Exposicio in regula S. Benedicti

Katalog
Rękopisy
Pobierz opis bibliograficzny

Opis

  • Sygnatura: BK 00124
  • Kopie:
    • BPCim. 3043
    • Mf 302
    • CD 693
    • CD 748
    • Fotokop. I,599
  • Autor: Smaragdus opat klasztoru Saint-Mihiel (?-ca 830)
  • Tytuł: Exposicio in regula S. Benedicti
  • Miejsce i czas powstania: 9-10 w.
  • Opis fizyczny: 162 k. 25,5x21 cm
  • Oprawa: Pergamin żółty, oprawa francuska, 18 w.
  • Uwagi dot. oprawy: Oprawa francuska z XVIII w. w tekturę obciągniętą żółtym pergaminem. Grzbiet ozdobiony potrójnymi liniami, wyciśniętymi na brzegach i dzielącymi płaszczyznę na mniejsze prostokąty. Linie te obramiają również czerwoną naklejkę ze złoconym stanowiącym stary tytuł rękopisu: "REGULE MANUSCRI // ANNO 1130". Dolna część skóry grzbietu oderwana do wysokości pierwszego wiązania. Wiązań jest 5.
  • Język: Łac.
  • Zawartość:
    • Engelbertus [Angilbertus, Angelbertus]: Rythmus de pugna Fontanetica k. 1
    • Smaragdus de Saint-Mihiel: Exposicio in regula S. Benedicti. Incipit Expositio [Zmaracdi Abbatis in] Regula Sancti Benedicti [kapitałą] k. 1v-161
    • Incipit prefatio in eadem regula metrice dicta [kapitałą] k. 1v-2
    • Incipit proemium [kapitałą] k. 2
    • Explicit proemium [kapitałą] k. 2v-25v.
    • Incipiunt capitula regule. I Monasterii [kapitałą] k. 25v-26v.
    • Incipit regula [kapitałą] k. 26v-161v.
    • [Wiersz o stopniach pokory zakonnej - 3 w.]: k. 97v.
    • [Wiersz o zaletach opata - 2 w.] k. 152
    • [Wiersz ostrzegający grzesznika] k. 152
    • Ista liber vocatur regularum et qui furaverit au[t] rapuerit maledictus sit cum Juda et cum ceteris qui perierunt a. Fiat fiat Amen. [Dopisano:] traditore domini et cum datan et abiron k. 162
    • [Wśród prób pióra:] "Beato Ans[chero?!]" k. 162v.
  • Proweniencja: Ze zbiorów Tytusa Działyńskiego
  • Hasła przedmiotowe:
    • Benedyktyni 9-10 w.
    • Reguły i konstytucje zakonne 9-10 w.
    • Poezja łacińska 9-10 w. Francja
    • Bitwa pod Fontenoy-en-Puisaye (841) w literaturze 9-10 w.
  • Uwagi:
    • Zabytek powstał najprawdopodobniej w skryptorium klasztornym na terenie Francji; zawiera dzieło Smaragdusa, opata klasztoru św. Michała (Saint-Mihiel) koło Verdun, poświęcone regule św. Benedykta.
    • Po k. 155 brak karty z tekstem: cap. 65, c. 920-921; tekst urywa się kilka linii przed końcem traktatu; po k. 161 brak karty z tekstem cap. 73, c. 952 z zakończeniem. Tekst uzupełniali poprawkami pisarze współcześni, lecz na k. 155 i 160v występuje pismo ręki G późniejszej, zapewne X lub XI wieku. Na marginesach k. 97 i 152 ręka XIII wieku dopisała drobną minuskułą trzy wierszyki.
    • Brak kolofonu z ewentualnie ongiś istniejącym śladem prowieniencji rękopisu. Na później dopisanej k. 162 w X wieku wypisano dla zastąpienia poprzedniego kolofon i klątwę bez dzielenia wyrazów.
    • Częste są glosy na marginesach: k. 6, 7, 9-66 i zwłaszcza 43-67; powstały one w XIV/XV wieku i często spełniają rolę orientacyjnych nagłówków. Glosy te, jak zwraca uwagę Budkowa, cytują "Catholicon" Jana Balbi z Genui pisany w r. 1286, np. k. 15v: secundum Catholicon.
    • Prosty inicjał A na k. 1 (wymiarów 2,5 x 1,5 cm) uzupełniono niezgrabnie rozmazaną czerwienią. Na k. 2 inicjał: uncjalne H posiada pole wypełnione czerwienią, nieco niżej dwie duże litery O ozdobione są czerwienią. Upstrzone zostały też duże litery na k. 26v i 27. Na k. 98 nagłówek pisany kapitułą kwadratową z uncjałą. Rozpoczynająca go litera I wykonana jest piórem w kształcie prostej plecionki. Poniżej również imitując plecionkę wykonano H. Inne inicjałki w rękopisie małe, czerwone nie zwracają swym kształtem specjalnej uwagi.
