np. k. 17), archiwalne (k. 24v-25, 28v-29, 30, 32v, 39, 40, 43, 45, 48, 50, 60v, 67, 72v) lub własne (k. 42). Rkps posiada tzw. żywą paginę. Swą formą przypomina podręczny wykaz, kompendium lub pomoc kancelaryjną.
    • kk. 3-4, 9, 11, 19, 22, 27, 63, 80-83 czyste
    • Papier ze śladami po szkodnikach
    • dutka; niektóre składki poluźnione wymagają zszycia
    • pismo jednej ręki, tylko kk. 76-79 spisane innym charakterem pisma

MARC

  • 001 a Kórnik
  • 130 a Compendium
  • 240 a Wyciągi z ksiąg wpisów z lat 1400-1726
  • 245 a "Compendium G[e]n[ero]so Francisci Bętkowski"
  • 250 a oryg., kop.
  • 260 a Wielkopolska? c 18 w.
  • 300 a 87 k. c 36x12 cm i mn.
  • 340 d rkps e płsk. czarny 18-19 w.
  • 500 a w prawych górnych rogach zachowana dawna foliacja obejmująca 62 kk. (przemieszana, zapewne przy oprawie, niektóre kk. niefoliowane)
  • 500 a Na większości kk. rkpsu występują znaki wodne, które z racji formatu manuskryptu (dutka, tj. złożenie kart folio na pół wzdłuż dłuższego boku) są tylko częściowo czytelne (przepołowione złożeniem), gdyż przypadają w miejscu zszycia kart: 1. orzeł z mieczem w jednej łapie (f. odwrócony) k. 2 - 2. nieokreślony wizerunek z dużą, stylizowaną literą "K" k. 3 - 3. kwiaty (4 różnej wielkości goździki?) na długiej łodydze zakończonej krzyżem, niżej sygla "MI" (duży f.) k. 4-7, 8-9, 18-19, 24-25, 74-75, (f. odwrócony) k. 14-15, 30-31, 36-41, 50-51, 66-67, 70-73 - 4. Madonna z Dzieciątkiem w mandorli z promieniami k. 62-65, 68-69, (duży f., odwrócony) k. 11-13, 22-23, 26-27, 32-33, 44-45, 58-59; wariant o prostych i krótkich promieniach k. 60-61, (f. odwrócony) k. 16-17, 20-21, 46-47 - 5. sygla "IC"? na krótkiej i szerokiej banderoli k. 28-29, 34-35 - 6. nierozpoznany herb na dużej tarczy zwieńczonej prwdp. koroną (f. odwrócony) k. 77 + 82, 79-80 - 7. sygla "MWM" (f. odwrócony) k. 76 + 83, 78 + 81 - 8. Prwdp. f. Propatria k. 84-87 - 9. f. nierozpoznane: k. 48-49, 52-57, 76-79.
  • 500 a Rkps jest zbiorem (repertorium) krótkich wypisów (ekscerptów) z ksiąg grodzkich i ziemskich poznańskich, ksiąg ziemskich kościańskich (Kościan był starostwem niegrodowym, stąd też nie prowadzono w nim serii ksiąg grodzkich) oraz incydentalnie z ksiąg ziemskich kaliskich z lat 1389-1725 dot. zagadnienia granic posiadłości ziemskich na obszarze wyżej wymienionych powiatów. W treści mowa również o regulacjach granicznych pomiędzy Koroną a Śląskiem na rubieżach dawn. pow. kościańskiego (np. k. 12v-13). Manuskrypt zawiera zwięzłe informacje o procesach sądowych o rozgraniczenie majątków ziemskich, wizjach lokalnych granic, ich tyczeniu i stanie zachowania znaków granicznych, zawieranych ugodach, relacjach woźnych sąd., protestacjach, intromisjach i dziedziczeniu majątków, wreszcie oblatach przywilejów ziemskich. Z tego względu w zapiskach występuje bardzo wiele nazw geogr. Bodajże tylko raz kopista dokładnie zacytował źródło swego ekscerptu, podając kartę księgi ziemskiej poznańskiej (k. 37v). W rkpsie najwięcej jest wypisów z lat urzędowania starostów generalnych Wielkopolski Andrzeja z Żelechowa (zm. przed 1436), Andrzeja z Górki (zm. 1551) i Janusza Kościeleckiego (zm. 1564), mniej cytowane są księgi innych