[Zatwierdzenie przez Zygmunta Starego ostatecznego wyroku komisarzy królewskich (Mikołaja Jordana z Zakliczyna i Jakuba z Lubomierza) w sprawie między Mikołajem Cikowskim a Janem Tęczyńskim o bezprawne wykonywanie przez tego ostatniego władzy wójta miejskiego w Bochni; przyznanie dekretem komisarskim wszelkiej władzy i prerogatyw urzędu wójtowskiego Mikołajowi Cikowskiemu].

Opis

• Sygnatura: Dypl. 049
• Tytuł: [Zatwierdzenie przez Zygmunta Starego ostatecznego wyroku komisarzy królewskich (Mikołaja Jordana z Zakliczyna i Jakuba z Lubomierza) w sprawie między Mikołajem Cikowskim a Janem Tęczyńskim o bezprawne wykonywanie przez tego ostatniego władzy wójta miejskiego w Bochni; przyznanie dekretem komisarskim wszelkiej władzy i prerogatyw urzędu wójtowskiego Mikołajowi Cikowskiemu].
• Wystawca dokumentu: Zygmunt Stary (król Polski ; 1467-1548)
• Miejsce i rok: 1518.03.01. Kraków
• Opis fizyczny: 68x44 cm
• Język: Łac., pol.
• Hasła przedmiotowe:
  • Andrzej z Krzeszowa 16 w.
  • Bank, Zbigniew ze Straszęcina 16 w.
  • Brudzewski, Jan Jarand wda łęczycki (ca 1460–1532)
  • Buczacki, Jakub bp kamieniecki (ca 1470–1451)
  • Chodecki, Otto wda ruski (?-1534)
  • Chodecki, Stanisław sta lwowski (?–1529)
  • Cikowski, Mikołaj klan połaniecki, wójt miejski bocheński (ca 1470–1535)
  • Ciołek, Erazm bp płocki (1474–1522)
  • Drzewicki, Maciej bp włocławski (1467–1535)
  • Firlej, Mikołaj hetman w. kor. (?-1526)
  • Gomoliński, Mikołaj pisarz ziemski sieradzki (ca 1490–1531)
  • Górecki, Stanisław kanonik poznański (?–1525)
  • Jakub z Lubomierza sędzia grodzki i ziemski krakowski 16 w.
  • Jordan, Mikołaj starosta oświęcimski (1467–1521)
  • Kamieniecki, Marcin wda podolski (?-1530)
  • Kazimierz Jagiellończyk (król Polski ; 1427–1492)
  • Kmita, Piotr marszałek nadw. kor. (1477–1553)
  • Konarski, Jan bp krakowski (1447–1525)
  • Koniecpolski, Stanisław Przedbór sta przemyski 16 w.
  • Krupski, Jerzy klan lwowski (1472–1548)
  • Krzycki, Andrzej prymas (1482–1537)
  • Łaski, Jan prymas (1456–1531)
  • Łaski, Jarosław wda sieradzki (?-1521)
  • Latalski, Jan prymas (1463–1540)
  • Lubrański, Mikołaj Gardzina wda poznański (ca 1460–1524)
  • Niszczycki, Andrzej z Radzanowa wda płocki (?–1532)
  • Pilecki, Mikołaj wda bełski (?-1527)
  • Spytko III z Jarosławia wda i klan krakowski (ca 1436–1519)
  • Szydłowiecki, Mikołaj podskarbi w. kor. (1480–1532)
  • Tęczyński, Andrzej wda lubelski (ca 1480–1536)
  • Tęczyński, Jan podkomorzy krakowski (?–1532)
  • Tomicki, Piotr bp przemyski, podkanclerzy kor. (1464–1535)
  • Zaremba, Jan z Kalinowy wda kaliski (?-przed 1523)
  • Wójt 16 w. Polska
  • Urzędnicy 16 w. Polska
  • Bochnia (woj. małopolskie) 16 w.
• Pieczęć: owalna Zygmunt Stary (król Polski ; 1467-1548) koronna wielka wosk czerwony sznury plecione z białych, żółtych, czerwonych i fioletowych nici uszkodzona SIGISMUNDUS DEI G[...] Gumowski M.: Pieczęcie królów polskich. ? Nr 45.
