Libellus de Sphaera. Streszczenie 4 ksiąg traktatu "De spherae".

Opis

• Sygnatura: BK 00650
• Kopie: Mf 1610
• Autor: Sacro Bosco, Joannes de (ca 1195-1256)
• Tytuł: Libellus de Sphaera. Streszczenie 4 ksiąg traktatu "De spherae".
• Miejsce i czas powstania: 17 w.
• Opis fizyczny: 84 k. 16,5x19,5 cm
• Oprawa: półpł. 19 w.
• Język: Łac.
• Zawartość:
  • "Consideratio II. de Mercurio" k. 42-43
  • "Consideratio III. de Venere" k. 43-44
  • "Consideratio IV. de Sole" k. 44-45
  • "Consideratio V. de Marte" k. 45-45v
  • "Consideratio VI. de Ioue" k. 46-46v
  • "Consideratio VII. de Saturno" k. 46v-47
  • "Resolutio Ephemeridum. De domicilÿs Caeli" [rys.] k. 47v-49
  • "Quid e[st] Exaltatio Planetarum" k. 49-49v
  • "Quid e[st] Triplicitas seu Trigonus" k. 49v-50
  • "Quid e[st] Terminus" - "Quid est Facies" - "Quid e[st] Carpentum" k. 50
  • "Quid e[st] Persona" k. 50-50v
  • "Quid e[st] Gaudium" [tab.] - "Quid e[st] Peregrina[ti]o" - "Quid e[st] Planetae detrimentum" - "Quid e[st] Casus" k. 50v
  • "De Dignitatibus Planetarum accidentalibus" [tab.] k. 50v-56
  • "Quot sunt Caeli domicilia, quotuplicia et quae significata?" [2 wiersze mnemotechn.] k. 56-58v
  • "Pars Secunda. De Constitutione Thematis Caeli" k. 59
  • "I. Quomodo horu[m] Ciuiles in Astronomicas conuertendu[m]" k. 59-60v
  • "II. Quomodo cor[r]igendum e[st] oblatum tempus ra[ti]one diuersorum Meridianorum, vt motus Planetarum p[er] dato Horizonte exacte correcti habeantur?" k. 60v-63
  • "3. Sufficitne Correctio Meridiani ad deprehendendos veros Motus Planetarum in aliquo Horizonte?" [tab.: "Tauola dell' vgua[g]lianza di giorno n(.)rale per 'l moto di Planeti"] k. 63-65v
  • "4. Quomodo Planetarum Motus ad quamuis horam datam per Calculationem reducantur?" [tab.] k. 65v-68
  • "5. Quomodo Figura Caeli sit erigenda?" [tu wszyty kosmogram sporządzony dla nieznanej z nazwiska osoby ur. 27 stycznia 1645 r. o godz. 8 min. 28, k. 71a] k. 68-72v
  • "Alius Modus erigendae figurae Caeli" [tu wszyta: "Tabvla rationalis domorum" (na odwrocie tyt. po włosku: "Tauola dell' Cerchi di positioni vtile per 'l'far dell' figura Celeste") k. 72a] k. 72v-77v
  • "Pars Tertia. De iis quae erectam figuram concernunt" k. 77v
  • [w tym:] "Quia ratione d[omi]nus erecti them[atis]" k. 77v-78v
  • "Fortitudines" [skorowidz] k. 78v-79
  • "Debilitates" [jak wyżej] k. 79
  • "Quomodo Pars Fortunae sit inuestiganda" k. 80-81
  • "De Directione I" k. 81v-82v
  • "De Ptolemaica Directione" k. 83
  • "De Reuolu[ti]one" k. 83-83v
  • "De Profectione" [prwdp. tekst bez zakończenia] k. 83v
  • "Laudes partis Graecae" [arkusz ocen (i obecności?) 56 studentów fakultetu grecystyki zap. w Akademii Krakowskiej; na odwrocie popr. epigram złożony z dwóch dystychów elegijnych z chronostychem (rok 1740) w ost. wierszu, zapewne wprawka poet. bez związku z treścią arkusza] k. 84
