The website uses cookies. These are text data saved by the browser on the user's device. They are used for the proper functioning of the website, collecting statistical information about visitors and operating facilities for logged in users. By using the website, you consent to the use of cookies. The cookie settings can be changed in your browser. If you do not change these settings, you accept the cookies used on the website.

Show/Hide the side panel
×
  • Description
  • Notes
  • ID : BK 7589
  • Copies: Mf 6752
  • Author: Zamoyska, Jadwiga z Działyńskich (1831-1923)
  • Title : Listy Jadwigi Zamoyskiej do męża Władysława Zamoyskiego
  • Time and place of origin: 1850-1867
  • Physical description : 452 k.
  • Binding : luźne
  • Content:
    • Jadwiga Działyńska do gen. Władysława Zamoyskiego, grudzień 1850, list - sprawozdanie, opis bieżących spraw, wzmianka o niedawnym spotkaniu z "wujaszkiem", podróż koleją do Berlina, o odwiedzinach u jej brata Jana Działyńskiego, k. 1-2v.
    • Jadwiga Działyńska do gen. Władysława Zamoyskiego, luty 1851, list - sprawozdanie, donosi o chorobach i stanie zdrowia najbliższych, o pracach porządkowych jej ojca Tytusa Działyńskiego w Bibliotece Kórnickiej, która od śmierci Kielisińskiego nie była porządkowana. Dopisek Celiny Działyńskiej, k. 3-4v.
    • Jadwiga Działyńska do gen. Władysława Zamoyskiego, 25 luty 1851, o osłabionym zdrowiu swojej matki Celiny z Zamoyskich, sprawy bieżące, wzmianka o psie Sułtanie, który próbował ratować tonącego w zamkowej fosie, k. 5-6v.
    • Jadwiga Działyńska do gen. Władysława Zamoyskiego, 1851, o pracach ojca w Kórniku: "Mój ojciec prawie ciągle w Kórniku zajęty zbieraniem materiałów do historyi Szydłowieckich, układaniem biblioteki, malowaniem pokoi, rysowaniem ładnych mebli i wielu innemi rzeczami. Zdawałoby się, że każde z zajęć, które nazwałam powinno należeć do innego, a tu na jednym stole w dziwnej zgodzie i ciągłe usłudze , książki, rysunki, pisanie, różne gazety, narzędzia stolarskie, mularskie, różne nasiona, lekarstwa, które sam biednym rozdaje, kiedy mamy w Kórniku nie ma i nie wiem wiele innych rzeczy służących niezmordowanej myśli i ręce", (k. 8); dopisek Celiny Działyńskiej z pozdrowieniami, k. 7-8v.
    • Jadwiga Działyńska do gen. Władysława Zamoyskiego, 19 maja 1851, list ze sprawami bieżącymi, odmowa przeprowadzenia składki na cele emigracyjne, o którą prosił ją generał, Jadwiga pisze, że odpowiedź odmowną o niemożliwości przeprowadzenia p[rzez nią składki przesyła w załączonym liście jej ojca do generała, jednocześnie wyraża wielki żal, że ze względu na nieznajomość ludzi nie może w ten sposób pomóc "kochanemu wujaszkowi" jednocześnie obiecuje pomoc przy prostszych posługach, k. 9-10v.
    • Jadwiga z Działyńskich Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Pera 30 maja 1854, wzmiankuje list do księcia Adama Czartoryskiego: "napisałam okropny list i trochę się boję, że nadto powiedziałam co myślę", o zwiedzaniu pałacu Sułtana "w Beschiktache" [słabo czyt.?], herbata z panem W. Kalinką i spacer konny z P. Daamer, stosunek Jadwigi do gospodarstwa i ironiczna uwaga na ten temat: "mego metra na cały tydzień odprawiłam, żeby się gospodarstwem zająć - takiej cnoty pewnoś się mój mężu po mnie nie spodziewał", pisze, że wzięła sierotę małego Hiszpana na wychowanie, k. 11-11v.
    • Jadwiga z Działyńskich Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 13 luty 1856, [późniejsza adn. ołówkiem: "do męża będącego w Paryżu"], "Kedim", "Mój Władyśku najdroższy" - tak zwraca się do męża, pociesza go w jego niepowodzeniach, bieżące sprawy w Poznaniu, czas spędzony z ojcem Tytusem Działyńskim i młodszą siostrą Cecylią, k. 12-13v.
    • Jadwiga z Działyńskich Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 16 luty 1856, o przyczynach niechęci opinii publicznej wobec generała, o zarzutach wobec Waleriana Kalinki, jakoby który miał być przyczyną złego postrzegania generała w Stambule, list pisany po tym, jak podczas nabożeństwa żałobnego za Adama Mickiewicza w styczniu w Paryżu generał został uderzony pałką przez gen. Jaźwińskiego, aktualnie gen. przebywa w Turcji, gdzie po zakończonej wojnie krymskiej starał się zabezpieczyć byt pozostałym w Turcji polskim żołnierzom, wskazówki - jak postępować z ludźmi: Trzeba do każdego mówić jego językiem, a gramatyka tego języka zdaje mi się jest słuszne ocenienie przymiotów i wad ludzi, z którymi i dla których się pracuje" Tłumaczy mężowi, że daje zbyt dużo swobody swoim najbliższym współpracownikom i że oni psują mu opinię niewłaściwym sposobem postępowania z przeciwnikami politycznymi. Inna rada: "Mnie się zdaje, że w każdem złem na tym świecie ulgi się jakiejś doznaje, kiedy można odkryć, że się samemu choć w części jest temu winnym, bo z tym przekonaniem przychodzi nadziej, że można coś poradzić, zmienić" k. 14-15v.
    • Jadwiga z Działyńskich Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 19 lutego 1856, list z Kórnika do męża w Paryżu, radość z sukna na amazonkę otrzymanego od Papy Tytusa, wspomnienia dawnych wspólnych przejażdżek konnych "ciągle się na nie patrzę i myślę jaka będzie z niego ładna amazonka i kiedy i gdzie ją używać będę, nie pytam z kim Kedim bo o tym nie chcę wątpliwości przypuszczać, ale sobie marzę o różnych naszych spacerach konnych - w Bois de Boulogne najprzód, [...] później w Stambule, potem w Jenikieni, potem w Bukareszcie w zimie i śniegu i błocie kiedyś na przeraz anglika a raz biedaka bułanego edukował, później jeszcze w Giorgiewie kiedyśmy z naszej zadymionej chałupy wyjeżdżali patrzeć i płakać nad zamarzniętym Dunajem, a nareszcie w Szumli kochanej po nocach w krzakach i górach i w obozie [...] powiedz Kedim kiedy znowu pierwszy raz i gdzie i na jakim koniu - jeśli w Turcji to mi ujedź tego siwego co mi się tak podobał - nie Twoją poziomkę, ale tego z dużą grzywą i otwartym nosem" I to powiedz mój kochany czy ci miło myśleć o tym czasie kiedy znów będziemy razem. Władyśku ty nie wiesz jakim by mi nieznośnem już było życie, w którem byś Ty nie był, jakby początkiem i końcem wszystkiego", k. 16-17v.
    • Jadwiga do męża, 23 lutego 1856, prezenty od męża: kapelusz i szal, zachwyty młodej matki nad ukochanym synkiem, plany podróży do Turcji, o wydatkach, o formacji wojskowej pod angielskim rządem, wzmianka o manuskrypcie napoleońskim, "reprymenda" za przemowę w rocznicę śmierci Dudleya Stuarta, Jadwiga zarzuca generałowi, że mimo potencjału i dobrych chęci, zniechęca do siebie ludzi, o pierwszym spotkaniu: "Kiedy cię kilka pierwszych razy w życiu widziałam, tom sobie powiedziała, ile by też ten człowiek mógł ludzi do siebie i za sobą pociągnąć gdyby coraz kilku słowami nie dawał im zupełnie fałszywego o sobie i swoich dążeniach mniemania, k. 18-21v.
