Gazeta pisana 1784.

Description

• Sygnatura: BK 01331
• Kopie:
  • Mf 2228
  • Mf 3827
• Tytuł: Gazeta pisana 1784.
• Miejsce i czas powstania: 1784
• Opis fizyczny: 92 k. 21x19 cm
• Oprawa: półsk., 18 w.
• Język: Pol.
• Zawartość:
  • 2-3 s. Z Warszawy [5 I] 1784. Sprawa braci Orzeszków z których najstarszy wyrobił dla siebie bezpodstawnie kuratelę nad młodszym. Panowie wybierają się na kontrakty. Przejeżdżał tędy gen. Anhalt "z służby saskiej przechodzący w rossyjską" w swoim czasie król pruski ustąpił go elektorowi "dla reformy wojska". Obecnie carowa dale mu rangę generała lejtn. i bardzo wysoką pensję; "temu wziętemu w Europie in arte martis mężowi" okazał król pol. oraz Sztachelberg wielką dystynkcjęę i mieszkanie dano mu w pałacu generała Komarzewskiego "przez którego dla niego przeszły ordery polskie". W dzień Nowego Roku dala u dworu, opis uroczystości. Cesarz po wstąpieniu na tron nie zaprzysiągł przywilejów państwa węgierskiego, a obecnie "gdy ogromne wojsko sprowadził do Węgier kazał ogłosić, iż chce żeby państwo węgierskie podlegało tym wszystkim obowiązkom do których i inne jego kraje należą" Ustalił też podatki i zyskał nowe siły zbrojne. "Ta nowina bardzo pomieszała króla pruskiego najbarzej przez to, że jej nie mógł przejrzeć". Tatarzy wtargnęli w nasz kraj, a Komisja Skarbowa zleciła dozorcom skarbu, "aby się z pieniędzmi umykali dalej od granic". Slub hr. Brühla "z damą z domu Desschaffgotz, aże tyczy się blisko krwi hrabiów Kińskich zaczym JW Tyszkiewiszowa refer. lit. pospieszyła ztąd na ten dzień godowy do Pragi, jako z tej Famifii pochodząca".
  • 4-5 s. Z Warszawy [12 I] 1784. Marszałek podzielił Warszawę na 8 kwater itak urządził "rontów i patrolów nocnych cyrkulacją, że żadna prawie ulica bez co godzinnego ich nawiedzenia nie zostanie", będą nawet ustanowieni sędziowie "do pewnych cywilnych przygód. Jest sposób cesarza chińskiego w Pekinie w tym tylko odmienne, iż tam są bramy w każdej okolicy, które zamykają na noc, co żeby i u nas wprowadzono, dalekoby bespieczniej było". Cesarz proponował królowi pruskiemu, aby wzajemnie zmniejszono liczbę wojska "dla ulżenia podatkom poddanych swoich", król pruski odpowiedział, że on trzyma tylko 100 tys., "drugie jego 100 tys. Francja swym kosztem dla siebie utrzymuje". Cesarz martwi się, "że Moskwa wzięła Krym i Georgię, tak wielkie dwa państwa", a on dotychczas niczego nie zyskał gdy tymczasem Turcja zebrała wielką potegę i nie chce się zrzec nawet Belgradu. Niektórzy twierdzą, że król pruski "dworowi petersburskiemu proponował urwanie niektórych prowincyi Polakom", sprzeciwiła się temu imperatorowa, "oświadczając się, iż nie dopuści tej krzywdy uczynić Polakom", mówią także, że carowa "chce mieć Polskę w lepszym stanie, żeby przynajmniej 60.000 wojska regularnego utrzymywała do czego ma się przyłączyć i z swego skarbu". Imperatorowa "o wojnie tureckiej myśleć przestaje, stara się ona tylko o potwierdzenie w Konstantynopolu posessyi Krym i Kuban i na tej zdobyczy przestaje". Cesarz stawia ultimatum i domaga się odpowiedzi z Konstantynopola. Wiadomości z Rzymu: ojciec św. "żadnej sacri nie będzie dawał nowo wyrobionym biskupom od cesarza"; cesarz udal się do Rzymu, ponieważ "postanowił synowca swego uczynić królem rzymskim, czego bez potwierdzenia papieskiego uczynić nie może". Działały w tej sprawie dwory petersburski i francuski. Ponieważ powietrze morowe trwa, "więc na kontraktach we Lwowie i Dubnie żadnych towarów, a osobliwie futer dowozu nie dopuszczą ztamtąd". Zła subordynacja w owjsku tureckim. Podwojono podatki w Moskwie. "Rzym umoderował" trudności przysięgi Siestrzeńcewicza i niebawem nastąpi oddanie palliusza oraz konsekracja i nuncjusz polski zostanie kardynałem. W Wilnie urodziny króla obchodzi marszałek Kamiński.