  • Rkps jest skryptem uniwersyteckim i zawiera zapis dwóch wykładów akademickich czytanych w Akademii Krakowskiej na Wydziale Artium (sztuk wyzwolonych) prwdp. w latach 1640-1650 w oparciu o następujące prace z dziedziny astronomii autorów eur. i pol.: a) "Tractatus de Sphaera" ("O kuli ziemskiej") - najbardziej znane dzieło średniowiecznego ang. uczonego, astronoma, astrologa i komputysty Jana de Sacrobusto (Iohannes de Sacro Busto, Sacrobosco v. de Murisa, ok. 1195-1256), prof. Sorbony, poświęcone Ziemi i jej miejscu we wszechświecie, które od czasu swego powstania ok. 1230 r. było przez kilka wieków podręcznikiem akad., w Polsce prwdp. niedruk. (por. Estreicher, t. XXVII, Kraków 1929, s. 14-16), b) "De modo erigendae figurae coelestis" - traktat astrologiczny prof. Akademii Krakowskiej Wojciecha Rajmunda Strażyca (ok. 1610-1650), matematyka i astrologa (por. nota marg. na k. 33), oparty głównie na wynikach badań słynnego niem. matematyka, astronoma i astrologa Johannesa Müllera von Königsberg zw. Regiomontanusem (1436-1476). Estreicher (t. XXIX, Kraków 1933, s. 330) nie notuje takiego tytułu, może więc był to jedynie wykład monograficzny uczonego, powstały dla celów dydaktycznych i nieprzeznaczony do druku? Teksty w rkpsie nie są zatem kopią wyżej wymienionych dzieł. Sam rkps był zapewne własnością jakiegoś studenta (lub studentów) Wszechnicy Krakowskiej. Na dwóch pierwszych jego kartach na marg. pozostawiono próby pióra, pośród których widnieją także dwa nazwiska: "Paulus Skorupa" oraz "Illd[e]phonsus Paszkowski". Możliwe, że są to podpisy własnościowe posiadaczy manuskryptu (może późniejsi?), choć trzeba wuraźnie zaznaczyć, że pismo tychże prób jest zdecydowanie inne od duktu tekstów wykładów. W rkpsie - zarówno w tekście, jak i na marginesach - znajdują się odręczne rysunki różnej wielkości ilustrujące wywody teoretyczne, a w drugiej jego części także wszyte dodatkowo karteczki z tabelami i uwagami. Miejscami występują również noty marg.
  • [Jana de Sacrobusto "Tractatus de Sphaera"; brak początku; wszystkie tytuły i podtytuły w oryg. wypisane wersalikami] k. 1-31v
  • "Ad qvam partem Phi[losophi]ae pertineat hic libellvs" k. 1
  • "Qvod svbiectvm eivs" k. 1-1v
  • "Ratio inscriptionis" k. 1v
  • "Intentio avtoris libelli" k. 1v
  • "[Partes] divisi" k. 1v-2
  • "Praecognita geometrica" k. 2-3v
  • [w tym:] "Qvomodo dvcitvr linea perpendicvlaris ad Alteram" [rys.] k. 2-2v - "De svperficie [!]" [rys.] k. 2v-3 - "Quomodo Triangulum Aequilaterum constituitur" [rys.] k. 3 - "Quomodo Quadratum describes" [rys.] k. 3 - "De Circvlo" [rys.] k. 3-3v
  • "TRACTATVS I sev Capitis primi Argvmentvm" k. 3v-11
