Wiersze różne i zapiski z końca 17 i początku 18 w.

Opis

• Sygnatura: BK 01125
• Kopie:
  • Mf 1870
  • Mf 6764
• Tytuł: Wiersze różne i zapiski z końca 17 i początku 18 w.
• Miejsce i czas powstania: 17-18 w.
• Opis fizyczny: 95 k. 19x17 cm
• Oprawa: Tektura, skóra ciemnobrązowa, wyciski ślepe (fileta, radełko, tłoki), 17-18 w.
• Język: Pol. Tekst w języku ruskim w transkrypcji na alfabet łaciński.
• Zawartość: Likarstwo dzieciom na robaki k. 1v [Notatki, przepisy] k. 2r-2v Inc.: [Po coż strapione serce wie strone] k. 3r [Notatki] k. 3v Teksty rożne: pierwszy, inc.: [Żyłem dotąd w swobodzie, w pieszczonej wolności] k. 4r-4v Drugi, inc.: [Serdeczna pociecho, słodkich ust twoje strzały] k. 4v-5v Trzeci abo raczej Dowod czułości, inc.: [Jako wiele w sobie kryje] k. 5v-6v Dama jedna między dwiema kawalerami, inc.: [Gdy w siwym oceanie zorza topić chciała] k. 6v-7v Czwarty, inc.: [Jam się poświęcił miłości hołdować] k. 8r-8v Inc.: [Serce to boli], [Niech skutek przyjaźni], [Pięknie uwiąsła niedościgła strzała] k. 9r Inc.: [Darmo w kochaniu sekret zachowują] k. 9v-10r [Notatki, przepisy] 10v Tekst, inc.: [Ktoż miłości twoje / Wypowie, mdłe znoje] k. 11r-11v Inc.: [Głuche obłoki i bez litości] k. 11v Inc.: [Umieram dla twej piękności] k. 12r Inc.: [Już serdeczna miłości wyzuty z nadzieje] k. 12v Inc.: [Niesczęsna, przyznam, tęskliwa nocy] k. 13r-13v Inc.: [Wolnoć było, serce moje] k. 13v-14r Inc.: [Przyznam, że miłość serca mego panem] k. 14r-15r Inc.: [Sczęście z czasem utracam] k. 15r-15v Inc.: [Kto wychwala wdzięczne lasy] k. 16r Inc.: [I na cóż nie pod wiatr silić] k. 16v Inc.: [Pastereczka w kochaniu nie wie nic o mym męczeństwie] k. 17r Inc.: [Próżny tam prospekt już ja zostawuję] k. 17v Inc.: [Ej, ktoż mię dzisia w lamentach moich poratuje] k. 18r-18v Replika nazad k. 18v Inc.: [Dla łez moich wylanych] k. 19r [Porady dotyczące hodowli zwierząt gospodarskich] k. 19r-20v Rachunek pary kochającej k. 21r-21v Inc.: [Kto kocha, ten i tęskni, są sidła miłości] k. 21v Replika k. 22r-22v Inc.: [Kto sobie wroży ukontentowanie] k. 23r Inc.: [Przyzna mi każdy, iże do miłości] k. 23r Inc.: [Niech się łaskawie komu sczęście stawi] k. 23v Inc.: [Jeśli też będzie tak znacznie kochany] k. 23v Inc.: [A kiedy przyjdzie zostać w odległości] k. 24r Inc.: [Chyba kto nie człek, lecz anioł stworzony] k. 24v-25r Pieśń, inc.: [I na coż bezpiecznie serce me koniecznie] k. 25v-26r [Notatki rejestrujące zmiany w liczbie posiadanych zwierząt gospodarskich w latach 1689-1691] k. 27v-29v Lekarstwo owcom 29v Pieśń, inc.: [I kogo mam winić, co z tem dalej czynić] k. 30v-31r Pieśń, inc. [Ach, strapiony, co pocz<n>ę] k. 31r-32r] Inc.: [Była raz dziwka u rataja na końcu wsi] k. 32r Inc.: [Wieczna obrona ludzi utrapionych] k. 33r-34r [Notatki, receptury leków, przepisy] k. 34r-35v [Notatki, receptury leków, przepisy, rejestry bielizny] k. 34r-39v Pieśń polska [Biedne serce me w kochaniu rzuca swę ponętę] k. 40r Plaster na disenteryją k. 41r [Notatki] k. 41v-42r Mydło letką jak robić k. 42v-43r Inc.: [Och, tu mnie nudno] k. 43v