Sententiarum libri IV.

Description

• Sygnatura: BK 00010
• Kopie: Mf 1102
• Autor: Petrus Lombardus (ca 1095-1159)
• Tytuł: Sententiarum libri IV.
• Miejsce i czas powstania: 12-13 w., 15 w.
• Opis fizyczny: 195 k. 32x22 cm
• Oprawa: Deski, skóra szara, gwoździe ochr., resztki zapięć, 13-15 w.
• Język: Łac., pol.
• Zawartość:
  • [Karta obcinana z wszystkich stron, więc teksty bardzo ułamkowe. Inne teksty podobne - około 20 linii rozrzuconych po karcie:] "[... A] scensiones festum barszo magnum a y barszo wchalepno sicut Ecclesia catolica [...]"
  • 'Cupientes aliquid' de penuria ac tenuitate nostra cum paupercula [...] k. 1-196v.
  • "Explicit prologus. Incipiunt capitula" [...] k. 1v.
  • "Veteris ac nove legis continentiam" [d]iligenti indagine [...] k. 3 sq.
  • "Incipit liber secundus de creatione rerum" k. 56
  • "Incipit liber tertius de incarnatione uerbi" k. 106v.
  • "Incipit liber quartus" k. 143v.
  • "de sacramentis" k. 144
• Proweniencja:
  • Ze zbioru Tytusa Działyńskiego
  • "Liber Ch[ar]emosensis ecclesie, qui eum abstulerit anathema sit" - [rkps 13 w.]
  • "Anno domini MCXLIII tempore Lucii secundi claruit venerabilis doctor Petrus dictus Lombardus, qui 4 libris sententiarum decoravit ecclesiam katolicam, cuius frater germanus, Gracianus nomine, niger monachus, qui decretum composuit ex dictis sanctorum patrum et summorum pontificum" - [rkps 15 w.]
  • "frater Johannes [...] gratus a Boemia" (?) - [rkps 12 w.?]
• Hasła przedmiotowe: Teologia katolicka 12 w.
• Uwagi:
  • Na k. I ochronnej częściowo jeszcze widoczny zatarty podpis wczesny posiadacza : "frater Johannes [...] gratus a Boemia" (!). Niżej ręką XV w. czerwonym atramentem wypisano notatkę: "Anno domini MCXLIII tempore Lucii secundi claruit venerabilis doctor Petrus dictus Lombardus, qui 4 libris sententiarum decoravit ecclesiam katolicam, cuius frater germanus, Gracianus nomine, niger monachus, qui decretum composit ex dictis sanctorum patrum et summorum pontificum", niżej czerwonym atramentem ręka z pocz. XIII w.: "Liber Ch[ar]emosensis ecclesiae,qui eum abstulerit anathema sit". Może to świadectwo pochodzenia z cysterskiego opactwa w Charmoye (Charmeia), polożonego koło Epernay w diecezji Chalons (dep. Marne), założonego w r. 1167 z opactwa w Reclus (1142 r.), a więc wywodzącego się z filiacji Clairvaux, Vauclair (1134, diecezja Laon), por. L. H. Cottineau: "Repertoire topo-bibliographique des abbayes et prieures". Macon 1939 I, 708, czy też z Chemaze (Chemazelum z prioratu augustianów w diecezji Anger arrond. Chateau-Gontier Mayenne. Cottineau: dz. cyt. I, 755). Inwentarz z 1930 podał błędnie wiek jako XIV za Celichowskim. U Kętrzyńskiego sygn. (Dz. teol.).
  • Oprawa: grube deski obciągnięte szarą skórą, umocowaną na grzbiecie przy pomocy 5 wiązań podwójnych i mocnej kapitałki. Z gwiaździstych wypukłych gwoździ ochronnych, pierwotnie umieszczonych po 5 na okładce, utrzymał się prawy górny przedniej okładki (odpadł!) i lewy dolny tylnej. Z zapięcia w przedniej okładce zachowały się fragmenty rzemieni, wpuszczone w deskę, w dolnej okładce istnieją blaszki do zapięcia. Górna blaszka w całości zachowana umocowana jest 3 gwoździami. Zdobią ją punktowania wykonane młotkiem w esowaty ornament okolony po brzegach blaszki. Dolna blaszka, ułamana wzdłuż otworu do zapinania, posiada inne ozdoby: kropki i półksiężyce.
  • W całości oprawa robi wrażenie wcześniejszej od XV w., może z 13 w. Wierzchnią deskę, która w XIX w. była przełamana, potem sklejono.