starostów, jak: Stanisława (zm. 1478), Jana (zm. 1501) i Jakuba (zm. 1568) Ostrorogów, Piotra Świdwy z Szamotuł (zm. 1473), Mikołaja z Kutna (zm. 1493), Ambrożego Pampowskiego (zm. 1510) czy Łukasza z Górki (zm. 1542). Incydentalnie występują w rkpsie ekstrakty z ksiąg innych niż sądowe grodzkie i ziemskie, a mianowicie z innych libris civilibus przechowywanych na zamku poznańskim (k. 6) czy kościelnych akt biskupstwa poznańskiego z końca XV w. (k. 58) lub oficjałów poznańskich Mikołaja ze Szkudła z XV w. (k. 58) i Jana z Góry z 1507 r. (k. 35v). Manuskrypt pochodzi prwdp. z okresu po 1791 r. (data wpisana na ostatniej k. części z zapisem nutowym, dołączonej być może wtórnie, k. 87v), choć same wypisy mogły powstać wcześniej (najmłodszy ekscerpt dot. roku 1762, por. k. 77v), i - jak zaświadcza k. tyt. - był własnością lub powstał z inicjatywy bliżej nieznanego Franciszka Bętkowskiego (może tożsamego z adresatem druku pijarskiego z 1726 r., notowanego przez Estreichera (zob. XXXI, 328). Wspomniane składki zostały przy oprawie całkowicie przemieszane (pierwotny ich porządek pokazuje występująca na szczęście na większości kart dawna foliacja), a obecna foliacja jeszcze utrwaliła ten chaos. Dlatego wypisy z poszczególnych rodzajów (grodzkie i ziemskie) i serii (księgi inskrypcji przeglądanych w pierwszej kolejności, następnie księgi relacji) źródeł, z których sporządzał odpisy kopista, są rozrzucone w różnych miejscach w mniejszych fragmentach zamiast układać się w jeden ciąg. Dla ustalenia zatem ciągłości tekstu trzeba było ponownie ustalić pierwotny układ składek i kart. Możliwe też, że pierwotnie karty tworzące rkps przechowywano luźno. Zapisy w obrębie całostki treściowej ułożone są przeważnie (ale nie zawsze) chronologicznie. Niekiedy w treści pojawiają się informacje o objętości wykorzystanych źródeł (np. k. 15), uwagi bibliogr. (np. k. 17), archiwalne (k. 24v-25, 28v-29, 30, 32v, 39, 40, 43, 45, 48, 50, 60v, 67, 72v) lub własne (k. 42). Rkps posiada tzw. żywą paginę. Swą formą przypomina podręczny wykaz, kompendium lub pomoc kancelaryjną.
  • 500 a kk. 3-4, 9, 11, 19, 22, 27, 63, 80-83 czyste
  • 500 a Papier ze śladami po szkodnikach
  • 500 a dutka; niektóre składki poluźnione wymagają zszycia
  • 500 a pismo jednej ręki, tylko kk. 76-79 spisane innym charakterem pisma
  • 520 a "Compendium G[e]n[er]osi Francisci Bętkowski" [na k. u dołu dopisek być może ręką Tytusa Działyńskiego: "NB Po przeyzrzeniu proszę o oddanie"] k. 1
  • 520 a "Castren[sia] Posnan[iensia]" (tyt. z żywej paginy, w tekście nagłówki: "Granicies seu Limites cu[m] suis Terminis vel mentionibus ex Castrensibus Posnaniensibus tam Inscriptionum quam Judicioru[m] excerpti. In hac Maiori Polonia omnibus districtib[us] servientes et quidem primo ex Libro Anni 1450") [wypisy z ksiąg grodzkich poznańskich z lat 1389-1725] k. 6, 7-7v, 8-8v, 10-10v, 12-13v, 14-15, 16-17, 18-18v, 20-21, 25v, 26-26v, 29-29v, 41-43, 45v, 47-48v, 49-49v, 50-50v, 61v, 62-62v, 65v, 67v, 68v-69, 73v, 75-75v, 76-79