    • Jadwiga do męża, 24 lutego 1856, [brak zakończenia], rozważania nad światem ludźmi i jej małżeństwem: "Kiedy z tobą coraz mniej mogę milczeć o tem co mi się powiedzieć chce, bo mi to stawia tamę na powiedzenie wszelkiej innej rzeczy. Mój Władyśku drogi, patrzę się czasem na życie na stosunki otaczających mnie i zrozumieć nie mogę skąd tyle kwasów i gorączki i nieprzyjemności u każdego i dlaczego nam tak swobodnie - i konkluzja tych rozmyśliwań, że Ty musisz być wiele lepszym od reszty ludzi bo ta swoboda moja przy Tobie jest rzeczą pewno nie mojej fabryki [...] nie mogę nie myśleć o tem jak mnie czasem z Tobą było dobrze na świecie i czy kiedy jeszcze tak ma być", rozważania na temat nazwy pułku, tworzonego przez jej męża w Turcji, wzmianki o wychowaniu syna Władsia, k. 23-24v.
    • Jadwiga do męża, 28 lutego 1856, o wyjeździe Władysława do Stambułu, o swoim pobycie w Poznaniu i Kórniku, o tęsknocie za mężem: "Władyśku mój co to jest, że kiedy ja o Tobie myślę, to jak gdyby mnie co w duszy zabolało, tak mam myśli natężone do wszystkich Twoich ruchów i czynności [...] Bądź mi zdrów mój drogikochany, nie wiem gdzie Cię ten list zastanie, gdziekolwiek to jest, to bądź pewien że tam i ja jestem, przynajmniej najlepsza cześć mojej istoty, żegnam Cię drogi drogi mój kochany", k. 25-26v.
    • Jadwiga do męża, 1 marca 1856, o powrocie matki i jej syna Władysia z Paryża do Poznania, "Tyle tylko wiem, że gdybym Cię miała Kedim mój na chwilkę tylko, to bym zrobiła wielkie "niepoprawności" - uściskała była [...] i nie wiem co [jeszcze?]"k. 27-27v
    • Jadwiga do męża, 3 marca 1856, o podróży gen. Zamoyskiego do Turcji, niepokój o męża, prośba o relację z podróży do Turcji, o synach - Władysiu i Witoldzie Zamoyskich, życie codzienne w Pałacu Działyńskich, relacja kilkuletniego Władysia z dziadkiem Tytusem, k. 29-30v.
    • Jadwiga do męża, 5 - 12 marca 1856, o powrocie generała Zamoyskiego na Wschód, o dobrej relacji z księciem Czartoryskim i jego rodziną, prace generała na Wschodzie, pobyt w Stambule, o chorobie dzieci (kaszel i katara) i uciążliwych stronach macierzyństwa: "a ten kaszel i ten płacz ciągle nad głową tak mnie męczy, że już od nich głupieje", wzmianka o niejakim panu Szołdrskim, który uciekł zadłużywszy się, o śmierci pana Koncewicza [lekarza?], k. 31-33v.
    • Jadwiga do męża, 14 marca 1856, list do przebywającego w Turcji męża, sprawy bieżące, rozważania nad własnym charakterem, pracą nad sobą, pisze dlaczego nie chciała wyjść za mąż, obawy przed codziennością i bieżącymi kłopotami, znowu o trudach macierzyństwa: "bardzo te dzieci kocham i bardzo się z nich cieszę , ale mogłyby Herkulesa zamordować, cały dzień i nawet kiedy śpią to mi ich płacz w uszach i głowie huczy", wzmianka o jej bracie - Janie Działyńskim i jego aprobacie dla działań generała na Wschodzie, k. 34-36v.
    • Jadwiga do męża, Kórnik, 16 marca 1856, o dzieciach, rodzinie, zdrowiu najbliższych i bieżących sprawach, o pierwszych przejażdżkach konnych jej syna Władysia w towarzystwie dziadka Tytusa [Działyńskiego], ponownie o trudach macierzyństwa, o urządzaniu mieszkań dla córek na letnie wakacje, w domkach wokół parku kórnickiego przez Tytusa Działyńskiego, o postępujących remontach kórnickiego zamku, o własnych przygotowaniach i związanych z tym trudach, do wyjazdu do Turcji o poszukiwaniu mamki i bony dla dzieci etc... o finansach na podróż i pożyczce udzielonej pani Gajewskiej w wys. 250 fr., o spotkaniu z bratem męża Janem Zamoyskim, wzmianka o malarzu panu [Ludwiku] Jagielskim, który "reparuje i łata wszystkie stare kórnickie obrazy historyczne", dalej pisze, że Jagielski restaurował wjazd Ossolińskiego do Rzymu i drugi obraz kupiony w Rzymie przez Władysława Zamoyskiego, rysunekz rzutem i rozmieszczeniem pokoi domowników rodziny Działyńskich I piętra [?] ; wzmianka o Cesi Lubomirskiej, , k. 38-44v.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 18 -24 (wielki piątek), 23 (wielkanoc) marca 1856, sprawy bieżące: stan zdrowia własnych dzieci, o spędzaniu Wielkanocy (spowiedź i Komunia Św. w towarzystwie sióstr Marii Grudzińskiej i Cecylii Działyńskiej) , zatroskanie, jak Wielkanoc spędził jej mąż w Turcji, o przyjeździe Jana Zamoyskiego (1802-1879) (brat generała) z żoną (Anna Mycielska (1818-1859)) i ich starszym synem (Konstanty (1846-1923). O relacjach towarzyskich z Żółtowskimi z Czacza.24 marca - życzenia urodzinowe dla męża: Mój drogi dziś Twoje urodziny, chciałabym Ci życzyć wszystkiego co najlepszejszem, najmilszem Ci być może, więc żeby Ci się Twoja praca udawała i przynosiła dobre skutki. "Śniło mi się tej nocy o Tobie i bardzo to było przyjemne [...] Bardzo Cię Władyśku kocham i lubię sobie wystawiać, że z Toba jestem". O planach wyjazdu do Turcji (i niechęci z tym związanej), k. 45-48.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 27.03, 30.03. 1856 wahania odnośnie wyjazdu do Turcji do męża: "Raz mi się zdaje, że to jest obowiązkiem porzucić wszelką myśl widzenia Ciebie póki ta wojna trwa i póki te dzieci takie małe, a inny raz znowu zdaje mi się, że Ty będziesz myślał, żem się zmieniła i że mnie kochać nie będziesz jak dawniej, a Twoje kochanie jest to, co mam najlepszego na świecie"; 30.03: lęk o zdrowie męża, prośba o informacje, gotowość natychmiastowego wyjazdu do Turcji jeśli zdrowie męża było w złym stanie lub gdyby on jej potrzebował; 31.03: życzliwa wzmianka o panu [Leonardzie] Niedźwieckim, "instrukcja" dla Władysława jak postępować z towarzyszącymi mu w Turcji Anglikami, o zbliżającym się ślubie Jana Działyńskiego z księżniczką Izabelą Czartoryską, o niemożności pojechania na ten ślub (mimo chęci towarzyszenia "biednemu Jasiowi w tej całej przeprawie"), W Poznaniu Jadwiga uczestniczy w przygotowaniu mieszkania dla Jana i jego przyszłej żony ("będzie dość ładne i i dość obszerne - bodajby im w nim było dobrze i trochę wesoło", jej siostra Cecylia Działyńska kupiła sobie skrzypce i flet, o codziennych zajęciach, k. 49-52.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 2 kwietnia 1856, komentarz do działań wojennych w Turcji, 3. 04: o odebranym telegrafie z wiadomością o słabości Stanisława Kostki Zamoyskiego (ojciec jej matki Celestyny) i wyjeździe Celestyny Działyńskiej do Wiednia, 3.04 wieczór - telegraficzna wiadomość o śmierci Stanisława Kostki Zamoyskiego w Wiedniu, "Mój drogi - żal nie być z Tobą kiedy Ci smutno". k. 53-54.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 7 kwietnia 1856, wiadomość o ostatnich chwilach życia ordynata Zamoyskiego, o planowanym ślubie jej brata Jana Działyńskiego z Izabelą Czartoryską, termin był wyznaczony na 15 kwietnia 1856, Jadwiga pisze, że mimo śmierci w rodzinie nikt nie chciał więcej tego ślubu przekładać, w rzeczywistości odbył się w lutym 1857 r. ; o prośbie Tytusa Działyńskiego, aby generał sprzedał mu konia "siwego Kurda", który aktualnie jest w Turcji, koń miałby być wysłany transportem wodnym Dunajem. "zapaliłam się bardzo kilka razy w opisywaniu Papie twego, tj. mego siwego Kurda i taka Papę na niego wzięła ochota, że Cię każe prosić gdybyś miał Turcję opuścić , żebyś mu go sprzedał i przysłał Dunajem". (k. 55v.), sprawy bieżące, o dzieciach i ich zdrowiu, k. 55-58v.