Sprzedaż Urielowi, biskupowi poznańskiemu i jego następcom czynszu rocznego 60 grzywien, płaconego przez radę miejską miasta Poznania za sumę 2000 florenów węgierskich.

Library catalog
Dyplomy
Download bibliographic description
  • Sygnatura: Dypl. 043
  • Tytuł: Sprzedaż Urielowi, biskupowi poznańskiemu i jego następcom czynszu rocznego 60 grzywien, płaconego przez radę miejską miasta Poznania za sumę 2000 florenów węgierskich.
  • Kopie:
    • Fotokop. III 634
    • CD 0341
  • Wystawca dokumentu: Jan Olbracht (król Polski ; 1459-1501)
  • Miejsce i rok: 1493 12.06.
  • Opis fizyczny: 56x27 cm
  • Język: Łac.
  • Treść: Król Jan Olbracht oświadcza, że będąc w wielkiej potrzebie pożycza od biskupa poznańskiego Uriela Górki, swego wiernego i zasłużonego poddanego, sumę 700 złotych węgierskich. Równocześnie przypomina i potwierdza, powołując się na wcześniejszy dokument, tj. konsens królewski na wykup czynszu (dyplom nr 40), który osobiście obejrzał, że jego zmarły ojciec i poprzednik na tronie, Kazimierz Jagiellończyk, w nagrodę za wierną i ofiarną służbę zezwolił kilka lat temu (1489) temuż biskupowi na wykupienie z rąk Barbary Walkerowej (Walkyer), wdowy po mieszczaninie i patrycjuszu poznańskim Janie, i jej małoletnich dzieci czynszu rocznego 60 grzywien średnich groszy polskich (licząc po 48 groszy na grzywnę), zapisanego przez Kazimierza Jagiellończyka jej mężowi za życia (zm. przed 1489) na dochodach miejskich od pożyczonej niegdyś królowi sumy 1300 złotych węgierskich, a płaconego corocznie przez władze miejskie Poznania do skarbu królewskiego [władca mógł zabezpieczyć pożyczkę tylko na swojej własności lub płynących z niej dochodach, a Poznań spełniał ten warunek, bo był miastem królewskim, poza tym było to miejsce zamieszkania wierzyciela]. Biorąc kolejną pożyczkę, król postanawia więc połączyć te dwie różne sumy dłużne (1300 i 700 florenów) i zapisać je na wyderkaf (tj. z zastrzeżeniem prawa odkupu) Urielowi Górce i jego następcom w jednej kwocie 2000 florenów z czynszem rocznym 60 grzywien, zapisanym na dochodach miasta. Jednocześnie zezwala biskupowi na dowolne dysponowanie czynszem wedle jego uznania (darowizny czynione za życia lub na mocy testamentu na rzecz kleru świeckiego i zakonnego, różnych kościołów, tworzenie nowych beneficjów, inne dzieła pobożne), rezygnując z przysługującego królewskiemu majestatowi prawa i przywileju zatwierdzania swoich transakcji. Dalej, zawiesza król na ten jeden raz działanie przepisów konstytucji lub laudum ziemskiego o zakazie erygowania nowych beneficjów kościelnych. Ponadto w chwili spłaty długów przyrzeka w imieniu swoim i swoich sukcesorów oddać wszystkie pieniądze tylko w takiej walucie i o takiej wartości, w jakiej zostały zaciągnięte (złote węgierskie właściwej wagi i próby), bez względu na osobę aktualnego dysponenta czynszu. Czynsz zapisany był Górce „na wieki”, czyli do całkowitej spłaty przez króla lub jego następców zsumowanego kapitału. Dok. sporządzony przez kancelarię królewską na podstawie relacji podkanclerzego koronnego Grzegorza Lubrańskiego.