  • [w tym:] "Pars P[ri]ma De Definitionibus. Q[u]ae est prior Sphaerae Definitio" k. 3v
  • "Quae est posterior Sphaerae definitio" k. 3v-4
  • "Differvnt ne istae dvae definitiones Sphaerae" - "Qvid est Centrvm" k. 4
  • "Qvid est Axis" k. 4-4v
  • "Qvid svnt Poli" - "Qvot svnt Poli" - "Vnde dicti Poli" k. 4v
  • "Quomodo diuiditur et quot modis" k. 4v-5
  • "Qvare svprema d[icitv]r primvm mobile" - "Qvomodo dividitvr Sphaera se[cvn]d[v]m accidens" - "Qvid est Recta" - "Qvid est Obliqva" k. 5v
  • "Qvid est Angvlvs" [rys.] k. 5v-6
  • "Obtvsvs et Acvtvs" [rys.] k. 6
  • "Qva ratione et qvo Artificio Circvlvs" [rys.] k. 6-6v
  • "Tertia Pars de Forma Mvndi" k. 6v
  • "Qvid est Elementaris Regio" k. 6v-7
  • "Qvid est Aetherea Regio" k. 7
  • "Vnde sit dicta et qvae partes eivs" k. 7-7v
  • "Qvanto temporis intervallo perficit vna qvaeq[ve] Sphaera motvm svvm" k. 7v
  • "Qvarta pars sex conclvsiones de aetherea et elementari regione demonstrans". Quot sunt Propositiones de aetherea regione" k. 7v-8v
  • "Qvot svnt propositiones de elementari regione" [rys.] k. 8v-11
  • [w tym:] "Conclvsio [pri]ma" k. 8v-9v - "Conclvsio [secvn]da" [rys.] k. 9v-10 - "Conclvsio [ter]tia" k. 10-10v - "Conclvsio IIII" [rys.] k. 10v-11
  • "TRACTATVS II sev Capitis Argvmen[tvm]" k. 11-19v
  • [w tym:] "Prima particvla de Circvlis in G[e]n[e]re" k. 11-11v
  • "Secvnda pars Cap[vt] de Circvlis in particvlari" - "Qvid est Aeqvinoctialis et Cur sic dictus" k. 11v
  • "Qvid Zodiacvs et vnde sic dictus" k. 11v-12
  • "Qvae est cavsa obliqvitatis" k. 12
  • "Qvibvs nominibvs praedicta signa 12 appellant[ur]" - "Qvare signis Zodiaci indita svnt nomina a[nim]alium" k. 12v
  • "Qvare initivm Zodiaci svmitvr ab intersectione aeqvinoctialis et Zodiaci vernalis" k. 13
  • "Differt ne Zodiacvs ab aliis circvlis caelestibus" k. 13-13v
  • "Qvid est Eccliptica et cvr sic dicta" k. 13v
  • "Qvomodo intelligendvm est cvm astronomi dicvnt solem vel q[v]emvis altvm planetam esse in tali vel tali signo vt Sole in Ariete". [w tym:] "Primo modo - Secvndo modo - Tertio modo - Qvarto modo" k. 13v-14v
  • "De duobvs Colvris" [rys.] k. 14v
  • "Qvot svnt Colvri" - "Quid est Colurus Solsticialis et vnde dictus" k. 14v-15
  • "Qvid est Colvrvs Aeqvinoctiorvm" k. 15-15v
  • "Qvid est Meridianvs et vnde dicitvr" k. 15v-16
  • "Est ne omnibvs locis unvs et idem Meridianvs" k. 16
  • "Qvo arte linea meridiana vbivis locorvm invenienda et dvcenda est" [rys.] k. 16-16v
  • "De Horizonte" k. 16v-17
  • "Est ne vnvs tantvm Horizon" k. 17
  • "Qvotvplex est Horizon" k. 17-17v
  • "De Circvlis minoribvs ac primvm de Tropicis" k. 17v-18
  • "Qvid est Tropicvs Cancri" - "Qvid est Tropicvs Capricorn[i]" - "De Circvlis polaribvs" - k. 18
  • "Vtilitas Circvlorvm" k. 18-18v