  • 520 a "Terrestr[ia] Costen[sia]" (tyt. z żywej paginy, w tekście nagłówki: "Granicies seu Limites in Actis Terrestribus Costensibus") [wypisy z ksiąg ziemskich kościańskich z lat 1389-1597] k. 7, 20, 23-23v, 25, 28v-29, 31-31v, 35v, 38, 39v, 40-41, 43-43v, 45-45v, 46-47, 48v-49, 50v-51v, 52v-53v, 55-55v, 56v-57v, 58-59v, 60v-61v, 62, 64-65v, 66-67v, 68-68v, 70-71v, 72-73v, 74-75
  • 520 a "In Libris Terrestribus Calissiensibus" [trzy wypisy z ksiąg ziemskich kaliskich z lat 1599-1604 dot. rodziny Grudzielskich] k. 17
  • 520 a "Terrestr[ia] Posnan[iensia]" (tyt. z żywej paginy) [wypisy z ksiąg ziemskich poznańskich z lat 1389-1649] k. 23, 24-24v, 26, 28-28v, 30-31, 32-33v, 34-37v, 39, 42-43, 44-45, 48-48v, 52-52v, 54-54v, 56-56v, 58, 60-60v
  • 520 a "Finis Coronat Opus" [koniec głównego zrębu repertorium] k. 62v
  • 520 a "In Actis Posn[aniensibus]" [rodzaju i serii akt nie sprecyzowano, wypisy z lat 1425-1762] k. 76-79
  • 520 a [Zapisy |nutowe, w tym |polonez na "Violino Secundo" (k. 85v-86), na k. 87v nota: "Finis Anno 1791"] k. 84-87v
  • 520 a "Słomczewski Patron z Piotrkowa był na Kondesencyi w Latalicach" [uwaga inną ręką u dołu k.] k. 2
  • 520 a "Granicies seu Limites cum suis Terminis aliisq[ue] Fragmentis seu mentionibus ex Actis Terrestribus Districtus Posnan[iensis] Collectae ac diligentissime Connotatae et primo quidem in Libro Anni 1400 Minoris Facturae ad Instar Regestri" [tytuł ogólny dla wypisów z ksiąg ziemskich poznańskich] k. 5v
  • 530 d Mf 5782
  • 541 c st. zas.
  • 546 a Łac., pol.
  • 561 a Ze zbioru Tytusa Działyńskiego d BK V 28 w Działyński Tytus
  • 600 a Bętkowski Franciszek
  • 600 a Górka Andrzej c klan poznański, sta gen. wlkp d 1500-1551
  • 600 a Górka Łukasz c klan poznański wda poznański bp kujawski d (1482-1542)
  • 600 a Grudzielscy 16-17 w.
  • 600 a Jan z Góry c oficjał poznański
  • 600 a Kościelecki Janusz c wda sieradzki, sta generalny Wielkopolski d (ca 1524-1564)
  • 600 a Kucieński Mikołaj c woj. łęczycki c star. gen. Wlkp. d (zm. 1493)
  • 600 a Mikołaj ze Szkudła c oficjał poznański
  • 600 a Mosiński Maciej z Bnina c woj. kaliski i poznański c star. gen. Wlkp. d (zm. 1492)
  • 600 a Ostroróg Jakub c sta generalny Wielkopolski d (ca 1516-1568)
  • 600 a Ostroróg Jan c wda poznański klan poznański d (1436-1501)
  • 600 a Ostroróg Stanisław c wda kaliski sta generalny Wielkopolski d (1400-1477)
  • 600 a Pampowski Ambroży c sta generalny Wielkopolski wda sieradzki, sta śremski d (1444-1510)
  • 600 a Szamotulski Piotr Świdwa c star. gen. Wlkp. c kaszt. poznański d (zm. 1473)
  • 600 a Żelechowski Andrzej c star. gen. Wlkp. c podkom. sandomierski d (zm. a. 7 VI 1436)
  • 651 a Kalisz powiat ziemski x 16-17 w. y własność ziemska
  • 651 a Kościan powiat ziemski x 15-18 w. y spory graniczne
  • 651 a Poznań powiat ziemski x 15-18 w. y spory graniczne
  • 651 a Wielkopolska
  • 653 a własność ziemska 15-18 w. Wielkopolska
  • 653 a księgi ziemskie poznańskie 15-18 w. wypisy
  • 653 a transakcje majątkowe 15-18 w. Wielkopolska
  • 653 a granice dóbr ziemskich 15-18 w. Wielkopolska
  • 653 a księgi ziemskie kościańskie 15-18 w. wypisy
  • 655 a repertorium
  • 655 a ekscerpty
  • 655 a pomoc kancelaryjna
  • 655 a wypisy
  • 655 a piśmiennictwo pragmatyczne
  • 852 j BK 00783
  • 940 n Nuty (k. 84-87v)
  • 999 a PB a KK
  • 999 d 2013

Indexes