  • 6-7 s. Z Warszawy [24 I] 1784. Sejm determinowany jest w Grodnie, ale jeśli nie stanie pokój między Turkiem i Moskwą spodziewać się trzeba "u nas sejmu extraordynaryjnego w maju". Francja i Anglia skłaniają Turcję, aby "w tych okolicznościach odstąpić Krym Moskalom, a za tym cały zamach wojny tureckiej obróciłby się na cesarza", a wtedy Francja "złączy swe siły z Turczynem". Mediacja imperatorowej między królem pruskim i Gdańskiem przeniosła się do Warszawy do pałacu Sztachelberga, "spodziewamy się ztąd dobrego skutku wolnego na Wiśle spławu statków naszych do Gdańska". Cesarz nie odpowiedział na notę polską w sprawie ustawy o zamieszkaniu dóbr, choć ona wbrew traktatowi, którego cesarz nie respektuje. Gazety zagraniczne piszą, że cesarz chce "wszystkie generalnie klasztory i zakony w całym swym państwie poznosić". W Wiedniu okradziono doszczętnie kościół katedralny św. Szczepana: cesarz sprzedał dyssydentów kościół i klasztor zakonnic św. Teresy, a paszkwile pisane na siebie kazał wydrukować, aby "pokazać, iż nie dba i lekce sobie waży to, co ludzie o nim gadają". kasztelan kijowski Stępkowski ożenił się z Rzewuskich Chodkiewiczową "wdową w Czarnobyli rezydującą". Gazety zagraniczne donoszą, "iż chodzi po ręku nota, zawierająca 7 punktów: ilość wojska moskiewskiego, choć ustała zaraza "kordony jednak zaciągnione mają trwać do pewnego czasu", Moskwa kupuje konie, podkomorzy Potocki jedzie z Wiednia do W-wy, kontrakty lwowskie, hr. Brühl odda starostwo warszawskie, ale zatrzyma generalstwo artylerii i z nową małżonką przyjedzie do W-wy, "słychać nawet zagranicą, że warszawskie damy polubiwszy sobie latanie po powietrzu zrobiły kompanią, aby dla siebie banią powietrzną do łatania sporządzoną mieć mogły. Stało się zadość ich żądaniu, ale bania się nie udała, a przeto po ziemi chodzić muszą. Podobnież kompania ma pracować i w Litwie koło takowejże bani". Potenkin ogłosił na Krymie, że kto nie jest zadowolony ten może opuścić kraj i "przenieść się gdzie chce...londem lub wodą".
  • 8-9 s. Z Warszawy [31 I] 1784. "Cała Warszawa pełna jest tej wiadomości, że ks. Radziwiłłowa podkomorzyna...lit. z domu Tour Taxis ujechała z kilku ludźmi obojej płci od męża swojego do Prus, wiadomo nam jest, że i matka jej coś podbnego dawniej w Niemczech uczyniła, mówią, że i Ks. podkomorzy lit. miał pobiec za nią". Regimenty pruskie opuściły Gdańsk "poczyniwszy niezmierne szkody", ale "pod jakiemi kondycjami to uwolnienie stało się, które jakież kolwiek jest winniśmy powadze imperatorowej...Raporta z gór kopalnych kruszcowych do kommissyi górniczej tego roku przyslane donoszą, że miedź koło Kielc tak bogata jakiej prawie cała Europa nie ma, kompania So [l] ska koło Buska pracująca jeśli nie kopalnej przynajmniej...warzonej soli pewne na nadzieje, gdyż już zalane słone zrzódło odkryte, kompaniej koło Mogiły pod rządem JP. Carozzi małą czyni nadzieję dalego więcej w Rączkach spodziewać można, koło Olkusza także dobywanie powierzchownych kruszców się nie ustaje, ale tylko przynosi pożytku, że rzemieślnik utrzymuje się i coś srebra w kraju przybywa. Akegonarynszowie nic dotąd nie korzystają". Uroczysty wojaż cesarza we Włoszech, przyjaźń z królem szwedzkim "w attencjach i grzcznościach dla ojca św", państwami rządzi Kaunitz; W Wiedniu szerzą się paszkwile na cesarza, które głoszą, że to co zrobił z Węgrami zrobi i z Galicją; żydzi mają