  • "Habent ne aliqvid commvne circvli minores et vtilitatis" - "Pars tertia de 5 Zonis" - "Qvid est Zona" k. 18v
  • "Qvot nvmero svnt Zonae" [rys.] k. 18v-19
  • "Qvotvplices svnt Zonae" k. 19-19v
  • "Qvanta est latitvdo Zonarvm" - "Qvae est vtilitas Zonarvm" k. 19v
  • "TRACTATVS sev Capitis III Argvmen[tvm]" k. 19v-27v
  • "Pars prima. De ortv et occasv sydervm" k. 20-23v
  • [w tym:] "Quid est ortus et occasus tum quotuplex vterque" k. 20-20v
  • "Ad quid conducit scire hanc ra[ti]onem" k. 20v-21
  • "Differt ne ortvs et occasvs poëticvs ab astronomico" - "Qvis est et qvotvplex ortvs et occasvs astronomicvs" k. 21v
  • "Conclvsio est" k. 21v-22v
  • "Qvae est cavsa praedicti ortvs et occasvs irrectitvdinis vel obliqvitatis" k. 22v
  • "Qvae pars avt qvae signa Zodiaci recte vel obliqve ascendvnt vel descendvnt" k. 22v-23v
  • "Ad qvid condvcit doctrina de ascensionibvs et descensionibvs signorvm Zodiaci" k. 23v
  • "Pars secvnda. De diebvs natvralibvs et artificialibvs" k. 23v-25
  • [w tym:] "Quid et quotuplex est Dies" k. 23v-24
  • "Dies na[tur]ales svnt ne aeqvales" k. 24
  • "Svnt ne dies artificiales aeqvales noctib[vs]" k. 24-24v
  • "Quantum igitur ad Propositum" [rys.] k. 24v-25
  • "Pars tertia. De proprietatibvs sive accidentibvs inhabitantivm sphaeram" k. 25-26v
  • [w tym:] "Proprietates inhabitantivm sphaeram obliqvam" k. 25v
  • "Proprietates eorvm qvi Zenith h[abe]nt in Tropico" k. 25v-26
  • "Proprietates eorvm quorum Zenith est inter Circulum Arcticum et polum mundi Arcticum" k. 26
  • "Proprietates eorvm qvi Zenith habent in polo Arctico" k. 26-26v
  • "Pars qvarta. De climatibvs" k. 26v-27
  • "Differt ne Clima a Zona" k. 27
  • "Qvot svnt Climata" k. 27-27v
  • "Svnt ne aeqvalia Climata" [rys.] k. 27v
  • "TRACTATVS QVARTVS sev Capitvllvm [!] IIII" k. 27v-31v
  • "Pars prima. De Orbibvs et Circulis Planetarum" k. 28-31v
  • [w tym:] "Qvotvplices svnt orbes planetarvm" - "Qvot orbes habet Sol" k. 28
  • "Qvid est Sol" k. 28
  • "Qvid est avt ex qvid oppositvm avgis" k. 28v
  • "Svnt ne orbes isti planetarvm reales an Imaginary" k. 28v-29
  • "Qvomodo movetvr Sol ab occasv in ortvm" [noty marg.] k. 29
  • "Qvot orbes habent planetae reliqui" [podkreślenia] k. 29-29v
  • "Qvid est epiciclvs" k. 29v
  • "Qvare ponvntvr epicicli" [rys.] k. 29v-30
  • "Pars secvn[d]a. De cavsis ecclipsis Selis et Lvnae. Tvm qvid ecclipsis Lvnae et qvomodo sev ex qvibvs cavsis fiat" [rys.] k. 30
  • "Qvotvplex est ecclipsis Lvnae" - "Qvare non singvlis mensibvs fiat ecclipsis Lvnae. Cvm sit oppositio in plenilvniis" - "Possunt ne etiam aliae stellae ecclipsari seu planetae" k. 30v
  • "Qvid est ecclipsis Solis etc." [rys.] k. 30v-31v
  • "De partibus Mensurae seu partibus seu Spe[cie]bus Geometriae Practicae" [wykaz miar długości spisany inną ręką] k. 32-32v