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 9 kwietnia 1856, wątpliwości związane z wyjazdem Jadwigi z dziećmi do Turcji, obawy przed zabraniem dzieci w daleką podróż: "Te dzieci, które są bardzo milemi dziećmi cieszą mnie jako dwa młyńskie kamienie u szyi w wszystkich projektach". Z kontekstu wynika, że generał pragnął przybycia żony i dzieci bo się za nimi stęsknił , Jadwiga przekonuje go twierdząc, że ani jej ani jemu Pan Bóg nie przeznaczył wielu przyjemności na tym świecie i że ona jest z tym pogodzona, jest przekonana, że jeżeli mąż pragnie ich przyjazdu tylko dla własnej przyjemności to ten przyjazd się nie uda (bo nie jest zgodny z tym co im jest przeznaczone) więc prosi męża o przemyślenie swojej prośby. Podsumowuje argumenty, które stoją na przeszkodzie, aby mogła wyjechać do Turcji przed lipcem. k. 59-60v.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 14 kwietnia 1856, rozważania na temat wyjazdu do Turcji i obawy z tym związane, "The perplexity w którą mnie wtrącało odpisanie Ci, przypomniało mi odpis, który Ci temu kilka lat podobnie właśnie w tym miesiącu zrobić miałam na zapytanie, które tylko jednego tak albo jednego nie wymagało, tak tym razem, jak tamtem, mój list się zaczynał przez nie, a kończył przez tak, Bo wtedy jak teraz, rzecz której pragnąłeś zdawała się niepodobną, a jakieś niepoczciwe coś tak wtedy jak teraz, nie pozwalało mi czegokolwiek Tobie odmówić", pisze o ewentualnym wyjeździe dopiero w lipcu, o planach karmienia Witolda "nie myślałam mu jeść dać póki ząbek choć jeden się nie przekłuje". O przygotowaniach do podróży - "obstalowałam sobie kufer widzisz więc, że mi dobrej woli nie brak". Żartobliwy dopisek Cecylii Działyńskiej, k. 61-63
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, tuż po śmierci Stanisława Kostki Zamoyskiego - po 2. kwietnia 1856, brak początku, Jadwiga Zamoyska pisze o okolicznościach, które utrudniają jej wcześniejszy wyjazd do Turcji na prośbę męża, m.in. o chorobie ojca Tytusa Działyńskiego. Następnie wspomina o przyjeździe z Czacza od państwa Żółtowskich Jana Zamoyskiego (brata generała) i jego dalszej podróży do Belgii. Wzmianka o ostatnich słowach umierającego ordynata Stanisława Kostki Zamoyskiego. Wyznanie miłosne Jadwigi do męża: "Kochaj mnie mój drogi i nie gniewaj się na mnie, chciałabym Ci powiedzieć słowami Mickiewicza: "Dla Twego zdrowia życia bym nie skąpił , Dla twego pokoju do piekła bym wstąpił" - Bądź mi zdrów mój drogi, mówię ci kochaj mnie", k. 64-65.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 20-21 kwietnia 1856, o narzeczeńskich relacjach Jana Działyńskiego i Izabeli Czartoryskiej: "[...] Książę [Czartoryski] pisze, że stosunki Jasia z Izią coraz lepsze - to mnie bardzo cieszy, sądzę że powinno i na dal dobrze iść, bo Izia jest bardzo znakomita osoba i ma wielkie uczucie obowiązku, a Jaś o niej trzyma jak można najlepiej - ceni ją i szanuje i podoba mu się i jak sam mówi boi się jej i utrzymuje, że z tego kontent [nie wiem czy dobrze odczytałam]. Myślę że i on się jej podoba - bo tez ma w sobie niejedną rzecz co się bardzo podobać może. On pragnie Izi jak największą swobodę i wolność zostawić, ale mam strach, żeby jej rodzina nie użyła tego iak szkodę - wymagając za częstych pobytów w Paryżu to by nie było dobrze, szczególniej z początku. Jaś jest młody i wcale innego usposobienia od Witolda i Władzia, tak qu'il ne faudrait pas les mettre au meme regime". Następnie pod datą 21 kwietnia wzmianki nt. towarzyszy gen. Zamoyskiego w Turcji, a także o problemach wychowawczych z synem jej siostry Izi (Elżbiety z Działyńskich) Czartoryskiej - z Zygmuntem (1853-1920), ale dużo pozytywnych słów o Romanie Czartoryskim (1839-1887) [pasierb Elżbiety, syn zmarłej Wandy z Radziwiłłów Czartoryskiej (1813-1845), pierwszej żony Adama Konstantego Czartoryskiego (1804-1880)], podziękowanie za prezent w postaci klawikordu; sporo o wychowaniu Władysia i jego trudnym okresie - cierpliwość matki: "Przechodzi on teraz przez różne wady wszystkim dzieciom tego okresu zwyczajne , mogłyby być niecierpliwiące dla kogoś kto by im dawał więcej wagi niż mają - ale mnie się zdaje, że to są rzeczy, z których jego własny rozsądek go po trochu odzwyczai, nudno więc czasem kiedy się nie chce z kim przywitać i regularnie jak go wołać to ucieka"; wzmianka o małżeństwie jej młodszej siostry Marii Grudzińskiej: "Jej mąż ją kocha niesłychanie, ale ma coś jakiegoś niedołężnego czy niewykrzesanego w postępowaniu z nią, że jej jest antypatycznym, ona nadto rozwinięta, on za mało, ona nadto od życia żąda, on za mało [...] dałby Bóg aby to dziecko stało się węzłem i spólnym zejściem", o swoich uczuciach do własnego męża, o własnej niechęci do wyjazdu i spotkania z mężem z obawy przed kolejnym rozstaniem, dużo o przyczynach niechęci do wyjazdu - obawy o zdrowie ojca, obawa przed pozostawieniem samej młodszej siostry Cecylii - i obawy przed nierozważną decyzją o jej małżeństwie, k. 66-71v.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 25 kwietnia Poznań 1856, o przygotowaniach do ślubu Jana Działyńskiego z Izabelą Czartoryska - wyjazd Celiny i Tytusa Działyńskiego do Berlina na zakupy przedślubne, m.in. pojazdów; myśli o rezygnacji z odwiedzin u siostry Maryni Grudzińskiej bo, "Mnie co by dawniej pojechanie na koniec świata było ucieszyło, dzisiaj myśl wsiadania z dwoma niańkami i dwojgiem dzieci i pieluszkami etc.. do ciasnego powozu na dwie godziny, żeby potem z tym taborem u kogoś wylądować, tak naprzód dusi, że się nie mogę zdecydować", ostatecznie do odwiedzin doszło, o pobycie w Drzązgowie, wzmianka nt Zygmunta Grudzińskiego - męża jej młodszej siostry Marii, o czasie u siostry, o wyglądzie młodszego syna Witolda i ząbkowaniu "już sam siada w kołysce i czasem wstaje", porównanie fizyczności obu chłopców, k. 72-77v
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, 7 maja 1856, Poznań, list dotyczy spraw związanych ze ślubem Jana Działyńskiego z księżniczką Izabelą Czartoryską, sprawy bieżące, o synach - starszym dobrze rozwijającym się Władysiu i młodszym Witoldzie, k. 78-79v.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, [wiosna 1856, tuż przed wyjazdem do Turcji?], [bm., bd, brak pierwszej kartki oraz zakończenia listu ], o przygotowaniach do wyjazdu do Turcji, Jadwiga tęskni za wspólnymi przejażdżkami konnymi: "Kiedy [...] czas taki piękny, łagodny to mi się Szumla i Adamkieni przypominają i okropnie mi tych chwil żal i pilno mi żeby się wróciły - Kedimus tyś mi już dawno obiecał podróż jakąś konną - zróbmy to tej wiosny, masz dwa konie a trzeciego byś mógł do kabrioletu kupić na nasze bagaże, Józef by jechał kabrioletem, póki my konno, a konno kiedy my kabrioletem dla wypoczynku, to by było bardzo zabawnie, zróbmy to Kotusie", k. 80-81v.