• Uwagi:
  • In dorso 4 streszczenia: jedno współczesne w jęz. pol. (!) i trzy nowsze łac. wpisane różnymi rękoma inkaustem różnego koloru: [1.] Item tho yesth List kroliewsski skazanya czo szyą rady dothycze wybieranya wbochny [!] myedzy vrodzonym panem Mikołaiem Czikowsskym Castellanem połanieczkyem zyedney Strony a myedzy vrodzonym panem Janem Tanczinskyem Pothkonioszem [!] Cracowskym Zdrvgyey [!] strony ; [2.] [sygn.:] 99 A(nn)o 1518 Approbatio Commissionis Int(er) Ca[…] et Tenczyski Succamer(arium) Cracouien(sem) de eligendo Magistratum ; [3.] Decretum Sigismundi 1mi 1518 in Conuentione Regni. Quo Aduocato Bochnensi adiudicat(ur) Electio Magistratum et Iurisdictio Super Ciues M Vero Succamerario […] Iurisdictio Super Personas [?] ; [4.] Inductu(m) ad Acta Off(ic)ii Consular(is) Bochnens(is) Feria 5ta post Festum Sancti Laurentii p(ro)x(im)a die 13 Augusti 1671 ; poza tym noty arch.: [5.] A(nn)o 1518 ; [6.] duża kaligrafowana litera „R”, przy której nóżkach dopisane dużo mniejsze litery „I” i „D” oraz nadpisane po odstępie minuskulne „te” (w dolnej części dok.) ; u dołu dok. między sznurkami mała okrągła dziewiętnastowieczna pieczątka Biblioteki Kórnickiej.
  • Stan zachowania dok. bardzo dobry ; lekkie przybrudzenia, zwłaszcza w prawym dolnym kwartale in dorso (niegdyś zewn. okładziny złożonego dok.) i miejscowo w prawym górnym rogu strony tekstowej, i zażółcenia na zgięciach ; pojedyncze dziurki na złożeniach ; ślady pięciu złożeń + szeroka zakładka ; czytelność tekstu bardzo dobra ; lekko kursywna antykwa ; liczne podkreślenia w tekście ; noty marginalne dwóch rąk na prawym marg. ; inwokacja kaligrafowana minuskułą got. o dużo większym module pisma z olbrzymim inicjałem „I” na lewym marg. ; pierwsza litera arengi i dwie litery intytulacji także kaligrafowane, z ozdobnikami, ale bez wypełnienia ; formuła relacyjna u dołu po prawej.
  • Pieczęć woskowa: Zygmunt I Stary (1467–1548), król Polski, wielki książę litewski ; wielka koronna ; okrągła, Ø 74 mm ; wosk czerwony (uzup. w ok. 50%) w miseczce z naturalnego, obecnie mocno przybrudzonego ciemnobrązowego wosku (znacznie uzup. – ogółem w ok. 50%, od strony wycisku prawie na całym obwodzie) ; zawieszona na 2 sznurach plecionych z grubych białych, żółtych, brązowych (dawniej czerwonych?) i purpurowych nici przewleczonych przez dwie dziurki w dok. i zakładce ; otok zachowany tylko w początkowym fragm. (dalej nierekonstruowany) ; legenda otokowa jednowierszowa, otwierana i zamykana przez zachodzące na otok tarcze z herbami rodowymi króla, zachowana tylko na początku: „Sigismundus : deig[…]” ; minuskuła gotycka ; otok ujęty dwiema delikatnymi liniami ciągłymi ; pole pieczętne: w centrum pola pod zamkniętą koroną duża tarcza z ukoronowanym Orłem (herbem Królestwa Polskiego) otoczona wewn. pierścieniem z podwójnej linii ciągłej dotykającym z obu stron korony, wokół tej tarczy, wieniec mniejszych tarcz w lekkim ukłonie heraldycznym z herbami ziemskimi, zamknięty zewn. pierścieniem z pojedynczej grubszej linii ciągłej flankowanej dwiema liniami włosowatymi, przy czym z pierwotnych 9 tarcz zachowane tylko 4: tarcza z herbem Prus Królewskich w całości, reszta, tj. Pomorze, Mołdawia i Ruś, fragmentarycznie, nad koroną dwie silnie zachodzące na otok legendy tarcze, nieco większe ze względu na rangę, w ukłonie heraldycznym z herbami rodowymi króla: Pogonią (zwróconą w lewo) i Pasem rakuskim Habsburgów, tło tarcz herbowych wypełnione delikatnym motywem roślinnym ; mocno uszkodzona (zachowana mniej więcej w połowie), po konserwacji (wycisk i miseczka) ; użycie p. zapowiedziane w koroboracji ; [reprod.:] [1.] M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1920, s. 25, nr 45, tabl. XVII, nr 45 ; [2.] S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 123, [il.] 112 ; [3.] Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003, s. 78, [il.] 9; [4.] Sigilla regum et reginarum Poloniae. Pieczęcie królów i królowych Polski ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych, wyd. II, Warszawa 2015, s. 40.