Relacyja posła IPH o śmierci IPH, inc.: [Dzień on dzień straszny, dzień gniewu Pańskiego] k. 45r (śmierć Michała Franciszka Sapiehy w bitwie pod Olkiennikami w 1700 r.). [Rejestr korzeni i cukru] k. 45r-47r [Rejestr obrusów i serwet] k. 49r-50v Ulep fijołkowy jak robić k. 50v-51r Wodka na wszelakie descensa, podegrę, chiragrę i rożne bole w kościach k. 51v-52v Pieśń ruska, inc.: [Czom, czom diwonko smutne liczko majesz] k. 52v-53r Inc.: [Pojdu w dobrowonku] k. 53v Inc.: [Oj, tiażkoż mi, tiażko] k. 54r-54v Inc.: [Mośće poni ceśnikow] k. 55r Inc.: [Smutna chwila w smażnuj doli z jakoż przyczyny] k. 55v Inc.: [Śliczne oczy, ach jak raczą wzrokiem ohwydaje] k. 56r-56v Pieśń, inc.: [Dni w życiu stroskane] k. 56v-58r Pieśń ruska, inc.: [Diwojka liażejko wzdychaje] k. 58v-59r [Notatki, przepisy] k. 59v-60r Pieśń środma, inc.: [Nie masz w ludzkiej życzliwości] k. 60v-61r Pieśń, inc.: [Już się nie pytam, co to jest kochanie] k. 61r-61v Pieśń, inc.: [Już ja to chwalę, gdy kto ma żale, niechaj ich nie kryje] k. 61v-6262v Pieśń, inc. [Lament serdeczny w sercu mym zawsze trwa bez odmiany] k. 62v-63r Inc.: [Co ztąd ma być za awantaź, żart czy nie, z kochania] k. 63r-63v Pieśń, inc.: [O, jak niestateczna miłość w przyjaźni] k. 63v-64r Pieśń, inc.: [Myśl okrutna darmo w sercu nudzi] k. 64r-64v Sposob wychowania pieska panieńskiego k. 65v-66r Wodka żywiąca barzo dobra k. 67r-68v [Rejestr korzeni, cukru i ryżu z lat 1706-1708] k. 69r-75r [Przepis na ciasto], marynata z jesiotra albo okoni k. 75v Doświadczona maść na wszelkie rany k. 76r [Notatki] k. 76v [Przepisy] kołacz, placki kręcone, placki śląskie, jajecniki k. 77r-77v [Przepisy] ogórki maleńkie sobie na zimą, ahrest, arbuz jak smażyć, urobienie miodu starego, bulon z mięsa k. 78v-81r [Przepisy i receptury] maść jałowcowa, plastr dobry, plastr posilający, k. 81v-82r Inc.: [Ach, jakież w sercu biedy pełno wszędzie, ach jak już w sercu biedy pełno wszędzie] k. 82v-83r Pieśń druga, inc.: [Ach, jak jest ciężka w sercu moim rana] k. 83r-83v [Notatki] k. 84r [Przepisy] baba, skórki pomarańczowe, wotka lawędowa k. 84v-85v Replika, inc. [Choć się w nędzy kto żeni, a gdy Bogu ufa] k. 86r [Przepisy] baba, obartuch, wotka korzenna, jak wotka będzie cynamonowa, żywiąca wotka k. 86v-89v [Porady ogrodnicze] k. 90r [Przepisy] ser wieprzowy, ozor wędzony, wołowe pierogi, ciasto pod kapłona, pieczenia duszona k. 90v-91r [Przepisy] jajecnica chlebowa, kołacz naleśnikowy, [tort migdałowy], [miód smażony z korzeniami], hrecaniki, [ciasto z migdałami], [grzanki z mlekiem i migdałami], [konfitury], biskopty, [dwa przepisy] k. 91v-93v [Notatki] 94r-95v
• Proweniencja: Ze zbioru Tytusa Działyńskiego
• Hasła przedmiotowe:
  • Kozłowski, Ludwik
  • Przerębska, Helena
  • Sapieha, Antoni Kazimierz (?) stolnik litewski a. 1689-1739
  • Sapieha, Kazimierz Jan wojewoda wileński 1642-1720
  • Sapieha, Michał Franciszek koniuszy wielki litewski 1670-1700
  • Sylwa 17-18 w.
  • Poezja polska 17-18 w.
  • Przepisy kulinarne 17-18 w.
  • Gospodarstwo 17-18 w.
  • Ziołolecznictwo 17-18 w.