    • Jadwiga do męża Władysława Zamoyskiego, Passy 26 lipca 1857, o zaproszeniu na imieninowy obiad do księżnej Sapieżyny [Anny Jadwigi z Zamoyskich Sapieżyny, teściowej księcia Adama Jerzego Czartoryskiego], o wizycie Kamili Bystrzonowskiej zaproszeniu do Towarzystwa Św, Vincentego i odmowie Zamoyskiej, sprawy codzienne, plan dnia k. 82-83v
    • Jadwiga Zamoyska, Passy 28 lipca 1857, codzienność w domu, wzmianka o sztachetkach do ogrodu i że rozkazy generała co do ogrodu wykonane, o dzieciach i gorączkującym z powodu wybijających się ząbków synku, wzmianka o tworzonej w Adampolu kolonii polskiej i według relacji z listu Celiny Działyńskiej, w Poznaniu i Kórniku wiele kobiet było zainteresowanych wyjazdem do Turcji w celu znalezienia męża (i lepszych warunków życia). Stęskniona za mężem pisała: "Bądźże mi zdrów mój najdroższy, najukochańszy, najlepszy, dnie mi bez Ciebie nieciekawe, a noce długie bez końca i nudne .. Kotusie darmo zaprzeczać i udawać bardzo Cię kocham", k. 84-85v.
    • Jadwiga Zamoyska, Passy 30 lipca 1857, o odkupieniu zegarka matki generała Zamoyskiego -Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej, o urządzaniu ogrodu w ich rezydencji w Passy, o swoim braku "namiętności do igły", wzmianka nt. gen. Jordana - książę Czartoryski prosił Jadwigę o opinię na jego temat, dzieli się z mężem tym, co chce księciu napisać, jednak prosi męża o dyskrecję, bo odnosi wrażenie, że książę chce, żeby ta sprawa została między nim a Jadwigą. k. 86-89.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy 1 sierpnia 1857, wzmianki dotyczące gen. Jordana, o ułatwieniu stosunków między Jordanem a księciem A.J. Czartoryskim, o plotkach nt. Koziłowskiego [?] o organizacji gospodarstwa domowego, k. 90-91v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy, 1 sierpnia skreślona data 31 lipca, zatem poprzedni list był pisany 31 lipca, o postępach w nauce jazdy konnej u starszego syna Władysia, wzmianka o kulejącym gniadym koniu generała, k. 92-92 v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, 3 sierpnia 1857, o chorującym gniadym koniu generała i diagnozie od weterynarza, o nieufności do "konowałów amatorów", wzmianka o kobietach z Wielkopolski wysyłanych do kolonii polskiej w Turcji, z powodu oczekiwania na poród [córka Maria urodzi się w październiku] Jadwiga nie mogła towarzyszyć mężowi w podróży do Londynu, stan "błogosławiony" nudził ją i ograniczał, pisała: "[...] Nie chce mi się do Ciebie pisać, tylko Cię widzieć, a najwięcej bo perspektywa mojej choroby i więzienie nudzi i wszystkie antécédants - wszystkie następstwa, a nudzi mnie to wszystko bo mnie od Ciebie oddala. A mnie już tylko to dobrym co nas zbliża - pozatem Kotusie, ile wiem, wszystko mi prawie niczem", [ciąża, poród, macierzyństwo], k. 93-94v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy, 6 sierpnia 1857, troska o zdrowie męża, o korespondencji z księciem [A.J. Czartoryskim], wzmianka o lordzie Stratfordzie, k. 96-96v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy, 11 sierpnia 1857, czeka na powrót męża z Anglii, opisuje wizytę w Hotelu Lambert, tematem rozmowy było zerwanie pana Thouvenal z Portą, [syn, macierzyństwo], k. 97-97v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy 9 sierpnia 1857, tęsknota za mężem, o zdrowiu ulubionego gniadego konia generała, proces leczenia konia, o postępach w jeździe konnej starszego syna Władysia i ząbkowaniu młodszego Witolda, kwestie zatrudnienia kucharki, sprawy finansowe (prowadzone przez dom Malletów), prośba do męża o pieniądze, ponieważ musiała zapłacić służbie, o kosztach utrzymania, o zerwaniu posłów z Turcją, przewiduje przykre konsekwencje zerwania z Turcją, k. 98-101v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy 2 września 1857, o wychowaniu synów i odpowiedzialności obojga rodziców za dzieci: "Mniej mi do smaku uwagfi , które sobie pozwalasz, o rodzie Twego syna. Weź jednak na uwagę, że on troche i Twoim synem jest, że ja nie mogę być zupełnie odpowiedzialną, za to kopanie", k. 102-103v
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy 14 września 1857, generał przebywa na kuracji dla poratowania zdrowia w Dieppe , razem z nim jest ich starszy syn Władyś, o swoim zdrowiu i samopoczuciu w ciąży "bardzo mi dzisiaj dobrze jest, z rana trochę mi się kilka razy słabo robiło", Jadwiga donosi mu o codziennych sprawach, relacjach towarzyskich, cieszy się, że mąż korzysta z dobrodziejstw kuracji nad morzem "[...] tak mi się wesoło robi myśląc, że sobie tem morzem kupujesz trochę zdrowia na tę zimę, i że razem z tego korzystać będziemy i konno jeździć i trochę chodzić, i życiem się cieszyć", o wizycie księcia Adama "Książę Adam wpadł tu wczoraj konno na obiad", k. 104-105v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy 16 września 1857, codzienne sprawy, prośba o polecenie niedrogiej a dobrej oberży i lekarza w Londynie dla męża jej siostry Elżbiety - Zygmunta Czartoryskiego, który wybiera się do Londynu, o wizycie dawnego podkomendnego generała - niejakiego Otockiego, który zwrócił się z prośbą o pomoc przy znalezieniu pracy i chęci wyjazdu do kolonii [chodzi prawdopodobnie o kolonię polską w Turcji w Adampolu], o swoich lekcjach rysunku podczas których rysuje głowę naturalnej wielkości, do którego pozuje jej córka consierżki domu [?], k. 106-107.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, 18 września 1857, o relacjach z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim; o własnych odczuciach przed zbliżającym się porodem i swoim stosunku do ówczesnego znieczulenia porodowego czyli chloroformu, [ciąża, chloroform], k. 108-110v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy 21 września 1857, o wizytach w Hotelu Lambert, u Jadwigi przebywa jej siostra Elżbieta (Izia) Czartoryska, a w Hotelu Lambert Aniela Czartoryska (ur. 1837) - pasierbica Izi Czartoryskiej, nadmienia o długiej rozmowie z księciem A.J. Czartoryskim, na temat swojego męża, także o pozytywnym stosunku księcia do jej męża wbrew zarzutom, jakie stawiano publicznie jej mężowi - odnośnie sprawy wojny krymskiej, narzeka na mieszkanie i na sąsiadów w domu w Passy - że narzekają na "budzące ich dzieci, na to, że ich służący zbyt wcześnie woskuje podłogi, że się używa niewłaściwych drzwi do kuchni" k. 111-112v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża, Passy, 21 stycznia 1858, adresowany do Londynu, sprawy biżące i towarzyskie wokół Hotelu Lambert, k. 113-114
