"Institutio rhetorica"

Opis

• Sygnatura: BK 01129
• Kopie: Mf 1872
• Tytuł:
  • Podręcznik retoryki, poetyki i wiadomości encyklopedycznych do użytku szkolnego.
  • "Institutio rhetorica"
• Miejsce i czas powstania: 1675-1676
• Opis fizyczny: 169 k. 21x17 cm
• Oprawa: sk. brąz z wytł. ornamentem geometr., 17 w., po konserwacji
• Język: Łac., pol.
• Zawartość:
  • Wykazy przysłów i sentencji k. 70v.-79
  • Probationes calami, wpisy własnościowe, maksymy k. 1 k. 1v. czysta
  • Spisy wydatków k. 2
  • Maksymy i tyt. "Institutione[!] Raethorica" k. 2v.
  • "Praemonitio ad lectorem" k. 3-6
  • "Caput vnicum de re Poëtica ac Rhetorica quomodo Inter se Connectant[ur] et quomodo diversificant[ur]" k. 6-9v.
  • "[Paragraphus] [pri]mus De exprimendo spiritu Poetico seu Inducenda fictione" k. 9v.-13v.
  • "[Paragraphus] [secun]dus" (zasady ars poetica) k. 13v.-16
  • "[Paragraphus] [ter]ius Praxis proponit[ur] exponendi cuiusvis Carminis In omni genere" k. 16-34
  • "[Paragraphus] [quar]tus Proponit[ur] breue Compendium Institutionum Practice opus quodlibet Poeticum efformandi" k. 34-38v.
  • "[Paragraphus] [quin]tus Proponunt[ur] Practici Impetus Ex Variis Authoribus ad Incipiendum siue ex re siue ex Abrupto quisvis opus sacrum et Politicum Poetico modo et stylo" k. 38v.-43v.
  • "Caput [secun]dum Institutionis Rhetoricae seu liber primus. In capita distributus Septem pro Intelligentia Meliori. Anno D[omi]ni 1675" oraz maksyma: "Porta patens esto humili claudaris honesto" i ryc. kol. k. 44 k. 44v. czysta
  • "Caput [secun]dum" k. 45
  • "[Paragraphus] [pri]mus Proponit[ur] breue compendiu[m] o[p]i[bu]u[m] Artificiorum Rhetoricorum" k. 45-47
  • "[Paragraphus] [secun]dus De Artibus Syllogizandi Seu Ratiocinandi" k. 47-51
  • "[Paragraphus] [ter]tius Resolutio Ora[ti]onis pro Roscio amaerino[?] hoc Anno [Con]scriptae et Instructio, de Oratione magna" k. 51-54
  • "[Paragraphus] Quartus Capitis [secun]di" (m. in. "De acuto et arguto", sposoby i przykłady budowania mów k. 54-60v.
  • "Caput [ter]tium de precipuis Rerum Rhetoricarum Instrumentis" k. 60v.
  • "[Paragraphus] [pri]mus Proponit[ur] Methodus Multiplex periodum quamuis per Excellentiores figuras diducendi et viuaciter amplificandi seu laudare velis seu vituperare" k. 61-64v.
  • "[Paragraphus] [secun]dus Capitis [ter]tij Quomodo Amplificatio Rei Cuiusq[ue] possit promoveri" k. 64v.-79
  • "liber [secun]d[us] Quo varia Polities Oratoria proponit[ur] Ita vt Orator in tractandis etiam su[m]mis occasionib[us] par sit respondere dat[us] in publicam institutione[m] Anno D[omi]ni 1676" oraz ryc. kol. k. 79v.
  • "Caput [pri]mum libri [secun]di Proponunt[ur] tituli ad Summos Dynastas quib[us] compellant[ur] In Ep[isto]lis et perorationib[us]" k. 80-89
  • "Caput [secun]dum Libri [secun]di Que ad reliquos dignitarios Polities Ulterior Explicat[ur]" k. 89-91v.
  • "Caput [ter]tium Lib[ri] [secun]di Reliquae saecularium dignitates expediunt[ur]" k. 91v.-95
  • "Caput [quar]tum Libri [secun]di Proponit[ur] doctrina per necessaria Cultui Rhetorico et E[xem]plari" k. 95-97v.
  • "[Paragraphus] Unicus Capitis [quar]ti Libri [secun]di Rhetorices Enumerat per ordinem tam virtutes quam vitia" k. 97v.-100 k. 100v. czysta
  • "Caput [quin]tum Libri [secun]di" (przykłady mów i wierszy gratulacyjnych, głównie z okazji Zmartwychwstania Pańskiego) k. 101-104
  • "Caput [septi]mum libri [secun]di de Varia Eruditione in ordine ad omne genus dicendi apparandum" k. 104-108
  • "Caput [octa]uum Libri [secun]di Rhetorices" k. 108-113v.
  • "Caput [no]num libri [secun]di Rhetoricae In primo loco suam reru[m] generis humani desendendi ponimus Arma Instrumenta Varia bellica proponunt[ur] p[ro] elocutione paranda" k. 113v.-118v.
  • "Caput [deci]mum libri [secun]di Rhetorices Proponunt[ur] Ea quae spectant ad Conuiuiu[m] et Varia Cibandi genera" k. 118v.-127 k. 127v. czysta
  • "Prologus" k. 128
  • "Capvt ymu[m] [=primum] Libri [ter]tij Gentiu[m] Variaru[m] tituli exprimun[tur] pro omni stylo" k. 128-130v.
  • "Caput [secun]dum libri [ter]ty Maria varia quib[us] orbis innatat cum suis requisitis proponunt[ur]" k. 130v.-133
  • "Caput [ter]tiu[m] Libri [ter]tij de officiosis E[xem]plis et Solitico dicendi genere in Variis materiis Instructio p[rae]sentat[ur]" k. 133-154v.
  • "Orator Sacer sev Concionator vere Christianvs Catholicvs" k. 155-163
  • "Tractatvs [deci]mus Libri [secun]di Format[ur] orator Polonus in genere deliberatiuo pro et Contra agendum" k. 163-169v.
  • Podręcznik powstał zapewne w kręgu franciszkanów (opis zakonów zaczyna si właśnie od zakonów franciszkańskich). Przynosi on nie tylko wiadomości z zakresu retoryki i poetyki, ale także mitologii k. 106-107, filozofii starożytnej k. 107, poszczególnych nauk k. 69-69v. (m. in. alchemii, określonej jako "Ars Chimica", lub dotyczących hierarchii świeckiej i duchownej w Polsce k. 89-91. Nie brakuje wzmianek o fortunie, typach ludzkich i chorobach k. 108-113v..
• Proweniencja:
  • "P. Cyzmer" [rkps]
  • "P. Beynlay" [rkps]
  • "Szczesny z Radoska[?] mp[?]" [rkps]
• Hasła przedmiotowe:
  • poetyka 17 w.
  • wiedza o antyku 17 w.
  • retoryka 17 w.
  • retoryka 17 w.
  • wiedza encyklopedyczna 17 w.
  • podręczniki 17 w.
• Uwagi:
  • ryc. kol.
  • Liczne schematy metryczne. Rkps po konserwacji (laminacja). Oryg. paginacja z licznymi pomyłkami i nie obejmuje całego rkpsu. Na k. 1 wpisy własnościowe.
  • pismo zapewne dwóch rąk oraz dopiski innymi rękoma
• Opracowania: Bering Piotr, Recepcja antyku w kulturze staropolskiej w świetle rękopisów kórnickich, "Eos", T. 91 (2004)