    • Pergamin jest niejednolity, przeważnie cienki i biały (francuski), choć na niektórych kartach gruby, np. k. 49-56-58, 57. Pismo omija częste otwory i uszkodzenia w pergaminie. Drobne uszkodzenia od robactwa świadczą, że posuwając się od pierwotnej oprawy robactwo zaczynało gruźć pergamin przed nową oprawą z XVIII w. W tym czasie k. 155 była osadzona inaczej, o 1 cm wyżej. Poprzecinane karty przy liniowaniu rylcem np. k. 98, 101, 124, 139, 143, 144, 145. Przecięcia na 2 ostatnich kartach zostały zeszyte grubą jedwabną nicią. Przy dosztukowaniu k. 40 użyto misternego systemu nacięć i wplecenia paska pergaminowego.
    • Rękopis przy oprawie obcięto 5 mm z góry, 4 mm z boku i 7 mm z dołu. Wskazują na to zakładki na k. 25, 68, 74, 114, 117.
    • Na karcie ochronnej papierowej k. II znajduje się krótka notatka Z. Celichowskiego: "Proweniencja bliżej nie znana, przed wejściem do Biblioteki Kórnickiej zapewne nabył Działyński w Paryżu". Więcej uwag dot. proweniencji i datacji rękopisu zob. J. Zathey, Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Kórnickiej, 1963.
    • Wg najnowszych ustaleń rękopis nabył Tytus Działyński od wielkopolskiej gałęzi rodziny Radziwiłłów (por. materiały z sesji naukowej dot. rkpsu BK 124 opublikowane w "Pamiętniku Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 9-82.
    • Wiersz o bitwie pod Fontanetum (814 r.) składa się z 15 strof abecedariusa; jest to jedyny znany pełny tekst tego utworu. Zob.: T. Jasiński, Próba rekonstrukcji pierwotnego tekstu wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy (841 rok), "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 27-82.
    • Z katalogu Jerzego Zatheya: Pismo z końca IX w., w 2 kolumnach, minuskułą karolińską z zachodniej Francji. Nagłówki pisane capitalis rustica. Duże litery (inicjalne) albo z capitalis rustica albo z uncjały; na k. 1v i 98v - capitalis quadrata. Kilka rąk (Kozłowska - Budkowa wyróżnia 8 rąk, z których ostatnia g jest późniejsza). Pisarze różnych rąk mieli przydzielony materiał do przepisania i czasem musieli przy przepisywaniu ścieśniać pisma (np. k. 97 i 97v) lub dodać karty (np. k. 57 i 58, przy czym ostatnia zapisano tylko w połowie). Jedynie na k. 50 dodano 4 litery rubro - minią. Na marginesach k. 97v i 152 dodano krótkie łacińskie wiersze ręką XIII w. Glosy zielonkawo-żółtym atramentem pisane ręką z przełomu XIV-XV w. rozrzucone są na marginesach k. 6v-67. Trafiają się passim wcześniejsze poprawki i dopisy. Ozdób mało.
  • Opracowania:
    • Kozłowska-Budkowa Z.: Najstarszy rękopis Biblioteki Kórnickiej, "Prz. Bibliot." T. 3: 1929, s. 496-509.
    • Jasiński T., Próba rekonstrukcji pierwotnego tekstu wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy (841 rok), "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 27-82.
    • Jasiński T, Dziedzictwo europejskie 15-zgłoskowca trocheicznego a artyzm wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy, "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 35 (2018).

MARC

  • 001 a Kórnik
  • 040 a KÓR Z b pol
  • 041
    0
    @
    a lat
  • 044 a fr
  • 100
     0
     .
    a Smaragdus c opat klasztoru Saint-Mihiel d (?-ca 830)
  • 245
     1
     0
    a Exposicio in regula S. Benedicti
  • 246
     1
     @
    a "[...] in hac sit regula constituta." i [Expl.:]
  • 246
     3
     3
    a Expositio Zmaracdi Abbatis in Regulam S. Benedicti. Na początku wiersz o bitwie pod Fontanetum.
  • 246
     1
     8
    a "Regule manuscri[...] Anno 1130" i tyt. grzbietowy
  • 246
     1
     @
    a "Aurora cum primo mane / terra noctilis dividet [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "[...] quantum potest restingatque lacrimas, pro illorum animabus deprecemur dominum." i [Expl."]