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 24 stycznia 1858, konflikt w rodzinie Zamoyskich - o zerwaniu relacji bratanka generała - Karola Zamoyskiego (1834-1892) z ojcem Konstantym Zamoyskim (ur. 1799) bratem generała, o przyjeździe księcia Leona Sapiehy (mąż jej ciotki - siostry matki - Jadwigi z Zamoyskich Sapieżyny) i swojej przyjaznej z nim relacji, o planowanym wieczorze w Hotelu Lambert, na który bez męża nie zamierza iść, o swoich wizytach w Louvrze (w towarzystwie pani Nadaillae?) i "rozkoszy" z tego płynącej, k. 115-116v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 26 stycznia 1858, codzienne sprawy, o codziennych zajęciach i własnym zmęczeniu hałasem i dziećmi, przez którem nie może dokończyć listu, "Mój drogi, tak mnie dzieci okropnie przeszkadzają, że już nic nie rozumię i nie wiem co pisać chciałam, niech Ci to służy na przekonanie, że zdrowe są i na dziś wystarczy , bo to pisanie przy ciągłym krzyku płaczu i hałasie otwieraniu i zamykaniu drzwi to jest męczarnia prawdziwa, a potem nawet kiedy na moment wyjdę tak jak w tej chwili, to takie się ma myśli rozerwane , że ich skupić nie można", k. 117
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 7 marca 1858, Hotel Belle rue Dentz, [u góry w lewym roku adnotacja z podkreśleniem "Confidential"], ] "Kedimbusiku - tak zwraca się Jadwiga do męża, plus wyznanie: "Ty wiesz, że ja Cię zawsze wesoło kochałam", k. 119-120
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 5 kwietnia 1858 [później ołówkiem poprawione na maj], sporo o bracie Janie Kantym Działyńskim i jego zachwycie nad pracami w remontowanym Gołuchowie, w którym "nikt na karku nie siedzi i nie gdacze", o swoim zachwycie życiem na wsi, o odlewie gipsowym rączki Witolda, o swoim wielkim uczuciu do młodszego syna, k. 121-122.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 11 kwietnia 1858, k. 123-124
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 11 kwietnia 1858, o planach wyrobienia paszportu dla gen. Zamoyskiego, aby mógł przyjechać do Poznania do Tytusa Działyńskiego i uregulować sprawy spadkowe po swoim ojcu ordynacie Stanisławie Kostce Zamoyskim, k. 123 -124v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Kórnik 16 kwietnia 1858, o planowanym wyjeździe do Gołuchowa, z którego zrezygnowała, ponieważ jej brat Jan Kanty udał się do Berlina po powracającą z Paryża zonę księżniczkę Izabelę, Jadwiga pisze więc o wyjeździe do Drzązgowa do młodszej siostry Marii Grudzińskiej, o sprawach finansowych swojego męża, o końcowych etapach prac mularskich przy przebudowie kórnickiego zamku i zwiedzaniu ogrodów kórnickich w towarzystwie ojca Tytusa Działyńskiego, o pracach Tytusa nad przedmową do dzieła o hetmanie Zamoyskim poświęconego małemu Władysiowi, k. 125-126v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 14 kwietnia 1858 [pokreślony brulion], niespokojnie dopytuje o listy, z niepokojem wspomina o problemach zdrowotnych brata Jana Kantego, który zaziębił się przy sadzeniu drzew w Gołuchowie, a podczas pożaru w Tursku w bliskim sąsiedztwie Gołuchowa spadły na niego belki i uległ potłuczeniu - Jadwiga z powodu skąpych wiadomości ma zamiar pojechać do Gołuchowa, wzmianka nt. kobiet, które miały udać się do kolonii polskiej w Turcji, k. 127-128.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 19 kwietnia 1858, o wizycie u siostry Marii Grudzińskiej w Drzązgowie, opis dworku: "Śliczny tam domek o dwóch piętrach - mnóstwo pokoi, bardzo ładnie i porządnie urządzony , ładny ogród i folwark - zaprowadzili mnie do krów, baranów, gęsi, kaczek wszędzie, o wizycie w swoim majątku w Babicach, o planowaniu mieszkania przez gen. na Quai d'Orleans, wzmianka o dwóch dziewczętach które mają jechać do kolonii polskiej do Turcji - jedna z Wielkopolski, druga z Oleszyc, k. 129-130v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 25 kwietnia 1858, o poszukiwaniach dobrej służącej dla pani Jordanowej [żona prawdopodobnie Władysława Jordana bliskiego współpracownika gen. Zamoyskiego] i problemach z tym związanych, k. 131-132v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 29 kwietnia 1858, o złym samopoczuciu ojca Tytusa Działyńskiego, o planowanym z mężem wyjeździe do Anglii, dokąd chciałaby bardzo zabrać młodszą siostrę Cecylię - obawy, że nie uzyska zgody matki, kilka uwag nt. charakteru Cesi Działyńskiej, o siostrze Anusi wtedy 12-letniej, żałuje, że ma ograniczony z nią kontakt, o lęku o siostrę Marię Grudzińską, która spodziewa się dziecka, i która źle znosi ciążę i która jest w złym stanie psychicznym, o Izabeli Czartoryskiej, żonie brata i trudnej relacji Izabeli z najbliższym kręgiem rodzinnym, niemniej ufa, że mimo wszystko między Janem a Izabelą sprawy ułożą się pomyślnie, k. 133-136v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 8 maja 1858, o próbach uzyskania pozwolenia na przyjazd gen. Zamoyskiego do Poznania, o funduszach i finansach męża, k. 137-138.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 16 maja 1858, o służącym Michale, który skarży się na zbyt niską pensję, o interesach męża, doradza mężowi w sprawach finansowych, o rozliczeniach z rodzicami, o chorobie ciotki Jadwigi Sapieżyny (grypa i zapalenie płuc), k. 139-142.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 18 maja 1858, sporo nt. Izabeli Czartoryskiej, o ułożeniu wzajemnych wcześniej trudnych relacji, cytuje brata Jana o Izi, że on: "lubi gwiazdki ale że mu potrzeba słońca", Jadwiga o szczęściu: "Prawdziwie, że na tym świecie każde szczęście, każda przyjemność takie opłaty za sobą pociąga , że już wolę nie mieć pierwszych , byle uniknąć drugich - przepraszam Cię za tę wycieczkę, która nie jest zupełnie w twoim duchu", k. 143-144.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 23 maja 1858, pociesza męża w trudnych chwilach, "weź się w garść" według Jadwigi: Persowie mówią o zmartwieniu, nieprzyjemności etc... "Zjedz ją: - nie bardzo to smaczna żywność, ale jeszcze lepiej to, niż kiedy nieprzyjemność jaka właściciela swego zjada", Ze smutkiem o śmierci kuchcika i chorobie dziecka służących, z radością o zgodzie Tytusa na wyjazd jej siostry Cesi razem z nią i jej mężem do Anglii, o kosztach utrzymania w podróży, k. 145-147v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 26 maja 1858, lęk o zdrowie i samopoczucie męża z powodu braku listów, o potrzebie wspólnej modlitwy, o dążeniu do Świętości i potrzebie wsparcia ze strony męża w tym jej dążeniu; na. 149 dopisek ręką Marii Grudzińskiej, siostry Jadwigi, radość z planowanego wyjazdu do Anglii, dokąd ma udać się cała rodzina Zamoyskich oraz siostra jadwigi - Cecylia Działyńska, k. 148-151v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 30 maja 1858, plan wyjazdu - 10 czerwca chce wyjechać z Poznania i 12 czerwca być w Paryżu, z nią mają jechać kobiety, które zdecydowały się na podróż do Adampola, o posłowaniu Tytusa Działyńskiego w Berlinie i audiencji u cesarza niemieckiego, o wizycie Władzia Cz. [Władysława Czartoryskiego] w Poznaniu, k. 152-154 v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 4 czerwca 1858, O ochronce sióstr, która założyła Celina, czym się zajmowały: m.in ochronka dla malutkich dzieci, szpital i szwalnia dla dziewcząt, o wydawnictwach Tytusa Działyńskiego, rozmowa z małym Władysiem, P. B. pyta się Władysia: - "czy umiesz konno jeździć" - "umię" - "czy umiesz powozić?" - "umie", - "a czytać umiesz?" - "umie" - na tę odpowiedź nieodmienną myślał P. B. że chłopiec fanfarował i pyta dalej "a czy nie umiesz na głowie chodzić?" "nie" "a dlaczego?" - "Bo głowa do myślenia, a do chodzenia są nogi". O pięknie kórnickiego zamku, jeziora i lasu dębowego, o planowanych na koniec tego roku zakończeniu prac mularskich, k. 155-158