  • Luźno dodano kartę papierową z XV w. (k. 68a), nie wiadomo kiedy włożoną. Wycięto z tekstem po k. 30 i 48 po 2 karty, po k. 180 1 kartę i po k. 193 8 kart. Stało się to przed XVIII w., jak wskazuje napis na k. 193v. ręką XVIII w.: "Nie godziło się to wydzierać kart potrzebnych". Zapewne użyto ich do oprawy innych książek.
  • Pergamin jest z obu stron dobrze wyprawiony, miękki a szorstki.
  • Pismo: w 2 kolumnach w schemacie linii wykreślonych ołówkiem. Podwójny margines, wąski na rubryki, szeroki - pusty, oddzielone od siebie liniami pionowymi. Pismo staranne, gotyckie, książkowe 2 poł. XII w. i pocz. XIII w., kilku rąk (charakterystyczne E, ligatura ct, s na końcu, d okrągłe, kreski nad dwoma i, czasem nad pojedynczym, występuje jeszcze e caudata).
  • Tytuły i rubryki marginalne czerwone. Oznaczenie dystynkcji dodano w XV w. cyframi arabskimi.
  • Większe glosy współczesną (XII-XIII w.) ręką lub niewiele późniejszą od tekstu, pisane brązowym atramentem na k. 9, 11, 12, 12v., 22, 35, 36, 36v., 43v., 58, 61v., 95, 119, 158, 158v., 186, 186v., 187, 188, 190v. Ręką XIV/XV w. pisane są glosy na k. 143v., 144 i 150v.
  • Zdobienia: Inicjały większe wykonane są w żółtej ramce na niebieskim i zielonym tle na k. 1, 3, 56, 106v. i w obramieniu zielonym - k. 144. Na k. 1 w inicjale wymiarów 4x3,5 cm litera C z czerwonych linii i z białym wnętrzem między nimi. Na niebieskim tle litery rozłożone są grupkami białe i czerwone kropki, wewnątrz litery na niebieskim tle wyrysowana czerwono-biała plecionka o kształcie krzyża splecionego z 4 kotwic z kółkami na końcach ramion, rozpiętych i odwijających się. Wywinięte końce łączą się dekoracyjnym liściem (akantu), obok którego umieszczono 4 kółka. W całości znak ten przypomina herb cysterskiego opactwa Morimond (por. mapa fig. 8 w M. Aubert: L'architecture cistercienne en France. T. 1. Paris 1947, s. 19, tam jednak w miejscu liści są litery, a obok kotwicowetago krzyża nie ma kółek perełkowatych.) Na k. 3 podobnie jak poprzednia biało-czerwona litera V wiąże się z plecionką łodyg zakończonych liśćmi akantu. Obok litery kilka słów czerwoną majuskułą, inicjał 5,5x4,5 cm. K. 56 - podobnie jak poprzednio wykonana litera C, z zewnątrz tło ciemnozielone, wewnątrz niebieskie. Wiązki linii tworzące literę spojone są wiązadłami z linii i kropek - wymiar 4x4 cm. K. 106v. - litera C prawie taka jak poprzednia, lecz tło inaczej podzielone, pomiędzy barwę niebieską i zieloną, a wnętrze litery wypełniono biało-czerwoną rozetą. K. 144 - litera S na niebieskim tle z kropkami rozrasta się biało-czerwonymi łodygami wewnątrz litery w plecionkę. Łodygi kończą się liśćmi akantu, pomiędzy nimi tło żółte.
  • Mniejsze inicjały na przemian czerwone i niebieskie z czerwoną floraturą lub ozdobami z kropek są bardzo częste. Zielone inicjały należą do rzadkich. Tutaj mamy je na k. 3v., 8, 9, 172, 173v., 175, 176, 177, 178, 178v., 179, 180v., 181, 182v., 183v., 184, 184v., 185v., 186v., 187v., 189, 189v., 190v., 193v., 194v.
  • Dzieło powstało w r. 1152/1153, rękopis nie jest wiele późniejszy. Przy k. 63 luźna papierowa k. 62a pisana dwoma rękami z końca XV w., pośpieszne notatki do kazań z użyciem polskich słów, bez jakiejś całości z różnych stron karty pisane, obok prób pióra.
• Opracowania: k. 1-196v. Druk. PL 192, 521-962, ale wskutek wyrwania kart brak col. 588-593, 636-640, 914-916, 942-958; por. Stegmüller: Rep. com. Lomb. T. I nr 1 - nie zna wśród wymienionych tego wczesnego rkpsu