  • 246
     1
     @
    a "Quisquis ad eternum mavult conscendere regnum [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "[...] vivere cum domino semper et esse suo." i [Expl.:]
  • 246
     1
     @
    a "Cumque turbas plurimorum cernerem monachorum [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "[...] exponere verba." i [Expl.:]
  • 246
     1
     @
    a "Incipit prologus regule patrum monachorum. Obsculta [kapitałą]. Haec nos hortantis beati verba sunt [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "[...] sine dubio et consortes erimus. AMEN. Explicit de prologo [kapitałą] " i [Expl.:]
  • 246
     1
     @
    a "De generibus vel vita [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "Regula apellatur ab hoc quod obedientum dirigat mores [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "[...] ascendere culmina. Sed his omnibus felicior cui post presentem vitam vita erit eterna, Felix qui semper // " i [Expl.:]
  • 246
     1
     @
    a "Qui timet, nil vuli, parens, paciensque fatetur [...]" i [Inc.:]
  • 246
     1
     @
    a "[...] nec lumina flectens." i [Exp.:]
  • 250 a kop.
  • 260 c 9-10 w.
  • 300 a 162 k. c 25,5x21 cm
  • 340 a Pergamin d rkps e Pergamin żółty, oprawa francuska, 18 w.
  • 500 a Zabytek powstał najprawdopodobniej w skryptorium klasztornym na terenie Francji; zawiera dzieło Smaragdusa, opata klasztoru św. Michała (Saint-Mihiel) koło Verdun, poświęcone regule św. Benedykta.
  • 500 a Po k. 155 brak karty z tekstem: cap. 65, c. 920-921; tekst urywa się kilka linii przed końcem traktatu; po k. 161 brak karty z tekstem cap. 73, c. 952 z zakończeniem. Tekst uzupełniali poprawkami pisarze współcześni, lecz na k. 155 i 160v występuje pismo ręki G późniejszej, zapewne X lub XI wieku. Na marginesach k. 97 i 152 ręka XIII wieku dopisała drobną minuskułą trzy wierszyki.
  • 500 a Brak kolofonu z ewentualnie ongiś istniejącym śladem prowieniencji rękopisu. Na później dopisanej k. 162 w X wieku wypisano dla zastąpienia poprzedniego kolofon i klątwę bez dzielenia wyrazów.
  • 500 a Częste są glosy na marginesach: k. 6, 7, 9-66 i zwłaszcza 43-67; powstały one w XIV/XV wieku i często spełniają rolę orientacyjnych nagłówków. Glosy te, jak zwraca uwagę Budkowa, cytują "Catholicon" Jana Balbi z Genui pisany w r. 1286, np. k. 15v: secundum Catholicon.
  • 500 a Prosty inicjał A na k. 1 (wymiarów 2,5 x 1,5 cm) uzupełniono niezgrabnie rozmazaną czerwienią. Na k. 2 inicjał: uncjalne H posiada pole wypełnione czerwienią, nieco niżej dwie duże litery O ozdobione są czerwienią. Upstrzone zostały też duże litery na k. 26v i 27. Na k. 98 nagłówek pisany kapitułą kwadratową z uncjałą. Rozpoczynająca go litera I wykonana jest piórem w kształcie prostej plecionki. Poniżej również imitując plecionkę wykonano H. Inne inicjałki w rękopisie małe, czerwone nie zwracają swym kształtem specjalnej uwagi.
  • 500 a Pergamin jest niejednolity, przeważnie cienki i biały (francuski), choć na niektórych kartach gruby, np. k. 49-56-58, 57. Pismo omija częste otwory i uszkodzenia w pergaminie. Drobne uszkodzenia od robactwa świadczą, że posuwając się od pierwotnej oprawy robactwo zaczynało gruźć pergamin przed nową oprawą z XVIII w. W tym czasie k. 155 była osadzona inaczej, o 1 cm wyżej. Poprzecinane karty przy liniowaniu rylcem np. k. 98, 101, 124, 139, 143, 144, 145. Przecięcia na 2 ostatnich kartach zostały zeszyte grubą jedwabną nicią. Przy dosztukowaniu k. 40 użyto misternego systemu nacięć i wplecenia paska pergaminowego.
  • 500 a Rękopis przy oprawie obcięto 5 mm z góry, 4 mm z boku i 7 mm z dołu. Wskazują na to zakładki na k. 25, 68, 74, 114, 117.
  • 500
  • 500 a Na karcie ochronnej papierowej k. II znajduje się krótka notatka Z. Celichowskiego: "Proweniencja bliżej nie znana, przed wejściem do Biblioteki Kórnickiej zapewne nabył Działyński w Paryżu". Więcej uwag dot. proweniencji i datacji rękopisu zob. J. Zathey, Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Kórnickiej, 1963.
  • 500 a Wg najnowszych ustaleń rękopis nabył Tytus Działyński od wielkopolskiej gałęzi rodziny Radziwiłłów (por. materiały z sesji naukowej dot. rkpsu BK 124 opublikowane w "Pamiętniku Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 9-82.