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 7 czerwca 1858, krótki list z informacją o wyjeździe z Kórnika, gorszym samopoczuciu i opóźnionym z tego powodu wyjeździe z Poznania do Paryża, k. 159-160.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 7 czerwca 1858, o opóźnieniu swojego wyjazdu do 17 czerwca ze względu na złe samopoczucie - zakaz doktora Nieszczoty, k. 161-161v
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań, 9 czerwca 1858, [list nr 20], o stanie swojego zdrowia, sprawy bieżące - o swoim stanie zdrowia, który uniemożliwił jej wcześniejszy wyjazd do Paryża (w towarzystwie siostry Cecylii), [leczy ją doktor M.N. Niszczota], o swojej tęsknocie za mężem, k., donosi o interesach (sprzedaż wełny z dóbr, ceny, i jarmarku wełnianym), [list niedokończony],163-164v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań, 12 czerwca 1858, [list nr 21], opisuje stan swojego zdrowia, który opóźnia jej wyjazd do Paryża, o leczącym ją doktorze Nieszczocie [Michał Nikodem Nieszczota], o kobietach (kandydatkach na żony dla polskich osadników w Adampolu), k. 165-166.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań, 13 [kończony 14go] czerwca 1858, [list nr 22], o wzajemnych uczuciach, relacji i miłości małżeńskiej, ubolewa nad niemożnością powrotu do Paryża ze względu na stan zdrowia, które znów uległo pogorszeniu, opis diagnozy doktora Nieszczoty nt. jej stanu zdrowia, organizowanie wyjazdu dla protegowanej księżnej Czartoryskiej, panny Poznańskiej, która ma wyjechać do Paryża uczyć się krawiectwa, k. 167-168v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań 16 czerwca 1858, [list nr 23], o stanie swojego zdrowia i niemożliwości podróżowania, wzmianka o kobietach, które mają udać się do Adampola i rezygnacji jednej z nich, finalnie w podróż mają udać się cztery kobiety, k. 169-170.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 18 czerwca 1858, [list nr 24], sprawy bieżące - nadal choruje w Poznaniu, o trudach choroby i swoim braku cierpliwości w znoszeniu choroby, ponownie opóźniony wyjazd do Paryża, wzmianka o kobietach, które mają udać się do Adampola, k. 171-172v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 26 czerwca 1858 [list nienumerowany], odpowiedź na list męża nr 28, o poprawie stanu zdrowia i zbliżającym się powrocie do Paryża który planuje na 3 lipca, o planowanej na "jutro" [czyli na 27 czerwca] I sesji publicznej Towarzystwa Przyjaciół Nauk, na którym ma być odczytany list księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, o mowie Tytusa Działyńskiego na posiedzeniu TPNP i jego podróży do Berlina, komentarz Jadwigi do działalności jej ojca w Towarzystwie Przyjaciół Nauk Poznańskich; życzenia imieninowe dla męża; o krótkich odwiedzinach jej brata Jana z żoną Izabelą z Czartoryskich :po drodze z Gołuchowa do Drezna, gdzie Marynie W.C. [Witoldowa Czartoryska] na nich czeka i skąd z Izią jadą na Podole", kolejna wzmianka o kobietach - kandydatkach na zony osadników w Adampolu, odpowiada na uwagi męża nt ich relacji, o synu Władysiu - jak spędza czas z najbliższymi - odnosi się do pretensji męża z jego listu nr 13 [list generała Zamoyskiego do Jadwigi z dn. 10 maja 1858 r., BK 7584/2], cytuje żartobliwy dialog Tytusa Działyńskiego z wnukiem: "Bonjour Monsieur Chnapau" - [...] - "Je m'appele Ladislas Z.", o interesach - wzmianka o planach kupna majątku w Wielkopolsce przez jednego z braci generała Zamoyskiego w czym dopomóc miał Jan Działyński oraz pana Żółtowskiego [?], odnosi się także do listu 14 i 15 , który z opóźnieniem do niej dotarł, k. 173-178v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 29 czerwca 1858, odpowiedź na list generała z 26 czerwca 1858 r. [Listy gen. Władysława Zamoyskiego do żony, BK 7584/1-2], potwierdza , że planuje wyjazd do Paryża 3 lipca, o swoim zdrowiu i samopoczuciu i opinii doktora Nieszczoty, ponownie o planach wobec kobiet - kandydatek na żony dla osadników polskich w Adampolu, relacja małżeńska - o praktykach religijnych (spowiedź), o swojej lekturze - Montaigne, o posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk, o przyjeździe Aleksandra Czartoryskiego, o prawdopodobnym wyjeździe Jana Kantego Działyńskiego na Podole - z żoną i księżną Marią Witoldową Czartoryską, k. 179-180.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 7 lipca 1859, generał Zamoyski przebywa w Londynie, Zamoyska donosi o sprawach bieżących, o kłopotach z niesubordynowanymi służącymi, informacje nt, koni generała, k. 181-182v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 14 lipca 1859, Tréport, Zamoyska przebywa w uzdrowisku, o warunkach bytowych uzdrowiska, wzmianka o pokoju zawartym po wojnie francusko-austriackiej, , o finansach rodzinnych, o spodziewanej audiencji księcia Adama Jerzego Czartoryskiego u cesarza Napoleona III, k. 183-185.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, [bez daty, ołówkiem dopisane 1860), o wizycie księcia Czartoryskiego i liście sprawozdawczych z działań w Londynie, o udziale synów księcia Czartoryskiego w działaniach w Anglii, obserwacja i stanowisko Jadwigi dotyczące sytuacji politycznej w Europie, k. 186-187v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 22 czerwca 1860, sprawy bieżące - nt. korespondencji do generała i próśb do niego kierowanych przez m.in. Sołtana, od Teofila Osińskiego z redakcji "Postępu", ze Stambułu od p. Bednarczyka, także o koniach generała i ich prowadzeniu, nazwisko opiekuna koni - Santorek [?], k. 189-190v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 3 lipca [1860], prośba o instrukcje co do koni i ich ujeżdżania, o wydatkach związanych z kucharką, o uczestniczeniu w pogrzebie księcia Hieronima Bonaparte, opisuje miejsce z którego oglądała z siostrą Cecylią kondukt żałobny oraz okoliczności, stroje i osoby, [brak zakończenia listu], k. 190-190v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 5 lipca 1860, sprawy bieżące, wzmianka dotycząca mowy Witolda, która wzbudziła sporo emocji w Hotelu Lambert, o synach - wspólnej nauce starszego syna Władysia z jej siostrą Cecylią i swoich lekcjach z młodszym synem Witoldem, o zamiłowaniu synów do konnej jazdy, o dwóch klaczkach rasy wschodniej, o stosunku braci Władysia i Witolda do młodszej siostry Marysi (ur. 14 maja 1860), o urządzaniu pralni, o sporządzaniu rejestrów rzeczy znajdujących się w poszczególnych pokojach, rejestry wklejała do szaf w stojących w pokojach, k. 191-192v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 13 lipca 1860, sprawy bieżące, wzmianka o panu Kalince, o rozmowie z księciem A.J. Czartoryskim, ogólnie o planach wyjazdu do wód, do Plombiers; dopisek Cecylii Działyńskiej, siostry generałowej, wspomina Kaplińskiego [malarza], który odebrał i odesłał portret księcia A.J. Czartoryskiego, k. 193-194v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 28 sierpnia 1860, Arcachon, przyjazd do uzdrowiska, radość ze spotkania z dziećmi, sporo o dzieciach ich zdrowiu i wyglądzie, opis otoczenia – domy i krajobraz, Jadwidze i dzieciom towarzyszy jej siostra Cecylia – opis sukienki Cesi, wyraża nadzieję na pozostanie w Arcachon do połowy października, k. 195-196v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, k. 29 sierpnia 1860, Maison Lestounat , prés la Chapelle, o lekcji gimnastyki dla chłopców prowadzonej przez „starego wojskowego”, opis lekcji i reakcje synów, sporo o dzieciach i spędzaniu wolnego czasu, List dokończony 2 września: o przenosinach do innego mieszkania, rysunek mieszkania i rozlokowanie pokoi, o codziennych zajęciach swoich i dzieci – o jeździe konnej Władysia „prawdziwy Zamoyski”, na k. 200 drugi rysunek z planem mieszkania, k. 197-200.