  • Hasła przedmiotowe:
    • Górka, Uriel biskup poznański (?-1498)
    • Jan Olbracht (król Polski ; 1459-1501)
    • Kazimierz Jagiellończyk (król Polski ; 1427-1492)
    • Walker, Barbara żona Jana Walkera (?-post 1493)
    • Walker, Jan patrycjusz poznański (?-ante 1489)
    • Rada Miejska Poznania
    • Czynsz 15 w. Poznań (woj. wielkopolskie)
    • Miasta 15 w. Polska
    • Mieszczanie 15 w. Poznań (woj. wielkopolskie)
    • Biskupi 15 w. Poznań (woj. wielkopolskie)
    • Dyplomatyka 15 w.
    • Poznań (woj. wielkopolskie) 15 w.
    • Magistrat - Poznań (woj. wielkopolskie) - 15 w.
    • Pożyczki królewskie – Poznań – 15 w.
    • Wyderkaf – Poznań – 15 w.
    • Zastrzeżenie Sprzedaż
  • Pieczęć: Woskowa Jan I Olbracht, król Polski królewska: mniejsza koronna (podkanclerska) okrągła, Ø 39 mm, wosk czerwony w miseczce z naturalnego wosku (mocno przybrudzonego) uzup. przy konserwacji ; zawieszona na pasku perg. przechodzącym przez dwa nacięcia: w dok. i w zakładce, zakończenie drugiego, poprzecznego paska zachowane przy pieczęci ; po konserwacji otok w jednym miejscu uszkodzony (wyłamany) ze szkodą dla legendy, uzup. (bez rekonstrukcji napisu) legenda otokowa: „+ Ioannes : Albertus [......] [.]ex : Polonie : Supremus : dux : litwanie (et)c”, minuskuła gotycka pole pieczętne: czteropolowa tarcza typu nieokreślonego ze skwadrowanym Orłem i Pogonią, nad tarczą królewskie inicjały (sygla) oddzielone dywizorami w formie krzyżyków „+ i + a +”, po bokach tarczy gałązki z listkami ; stan dobry [reprod.:] [1.] M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1910, s. 21, nr 35, tabl. XII, nr 35; [2.] I. Sułkowska-Kurasiowa, Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, s. 72; [3.] Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003, s. 69; [4.] Sigilla Regum et Reginarum Poloniae. Pieczęcie królów i królowych Polski ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych, wyd. II, Warszawa 2015, s. 30.
  • Uwagi:
    • Czytelność tekstu dobra, tylko miejscami, głównie na złożeniach, pismo gorzej czytelne lub nieczytelne wskutek przetarć i wyblaknięcia inkaustu ; minuskuła gotycka ; brak wykaligrafowanego inicjału „I” lub „J” w imieniu króla w pierwszym wierszu, dwa pierwsze wyrazy kaligrafowane minuskułą o dużo większym module pisma ; inkaust miejscami wyblakły i przetarty ; podkreślenia w tekście ; formuła relacyjna podkanclerska (po prawej), własnoręczny podpis podkanclerzego (z lewej) ; na prawym marginesie tekstu nowsze notatki kursywą (podliczenie kwot czynszów w słupku).
    • Oryg. ; perg. ; stan zachowania dok. dobry ; silne przybrudzenie środkowej części strony zewn. (miejsce dawnych okładzin zewn. złożonego dok.) ; miejscami plamy i zabrudzenia perg. ; dwie dziurki na złożeniach ; ślady czterech złożeń (z szeroką zakładką).
    • In dorso 3 noty streszczające nowsze różnych rąk: [1.] Donatio sum(m)ae 2000. fl(orenorum) cum censu 90. marc(arum) in p(rae)torio Posnanien(si) [dokończenie inną ręką:] R(everendissi)mo D(omino) Vrieli E(pisco)po Posnanien(si) 1493 ; [2.] 1498 [!] (podkreślone) ; [3. (prostopadle)] Census in Praetorio Posnanien(si) ad N(ume)rum 2dum [dwa ostatnie wyrazy poprawiane – przedłużane litery] ; pod spodem zapewne sygn. archiwalna B(…).
    • Por. dyplomy nr 39 i 40 dotyczące wcześniejszych losów tego czynszu.