  • 500 a Wiersz o bitwie pod Fontanetum (814 r.) składa się z 15 strof abecedariusa; jest to jedyny znany pełny tekst tego utworu. Zob.: T. Jasiński, Próba rekonstrukcji pierwotnego tekstu wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy (841 rok), "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 27-82.
  • 500 a Z katalogu Jerzego Zatheya: Pismo z końca IX w., w 2 kolumnach, minuskułą karolińską z zachodniej Francji. Nagłówki pisane capitalis rustica. Duże litery (inicjalne) albo z capitalis rustica albo z uncjały; na k. 1v i 98v - capitalis quadrata. Kilka rąk (Kozłowska - Budkowa wyróżnia 8 rąk, z których ostatnia g jest późniejsza). Pisarze różnych rąk mieli przydzielony materiał do przepisania i czasem musieli przy przepisywaniu ścieśniać pisma (np. k. 97 i 97v) lub dodać karty (np. k. 57 i 58, przy czym ostatnia zapisano tylko w połowie). Jedynie na k. 50 dodano 4 litery rubro - minią. Na marginesach k. 97v i 152 dodano krótkie łacińskie wiersze ręką XIII w. Glosy zielonkawo-żółtym atramentem pisane ręką z przełomu XIV-XV w. rozrzucone są na marginesach k. 6v-67. Trafiają się passim wcześniejsze poprawki i dopisy. Ozdób mało.
  • 520 a Engelbertus [Angilbertus, Angelbertus]: Rythmus de pugna Fontanetica k. 1
  • 520 a Smaragdus de Saint-Mihiel: Exposicio in regula S. Benedicti. Incipit Expositio [Zmaracdi Abbatis in] Regula Sancti Benedicti [kapitałą] k. 1v-161
  • 520 a Incipit prefatio in eadem regula metrice dicta [kapitałą] k. 1v-2
  • 520 a Incipit proemium [kapitałą] k. 2
  • 520 a Explicit proemium [kapitałą] k. 2v-25v.
  • 520 a Incipiunt capitula regule. I Monasterii [kapitałą] k. 25v-26v.
  • 520 a Incipit regula [kapitałą] k. 26v-161v.
  • 520 a [Wiersz o stopniach pokory zakonnej - 3 w.]: k. 97v.
  • 520 a [Wiersz o zaletach opata - 2 w.] k. 152
  • 520 a [Wiersz ostrzegający grzesznika] k. 152
  • 520 a Ista liber vocatur regularum et qui furaverit au[t] rapuerit maledictus sit cum Juda et cum ceteris qui perierunt a. Fiat fiat Amen. [Dopisano:] traditore domini et cum datan et abiron k. 162
  • 520 a [Wśród prób pióra:] "Beato Ans[chero?!]" k. 162v.
  • 530 d BPCim. 3043
  • 530 d Mf 302
  • 530 d CD 693
  • 530 d CD 748
  • 530 d Fotokop. I,599
  • 541 c st. zas.
  • 546 a Łac.
  • 561 a Ze zbiorów Tytusa Działyńskiego d BK Dz. teol. 92 d Celich. 124 d BK I F 90a Teologia-Zakony w Działyński Tytus (1796-1861)
  • 563 a Oprawa francuska z XVIII w. w tekturę obciągniętą żółtym pergaminem. Grzbiet ozdobiony potrójnymi liniami, wyciśniętymi na brzegach i dzielącymi płaszczyznę na mniejsze prostokąty. Linie te obramiają również czerwoną naklejkę ze złoconym stanowiącym stary tytuł rękopisu: "REGULE MANUSCRI // ANNO 1130". Dolna część skóry grzbietu oderwana do wysokości pierwszego wiązania. Wiązań jest 5.
  • 581 a Kozłowska-Budkowa Z.: Najstarszy rękopis Biblioteki Kórnickiej, "Prz. Bibliot." T. 3: 1929, s. 496-509.
  • 581 a Jasiński T., Próba rekonstrukcji pierwotnego tekstu wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy (841 rok), "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 33 (2016), s. 27-82.
  • 581 a Jasiński T, Dziedzictwo europejskie 15-zgłoskowca trocheicznego a artyzm wiersza Angilberta o bitwie pod Fontenoy, "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" z. 35 (2018).
  • 610
     2
     9
    a Benedyktyni y 9-10 w.
  • 650
     .
     9
    a Reguły i konstytucje zakonne y 9-10 w.
  • 650
     .
     9
    a Poezja łacińska y 9-10 w. z Francja
  • 650
     .
     9
    a Bitwa pod Fontenoy-en-Puisaye (841) x w literaturze y 9-10 w.
  • 700
    0
    2
    a Angilbertus Miles d (?-841). t Versus de bella que fuit acta Fontaneto
  • 740 a Rythmus de pugna Fontanetica
  • 852 j BK 00124
  • 999 d 19.03.06

Indeksy