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 4 września 1860, Arcachon, sprawy bieżące, zdrowie dzieci, zwłaszcza o dolegliwościach jelitowych młodszego syna Witolda\ diagnoza lekarza i propozycje leczenia w ciepłym klimacie, o zaufaniu do paryskiego lekarza Blanche, porównanie charakteru obu synów, o morskich kąpielach w Atlantyku, o prawdopodobnym przyjeździe księcia Radziwiłła do Arcachon, k. 201-202v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Arcachon, 9 września 1860, o odwiedzinach księżnej Witoldowej [Marii z Grocholskich Czartoryskiej], o zdrowiu dzieci i niedomaganiach żołądkowych młodszego syna Witolda, o postępach w jeździe konnej starszego syna Władysia i lekcjach jakie mu dawała w zakresie jeździectwa, o nabożeństwie, błogosławieństwie dzieci i powierzeniu ich Najświętszej Maryi Pannie, k. 203-204.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Arcachon, 12 września 1860, decyzja o wyjeździe na kilka dni do Bordeaux ze względu na pogarszające się zdrowie syna Witolda, rezygnacja z wyjazdu ze względu na trudy podróży omnibusem i koleją żelazną z chorym dzieckiem i panującą w Bordeaux dyzenterię, o rozrywkach starszego syna Władysia np o jeżdżeniu na oślicy i jego postępach w jeździe konnej, o drożyźnie w Arcachon - prośba o dosłanie funduszy, k. 205-206v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Arcachon, 14 września 1860, odpowiedź na list generała z Kolonii, informuje o przyjeździe dwóch osób: Alex[?] i Morch[?], o zdrowiu młodszego syna Witolda, opisuje charakter starszego syna Władysia, k. 207-208v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Arcachon, fragment listu z 13 września 1860, brak początku, brak końca; o zawiłościach komunikacyjnych i działaniu poczty, nadal o planach wysłania młodszego syna Witolda z panną Birt do Nicei na kurację zdrowotną, o postępach Władysia w jeździectwie i jego publicznych wyczynach na koniu, o nawiązaniu znajomości z miejscowym proboszczem, k. 209-210.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 16 września 1860, refleksje na temat leczenia Witolda i wpływu powietrza na stan jego zdrowia, prosi męża o konsultacje z paryskim lekarzem Blache [Blanche?], o przygotowaniach do wyjazdu dla poratowania zdrowia Witolda z panną Birt i służącą Michaliną, o liście P. Baltazzi, k. 211-212.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 18 września 1861, [list nr 10], opisuje okoliczności wycieczki z miejscowym proboszczem w okolicach Arcachon, oraz w towarzystwie miejscowej familii żydowskich bankierów, o upadku z konia Marceliny Czartoryskiej oraz pani Perreyr, wymienia Izaaka Perreyr [pozytywnie go ocenia], Emilia Perreyr, pani Roney i pan Malaret Żyd, śniadanie w śmierdzącej oberży, sprawy bieżące, zdrowie dzieci, k. 213-216v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 20 września 1860, sprawy bieżące, sprostowanie planów odnośnie miejsca, gdzie Zamoyska spędzi zimę - wyjaśnienie nieporozumienia między małżonkami, rozważania nad klimatem lepszym dla zdrowia Witolda i o niechęci do klimatu w Bordeaux, o wpływie wilgoci na zdrowie, k. 217-218v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 22 września 1860, list adresowany na ^ Quai d'Orleans, o polepszającym się zdrowiu Witolda, jego kuracji i lekarstwach, jakie przyjmuje, zastanawia się nad powrotem swoim do Paryża i zostawieniem Witolda z panną Birt, o wypadkach konnych starszego syna Władysia, opis upadków, o karygodnym zachowaniu Władysia, k. 219-220.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 27 września 1860, o wyjeździe panny Birt do generała, o pobycie z Marceliną Czartoryską na kuracji i podziale wydatków i późniejszym zaangażowaniu Marceliny Czartoryskich we wsparcie dla spraw politycznych, o własnych wydatkach i oszczędzaniu, wzmianki o dzieciach - o trudnościach z wychowaniem Marysi, o zdrowiu Witolda, kilka słów o Marcelinie Czartoryskiej - osąd Jadwigi o Marcelinie Czartoryskiej, k. 221-222v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 30 września 1860, Jadwiga z dziećmi nadal przebywa na kuracji na południu Francji, krótki list, sprawy bieżące, sporo o Witoldzie, jego reakcjach i tęsknocie za ojcem, o wyjeździe Marceliny Czartoryskiej, k. 223-223v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 4 października 1860, plany powrotu do Paryża ze względu na pogarszającą się na południu Francji pogodę; o spędzaniu wolnego czasu na wsi przez dzieci - dziecięce zabawy na świeżym powietrzu, zdrowie i wygląd Witolda, zachowanie i cechy charakteru Władysia - metody Jadwigi jak radzić sobie z jego płaczliwością; wzmianka o wysłaniu Władysia na kurs pana Remy w Paryżu - wzmianka o zakresie kursów, edukacja gimnastyczna, o przyrządzie gimnastycznym dla chłopców; o emocjach i lękach Jadwigi towarzyszących chorobom dzieci, prośba do męża o radę - zostać czy wracać do Paryża, [odpowiedź generała na ten list: BK 7584/2, list z 14 października 1860, k. 966]], sprawy finansowe, rozliczenia z Marceliną Czartoryską, k. 224-227v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Arcachon, 10 października 1860, o zdrowiu dzieci, sporo o młodszej siostrze Cecylii - jej zdrowiu, wyglądzie (uroda i uczesanie) i charakterze (pobożność), o relacjach z jej dziećmi, o zdrowiu (wysypka Witolda), o planach edukacyjnych Władysia, o spotkaniu z prefektem Bordeaux, o relacji z panią d'Arnaud; w liście rysunek chłopca, prawdopodobnie Witolda siedzącego na płotku, k. 228-231.