  • Zygmunt I Stary, król Polski i wielki książę litewski, zatwierdza ostateczny wyrok delegowanych przez siebie komisarzy królewskich: Mikołaja Jordana z Zakliczyna, kasztelana wojnickiego i wielkorządcy krakowskiego, oraz Jakuba z Lubomierza, sędziego grodzkiego i ziemskiego krakowskiego, wydany i ogłoszony z polecenia monarchy w sprawie między Mikołajem Cikowskim, kasztelanem połanieckim, miecznikiem i burgrabią krakowskim oraz wójtem miejskim bocheńskim a pozwanym Janem Tęczyńskim, podkomorzym krakowskim, o bezprawne przejęcie przez tego ostatniego kompetencji wójta miejskiego w królewskim mieście Bochni i wykonywanie władzy wójtowskiej w zakresie wolnego wybierania i odwoływania (w przypadku łamania prawa) burmistrza i rajców miejskich, przyjmowania osadników do prawa miejskiego, sądzenia mieszczan, pobierania dochodów z kar miejskich czy innych spraw związanych z organizowaniem życia w mieście. Cikowski, nie mogąc na własną rękę zakończyć konfliktu, ciągnącego się prawdopodobnie dłużej, doniósł o sprawie królowi, który wysłał na miejsce swych pełnomocnych komisarzy dla zbadania sprawy (przesłuchanie stron sporu, pozwanie Tęczyńskiego (pozwu nie przytoczono in extenso) i przywrócenia porządku prawnego wydaniem wyroku w formie dekretu komisarskiego. W trakcie rozprawy Cikowski przedłożył posiadane przywileje wójtowskie (privilegium advocatiale) Kazimierza Jagiellończyka i innych królów, legitymujące posiadaną władzę. Z kolei Tęczyński, mimo iż jako podkomorzy pełnił urząd o zupełnie innych kompetencjach (co wyraźnie podkreślono w mandacie król.), w trakcie procesu zapewniał, że działa zgodnie z prawem, na dowód czego przedstawił własne dokumenty – zamiast król. przywilejów pokazał jednak jedynie statut koronny Kazimierza Jagiellończyka, przekonując zarazem komisarzy do wydania na tej podstawie korzystnego dlań wyroku. Ci ostatni po wysłuchaniu stron i przeanalizowaniu pism orzekli, że to Cikowski jest legalnie powołanym wójtem miejskim w Bochni i tylko on (także jego prawowici następcy) ma wystarczające prawa wykonywania władzy wójtowskiej na powierzonym terenie. Oświadczyli, że dalsze przedłużanie i eskalowanie konfliktu grozi zmniejszeniem dochodów miejskich i zaburzeniem porządku publicznego, dlatego sprawę należy ostatecznie zamknąć. Tęczyńskiemu jako podkomorzemu potwierdzili jedynie, nadane mu już mocą statutu koronnego, na który się powoływał, prawo mianowania górników (fossores – „kopacze”) i ich nadzorców, czyli żupników (zuparii). Cikowski postulował o wpisanie do akt komisarskich zarówno mandatu króla, jak i wyroku jego komisarzy. W treści dyplomu przytoczono w transumpcie dwa dokumenty: dosłowny tekst mandatu król. o wysłaniu komisarzy oraz treść wyroku komisarskiego o uznaniu winnym Tęczyńskiego (fragmenty zeznań oddano w mowie niezależnej bez graficznego zaznaczania tego w tekście). Zarówno zatwierdzenie król. (dok. niniejszy), jak i mandat Zygmunta I dla komisarzy (cyt. w transumpcie) sporządzono przez kancelarię królewską na podstawie relacji (wpisana formuła relacyjna) Krzysztofa Szydłowieckiego, wojewody krakowskiego, starosty generalnego krakowskiego i kanclerza wielkiego koronnego, którego własnoręczny podpis widnieje na dok. Tekst dyplomu zawiera nazwiska wielu świadków, gdyż czynności prawne odbywały się podczas sejmu walnego.