  • 100 a Jan Olbracht c (król Polski ; d 1459-1501)
  • 245 a Sprzedaż Urielowi, biskupowi poznańskiemu i jego następcom czynszu rocznego 60 grzywien, płaconego przez radę miejską miasta Poznania za sumę 2000 florenów węgierskich.
  • 250 a Autograf
  • 260 a Poznań c 1493 12.06.
  • 300 c 56x27 cm
  • 500 a Czytelność tekstu dobra, tylko miejscami, głównie na złożeniach, pismo gorzej czytelne lub nieczytelne wskutek przetarć i wyblaknięcia inkaustu ; minuskuła gotycka ; brak wykaligrafowanego inicjału „I” lub „J” w imieniu króla w pierwszym wierszu, dwa pierwsze wyrazy kaligrafowane minuskułą o dużo większym module pisma ; inkaust miejscami wyblakły i przetarty ; podkreślenia w tekście ; formuła relacyjna podkanclerska (po prawej), własnoręczny podpis podkanclerzego (z lewej) ; na prawym marginesie tekstu nowsze notatki kursywą (podliczenie kwot czynszów w słupku).
  • 500 a Oryg. ; perg. ; stan zachowania dok. dobry ; silne przybrudzenie środkowej części strony zewn. (miejsce dawnych okładzin zewn. złożonego dok.) ; miejscami plamy i zabrudzenia perg. ; dwie dziurki na złożeniach ; ślady czterech złożeń (z szeroką zakładką).
  • 500 a In dorso 3 noty streszczające nowsze różnych rąk: [1.] Donatio sum(m)ae 2000. fl(orenorum) cum censu 90. marc(arum) in p(rae)torio Posnanien(si) [dokończenie inną ręką:] R(everendissi)mo D(omino) Vrieli E(pisco)po Posnanien(si) 1493 ; [2.] 1498 [!] (podkreślone) ; [3. (prostopadle)] Census in Praetorio Posnanien(si) ad N(ume)rum 2dum [dwa ostatnie wyrazy poprawiane – przedłużane litery] ; pod spodem zapewne sygn. archiwalna B(…).
  • 500 a Por. dyplomy nr 39 i 40 dotyczące wcześniejszych losów tego czynszu.
  • 520 a Król Jan Olbracht oświadcza, że będąc w wielkiej potrzebie pożycza od biskupa poznańskiego Uriela Górki, swego wiernego i zasłużonego poddanego, sumę 700 złotych węgierskich. Równocześnie przypomina i potwierdza, powołując się na wcześniejszy dokument, tj. konsens królewski na wykup czynszu (dyplom nr 40), który osobiście obejrzał, że jego zmarły ojciec i poprzednik na tronie, Kazimierz Jagiellończyk, w nagrodę za wierną i ofiarną służbę zezwolił kilka lat temu (1489) temuż biskupowi na wykupienie z rąk Barbary Walkerowej (Walkyer), wdowy po mieszczaninie i patrycjuszu poznańskim Janie, i jej małoletnich dzieci czynszu rocznego 60 grzywien średnich groszy polskich (licząc po 48 groszy na grzywnę), zapisanego przez Kazimierza Jagiellończyka jej mężowi za życia (zm. przed 1489) na dochodach miejskich od pożyczonej niegdyś królowi sumy 1300 złotych węgierskich, a płaconego corocznie przez władze miejskie Poznania do skarbu królewskiego [władca mógł zabezpieczyć pożyczkę tylko na swojej własności lub płynących z niej dochodach, a Poznań spełniał ten warunek, bo był miastem królewskim, poza tym było to miejsce zamieszkania wierzyciela]. Biorąc kolejną pożyczkę, król postanawia więc połączyć te dwie różne sumy dłużne (1300 i 700 florenów) i zapisać je na wyderkaf (tj. z zastrzeżeniem prawa odkupu) Urielowi Górce i jego następcom w jednej kwocie 2000 florenów z czynszem rocznym 60 grzywien, zapisanym na dochodach miasta. Jednocześnie zezwala biskupowi na dowolne dysponowanie czynszem wedle jego uznania (darowizny czynione za życia lub na mocy testamentu na rzecz kleru świeckiego i zakonnego, różnych kościołów, tworzenie nowych beneficjów, inne dzieła pobożne), rezygnując z przysługującego królewskiemu majestatowi prawa i przywileju zatwierdzania swoich transakcji. Dalej, zawiesza król na ten jeden raz działanie przepisów konstytucji lub laudum ziemskiego o zakazie erygowania nowych beneficjów kościelnych. Ponadto w chwili spłaty długów przyrzeka w imieniu swoim i swoich sukcesorów oddać wszystkie pieniądze tylko w takiej walucie i o takiej wartości, w jakiej zostały zaciągnięte (złote węgierskie właściwej wagi i próby), bez względu na osobę aktualnego dysponenta czynszu. Czynsz zapisany był Górce „na wieki”, czyli do całkowitej spłaty przez króla lub jego następców zsumowanego kapitału. Dok. sporządzony przez kancelarię królewską na podstawie relacji podkanclerzego koronnego Grzegorza Lubrańskiego.