  • Brasław (Białoruś, obw. witebski, rej. brasławski) 17-18 w.
  • Malbork (woj. pomorskie) 17-18 w.
  • Otoki (Białoruś, obw. witebski, rej. szarkowszczyński) 17-18 w.
  • Tykocin (woj. podlaskie, pow. białostocki, gm. Tykocin) 17-18 w.
  • Wiedeń (Austria) 17-18 w.
  • Wilno (Litwa) 17-18 w.
• Uwagi: Rękopis pochodzący z przełomu 17 i 18 w. kilku rąk. Nie posiada tytułu. Niektóre karty niezapisane, kilka przyciętych. Rękopis jest zbiorem wierszy oraz notatek związanych z prowadzeniem gospodarstwa. Tematyka wierszy jest przeważnie miłosna, w zbiorze obecne są pieśni polskie i ruskie; zapisano kilka wierszy religijnych. Zapiski z prowadzenia gospodarstwa obejmują głównie rejestry zakupów zwierząt hodowlanych, produktów spożywczych, wyposażenia domu oraz porady gospodarskie, receptury leków i przepisy kucharskie. Na k. 1 informacja o narodzinach córki Anny 10 czerwca 1695 r., na k. 2-3 wzmianka o kampanii wiedeńskiej. Autorem dużej liczby zapisków jest nieznana z imienia cześnikowa brasławska, której córka Anna umieściła swój podpis: "Anna Wionanka ceśnikowna brasławska" na k. 65r. J. Partyka w "«Żona wyćwiczona». Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku" przypuszcza, że mężem kobiety był Władysław Biesiecki herbu Kornic, cześnik brasławski, wskazuje Wileńszczyznę jako prawdopodobne miejsce powstania sylwy oraz czas jej powstania na lata 1680-1704. Władysław Biesiecki (fl. 1697-1729) wymieniony jest w "Metrykach litewskich. Rejestrze podymnego województwa wileńskiego 1690" (oprac. A. Rachuba, Warszawa 1989) jako właściciel jednego dymu w Mirze, parafii mirskiej (s. 274). Funkcję cześnika brasławskiego pełnił w latach 1697-1720, funkcję sędziego grodzkiego od lutego do marca 1721, funkcję podstarościego brasławskiego w latach 1724-1729. Na k. 1 rysunek przedstawiający dwa serca złączone łańcuchem i kłódką z chrystogramem i monogramem AKIA. Na k. 9 rysunek serca z płomieniami i strzałą z inicjałami JFW. Na k. 10 rysunek serca z płomieniami i strzałą z inicjałami PB. Przed k. 1 brak jednej karty. Między k. 16 a k. 17 brak dwóch kart, jednej na pewno zapisanej. Między k. 25 a k. 26 brak jednej karty. Między k. 28 a k. 29 brak jednej karty. Między k. 32 a k. 33 brak czterech kart. Między k. 44 a k. 45 brak dwóch kart. Między k. 50 a k. 51 brak jednej karty. Między k. 59 a k. 60 brak czterech kart. Między k. 66 a k. 67 brak dwóch kart. Między k. 67 a k. 68 brak jednej karty. Między k. 70 a k. 71 brak jednej karty. Między k. 71 a k. 72 brak jednej karty. Między k. 74 a k. 75 brak jednej karty. Między k. 75 a k. 76 brak jednej karty. Między k. 86 a k. 87 brak jednej karty. Między k. 93 a k. 94 brak jednej karty.
• Opracowania:
  • J. Partyka, "«Żona wyćwiczona». Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku", Warszawa 2004, s. 155-158. Praca zawiera analizę zawartości kodeksu ze zwróceniem uwagi na specyficzny charakter sylwy kobiecej; autorka podejmuje również próbę identyfikacji głównej twórczyni zbioru oraz wskazuje niektóre osoby, z którymi była spowinowacona oraz z którymi utrzymywała kontakt. Autorstwa wpisanych do zbioru wierszy w pracy nie zidentyfikowano.
  • B. Popiołek, "Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich", Kraków 2003. Sylwa traktowana jest tu jako jedno ze źródeł poznania realiów życia kobiet na przełomie XVII i XVIII w., szczególnie zaś ich biegłości w przyrządzaniu prostych lekarstw.
  • K. Zawilska, "O «Sposobie wychowania pieska panieńskiego» słów kilka", "Prace Językoznawcze" (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) 2012, z. 14, s. 287-295. Praca stanowi analizę językową oraz zawiera transliterację fragmentu sylwy zawartego na k. 65v-66r.