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, [Arcachon], 12 października 1860, odpowiedź na list generała z 10 października, zawiadamia o opóźnionym terminie swojego wyjazdu z Arcachon do Paryża, kilka słów o synach i potrzebie ich "naprawienia", k. 232-232v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 6 marca 1861, list adresowany ma Monsieur le Comte Zamoyski, 10 Duke Street St. James, London, krótki, emocjonalny list, pisany z troską o zdrowie męża i reprymendą dla niego, wzmianka o nieposłuszeństwie i karze dla starszego syna, k. 6 marca 1861, k. 234-234v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 21 marca 1861, o stanie zdrowia swoich synów - chorowitym Witoldzie i planie wzmacniania jego zdrowia, o metodach wychowawczych stosowanych wobec ataków złości u starszego syna, o wizycie u Marceliny [Czartoryskiej] i państwa Montalambert i zaproszeniu ich na Święcone, k. 236-237v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 23 marca 1861, pierwsza karta ręką Jadwigi reszta listu dokończona przez Cecylię Działyńską, wzmianka o wizycie pana Górskiego i Tadeusza Chłapowskiego, zapytanie do generała, czy obaj panowie są potrzebni do prac w Londynie, gdzie przebywa generał, wzmianka o odwiedzinach u Marceliny Czartoryskiej i państwa Montalambert, opisuje przyjazną atmosferę spotkania u Montalambertów, k. 238-239.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Kolonia, [13 kwietnia 1861], Jadwiga jest w żałobie po śmierci ojca, list pisany z podróży z Paryża do Poznania na pogrzeb ojca Tytusa Działyńskiego, wzmianka o przytrzaśnięciu przez Jana Kantego palca w drzwiach pociągu, k. 240-241.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, niedziela 14 kwietnia 1861, Poznań, o swoich uczuciach po śmierci ojca, o niewiadomej przyczynie jego śmierci, o planach skromnego pogrzebu i przewiezieniu ciała do Kórnika, o gromadzących się żałobnikach, k. 242-243.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 19 kwietnia 1861, o wysyłanych listach do rodziny, wzmianka o powstaniu panien w instytucie dla panien mieszczącym się w tym czasie w Puławach, chodzi o szkołę dla Panien założony w 1825 r. Instytut Rządowy Wychowania Płci Żeńskiej, później zrusyfikowany i zamieniony na Aleksandryjsko-Maryjski Instytut Wychowania Panien, bunt uczennic polegał m.in na zrobieniu atramentem czarnych pasków na rękach i podarciu portretu cesarzowej, przełożona szkoły panna Grotten wezwała batalion z Warszawy, przytacza opowieści Augusta Zamoyskiego o rzezi na Polakach i przedpowstańczych nastrojach w Warszawie, [brak zakończenia listu], k. 244-245.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 17 kwietnia 1861, krótki list, o uczuciach, które towarzyszą jej po śmierci ukochanego ojca, żal z powodu nieobecności starszego syna, k. 246-246v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Kórnik, 18 kwietnia 1861, nadal o uczuciach po śmierci ojca, także o trudnościach sprawach organizacyjnych, pisze też o sprawach codziennych, wysuwa obawy o trening jazdy konnej syna Władysia, o których mąż pisał jej w poprzednich listach, instrukcje do tychże lekcji, [zob. listy gen. Zamoyskiego żony, sygnatura BK 7584/2], prośby i zalecenia co do spraw codziennych, informacja o osobnym liście do pani Dembińskiej [Klary - guwernantki], k. 247-247v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, Poznań, 21 kwietnia 1861, Jadwiga o swoich uczuciach po śmierci ojca, o trosce o matkę i jej przeżywaniu żałoby po śmierci męża, o lekcjach Władysia i listach od jego guwernantki Klary Dembińskiej, odpowiada na plany wyjazdowe jej męża do Anglii, wzmianka nt. konnej jazdy Władysia i swoich obawach w związku z narowistym koniem, k. 248-249v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 25 kwietnia 1861, o żałobie po śmierci ojca Tytusa Działyńskiego - głównie o samopoczuciu matki Celiny Działyńskiej, o postrzeganiu Tytusa Działyńskiego przez najuboższych, prosi męża, aby wstrzymał swój wyjazd do Londynu, dopóki ona nie wróci do Paryża, k. 250-251.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 26 kwietnia 1861, informuje o swoim przyjeździe do Paryża ze względu na pilny wyjazd męża do Londynu, kilka słów nt. organizacji życia rodzinnego, lekcji dzieci, prosi o dyskrecję co do terminu swojego powrotu do Paryża, od k. 252 v - dopisek ręką Cecylii Działyńskiej młodszej siostry generałowej, która pisze o wyjeździe "wujaszka" Augustyna Zamoyskiego, przyjeździe z Warszawy pana Mycielskiego - o sytuacji w Warszawie i represjach po manifestacjach patriotycznych, k. 252-253.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 14 lipca 1861, Niedziela rano, Jadwiga prosi męża o niezwłoczny przyjazd do Montfermeil, przekazuje mu niepokojące wieści o plotkach na jego temat dotyczących przejęcia politycznej schedy księcia A.J. Czartoryskiego, podpowiada jak powinien się zachować wobec zarzutów, k. 254-254v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 14 lipca 1861 [drugi list z tego dnia?], o swoich częstych pobytach w Montfermeil u umierającego księcia A.J. Czartoryskiego i jego pogarszającym się stanie. Nie zachowana druga część listu, k. 255-255v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, niedokończony list do męża, [sierpień 1861] sobota, list pisany w pośpiechu na odwrocie brulionu angielskiego listu generała, o uczuciach do męża, kilka słów o dzieciach i ich zdrowiu zwłaszcza o Marysi i dobroczynnym wpływie wiejskiego powietrza na stan jej zdrowia, k. 257-257v.
    • Jadwiga Zamoyska do męża gen. Władysława Zamoyskiego, 20 sierpnia 1861, Ostenda, list pisany z Podróży, Jadwiga relacjonuje, że w Brukseli odebrała młodszą siostrę , z którą miała jechać do Paryża, natomiast za jej namową pojechały do Ostendy oglądać iluminację na cześć króla pruskiego, o nabyciu książki, której nie mogła dostać w Paryżu, oburzona tytułami wystawionymi na wystawie brukselskiej księgarni, na k. 258 oddzielony różową kredką fragment pisany ręką Cecylii - żartującej z siostry pani jenerałowej, Jadwiga ma skrupuły pozostać w Ostendzie dla kuracji, Cecylia prosi o rozstrzygnięcie sporu przez wujaszka- generała, k. 257-258.
  • Illustrations: Zamoyska, Jadwiga (1831-1923) Zamoyski, Witold (1855-1873) 5,7x13 cm k. 231 rys.
  • Subject keywords :
    • Czartoryska, Aniela (1837-1869)
    • Czartoryska, Elżbieta z Działyńskich (1826-1896)
    • Czartoryski, Adam Konstanty (1804-1880)
    • Czartoryski, Roman Adam (1839-1887)
    • Czartoryski, Zygmunt Konstanty (1853-1920)
    • Dembińska, Klara guwernantka Zamoyskich
    • Działyńska, Cecylia (1835-1899)
    • Grotten, Zenajda przełożona Aleksandryjsko-Maryjskiego Instytutu dla Panien 19 w.
    • Grudzińska, Maria z Działyńskich (1832-1911)
    • Hieronim (król Westfalii ; 1784-1860)
    • Jordan, Władysław powstaniec 1848, współpracownik gen. Zamoyskiego, agent A.J. Czartoryskiego na Wschodzie (1819-1891)
    • Kalinka, Walerian (1826-1896)
    • Napoleon III (cesarz Francuzów ; 1808-1873)
    • Nieszczota, Michał Nikodem (1815-1870)
    • Pereir, Isaac bankier, finansista (1806-1880)
    • Rembieliński, Aleksander (1820-1872)
    • Remy nauczyciel w Paryżu XIX w.
    • Sapieha, Leon (1803-1878)
    • Sapieżyna, Anna Jadwiga z Zamoyskich (1772-1859)
    • Zamoyska, Anna z Mycielskich (1818-1859)
    • Zamoyski, Jan (1802-1879)
    • Zamoyski, Karol Ignacy (1835-1892)
    • Zamoyski, Konstanty (1799-1866)
    • Żółtowscy, ród 19 w.
    • Listy 19 w.
    • Adampol (Turcja) 19 w.
    • Kórnik (woj. wielkopolskie)
    • Akta osobiste i majątkowe właścicieli Kórnika
    • Majętność kórnicka 19 w