  • 530 d Fotokop. III 634
  • 530 d CD 0341
  • 541 c St. zas.
  • 546 a Łac.
  • 583 a Konserwacja I. Łukaszyk, od 11.2009
  • 600 a Górka, Uriel c biskup poznański d (?-1498)
  • 600 a Jan Olbracht c (król Polski ; d 1459-1501)
  • 600 a Kazimierz Jagiellończyk c (król Polski ; d 1427-1492)
  • 600 a Walker, Barbara c żona Jana Walkera d (?-post 1493)
  • 600 a Walker, Jan c patrycjusz poznański d (?-ante 1489)
  • 610 a Rada Miejska Poznania
  • 650 a Czynsz y 15 w. z Poznań (woj. wielkopolskie)
  • 650 a Miasta y 15 w. z Polska
  • 650 a Mieszczanie y 15 w. z Poznań (woj. wielkopolskie)
  • 650 a Biskupi y 15 w. z Poznań (woj. wielkopolskie)
  • 650 a Dyplomatyka y 15 w.
  • 651 a Poznań (woj. wielkopolskie) y 15 w.
  • 653 a Magistrat - Poznań (woj. wielkopolskie) - 15 w.
  • 653 a Pożyczki królewskie – Poznań – 15 w.
  • 653 a Wyderkaf – Poznań – 15 w.
  • 655 a Zastrzeżenie a Sprzedaż
  • 700 a Jan Olbracht c (król Polski ; d 1459-1501)
  • 700 a Lubrański, Grzegorz c podkanclerzy koronny, proboszcz poznański d (?-ante 1500)
  • 852 j Dypl. 043
  • 919 a 1
  • 920 b Woskowa d Jan I Olbracht, król Polski e królewska: mniejsza koronna (podkanclerska) f okrągła, Ø 39 mm, wosk czerwony w miseczce z naturalnego wosku (mocno przybrudzonego) uzup. przy konserwacji g ; zawieszona na pasku perg. przechodzącym przez dwa nacięcia: w dok. i w zakładce, zakończenie drugiego, poprzecznego paska zachowane przy pieczęci ; po konserwacji h otok w jednym miejscu uszkodzony (wyłamany) ze szkodą dla legendy, uzup. (bez rekonstrukcji napisu) i legenda otokowa: „+ Ioannes : Albertus [......] [.]ex : Polonie : Supremus : dux : litwanie (et)c”, minuskuła gotycka j pole pieczętne: czteropolowa tarcza typu nieokreślonego ze skwadrowanym Orłem i Pogonią, nad tarczą królewskie inicjały (sygla) oddzielone dywizorami w formie krzyżyków „+ i + a +”, po bokach tarczy gałązki z listkami ; stan dobry l [reprod.:] [1.] M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1910, s. 21, nr 35, tabl. XII, nr 35; [2.] I. Sułkowska-Kurasiowa, Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, s. 72; [3.] Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003, s. 69; [4.] Sigilla Regum et Reginarum Poloniae. Pieczęcie królów i królowych Polski ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych, wyd. II, Warszawa 2015, s. 30.