  • "In Tractatum de Modo erigendae figurae Caelestis" [na marg.:] "Dictante ac praelegente Alberto Raymund Strazÿcz" [traktat astrologiczny prof. Akademii Krakowskiej Wojciecha Rajmunda Strażyca (ok. 1610-1650), matematyka i astrologa, oparty na wynikach badań wielu wymienionych we wstępie do dzieła uczonych żyjących dawniej oraz jemu współczesnych, ale głównie na ustaleniach znanego niem. matematyka, astronoma i astrologa Iohannesa Müllera von Königsberg zw. Regiomontanusem (1436-1476); w całym dziele podkreślenia w tekście (miejscami liczne)] k. 33-83v
  • [w tym:] "Praefatio" k. 33-34v
  • "Quis istius Tractationis author" k. 33v-34
  • "Quis finis seu vtilitas hui[us] Tracta[ti]onis?" k. 34
  • "Quae Materia seu Obiectum?" k. 34-34v
  • "Quae e[st] Forma seu Methodus tractandi" k. 34v
  • "Pars Prima" [cz. I traktatu złożona z 2 obszernych rozdz.] k. 35-58v
  • [w tym:] "Membrum Primum. De defini[ti]one signorum Zodiaci, numero et characteribus" k. 35-39v
  • "Membrum Secundum. De Planetarum numero, ordine et characteribus" k. 39v-58v
  • [w tym:] "De Natura et proprietatibus Planetarum" k. 40
  • "Consideratio I. De Luna" [w każdym podrozdz. po nazwie planety narys. jej symbol] k. 40-42
• Proweniencja:
  • "Paulus Skorupa" [nazwisko na marg. między próbami pióra, może podpis własnościowy?]
  • "Illd[e]phonsus Paszkowski" [nazwisko na marg. między próbami pióra, może podpis własnościowy?]
• Hasła przedmiotowe:
  • Paszkowski Ildefons właściciel skryptu uniwersyteckiego? student Akademii Krakowskiej? (poł. 17 w.)
  • Sacro Bosco, Joannes de (ca 1195-1256)
  • Skorupa Paweł właściciel skryptu uniwersyteckiego? student Akademii Krakowskiej? (poł. 17 w.)
  • Strażyc Wojciech Rajmund matematyk i astronom (ca 1610-po 1656)
  • Uniwersytet Jagielloński 17 w.
  • astrologia 17 w.
  • miary 17 w.
  • Wykłady 17 w.
  • Traktaty 17 w.
• Uwagi:
  • kk. 38-50 ze śladami po robakach
  • pismo 2 rąk
  • brak początku i prwdp. zakończenia
  • na kk. 1 i 2 próby pióra
  • na k. 58v dwa wiersze mnemotechniczne, na k. 84v chronostych
  • Na pap. rkpsu występują następujące znaki wodne (widoczne fragmentarycznie i przez to utrudnione w odczycie, gdyż przypadają w miejscu złożenia i zszycia arkuszy): 1. Herb Leliwa w owalnym, wolutowym kartuszu (b. popularny znak wodny w Polsce 1. poł. XVII w.) k. 9-12, 16-17, 27-28 - 2. Trzy lilie andegaweńskie w tarczy zwieńczonej otwartą koroną k. 19-20 - 3. f. obrazowo-literowy przedstawiający parę arystokratów w wykwintnych strojach rozdzieloną przez roślinę, z nazwą miejscowości "IEGENDORF" na banderoli w górnej części znaku (duży f.) k. 84 - 4. f. nieodczytane, nierozpoznane lub ich fragm. k. 2, 5, 7, 22-23, 29-30, 34-35, 37, 40-41, 44, 46-47, 50, 55-56, 61, 64, 66-67, 70-71, 74, 77, 79-80.