dostarczyć rekrutów lub pieniędzy. Z Saksonii i Lipska "mamy smutną wiadomość, że sławny ów JP Montgolfier, który wynalazł machinę do latania na powietrzu, puściwszy się wysoko na powietrze z kilku innemi miał jakimści przypadkiem spaść raptownie za ziemię i wespół z towarzyszami zabił się, jeden tylko z nich skaleczona został przy życiu wszakże sława jego żyć będzie wiecznie w kolosach we Francji jemu wystawionych, a najbardziej w kornetach i sukniach nowej mody, które damy paryskie imieniem jego zaszczyciły". Z Paryża brak jednak jeszcze wiadomości, "zatym wątpić ieszcze należy o tym przypadku nowego naszego Ikara". Marszałek Mniszech wyjechał do dóbr swoich Dęblina, juryzdykcję pełni marszałek nadw. Raczyński. W pałacu kanvlerzyny Berchowej zaczęła obrady Komisja Kwaternicza pod przewodnictwem biskupa chełmskiego Garnysza. Podobno spłonęło na Wołyniu miasto Dubno, ocalały tylko dwa kalsztory. Od granic tureckich dochodzi wiadomość, że stanął pokój między Portą Ottomańską i Moskwą, "na jakich by fundamentach wcale ieszcze nie wiemy". Z Wilna 8 I: w Trybunale promulgowany był dekret w sprawie generałowej Fersenowej i starosty Brzestowskiego z kredytorami.
  • 10-11 s. Z Warszawy [7 II] 1784. Kurier rosyjski "doniósł iż, pokój z Moskwą i Portą Ottomańską jest podpisany przez który Krym, Kunań i Georgirgia wiecznemi czasy są Moskwie ustąpione i wszelka wolność okrętom rossyjskim na Morzu Czarnym jest pozwolona pod gwarancją Frzncyi i Anglii". Cesarz sam jeden będzie musiał utrzymać ciężar wojny tureckiej..., jak słychać dwory europejskie nie są bardzo z tego kontente, że cesarz nad to sobie w Europie pozwalać zaczyna". Obecnie przybył drugi kurier ros. i "po całej W-wie głosić zaczęto, że w Peterzburgu wielka stała się Rewolucja i jakoby imperatorowa...wzięta i w klasztorze osadzona..., drudzy mówią, że ta rewolucja...ściąga się...do ks. Potemkina, który jest przyjacielem cesarza..., inni twierdzą, .e to wszystko jest Bajką". Z Wiednia: kanclerz Kaumitz przesłał rezolucję, która w niczym nie różni się od cesarskiej w sprawie ustawy o zamieszkaniu, "jeszcze jedna nadzieja została szukania tej dyspensy przez pośrednictwo traktatowych gwarantów". Cesarz zabrał intraty biskupów, wyznaczając wzamian pensje. Medjacje między królem pruskim a Gdańskiem nie będą się toczyły w Warszawie, ale odłożono je "do przyszłego sejmu dla pewniejszego załatwienia". kasztelan Stępkowski sprzedaje regimentarstwo gwardii ukraińskiej wojewodzie ruskiemu. Z Berlina 15 I: "zwykłe przy tak pięknej zimie rozrywki dworu nie przeszkadzają królowi do przcy gabinetowej". Madryt 26 XII: po zawarciu pokoju zniósł król extraordynaryjny podatek, ponieważ "Bóg mu darował pokój tak pożyteczny jakiego Monarchia od dwóch już wieków nie zawarła". Z Wilna: deputaci z województw i powiatów na Trybunał - Czyż dworzanin król, Marcinkiewicz Podczaszy, skarbnikowicz Podboreski, starosta kurmelański Mądzyński; z Oszmiany sędzia grodz. Chodźko, szambelan Żaba; z Trok sędzia grodz. Hryniewicz i Możeyko; z Kowna wojskowicz Piskorski, rotmistrz Domeyko; z Grodna dodkomorzy starodubowski Jelski i horodniczy Wołkowyski; ze Żmudzi starosta Sylwestrowicz, rotmistrz Piłsucki Górski starosta Wichszmiański, kapitan Janowicz; ze Smoleńska miecznik oszmiański Jankowski, stanowniczy Szwykowski; ze Starodubia podstoli Jelski, chorąży Bispiny; z Lidy wojskowicz Skinder, komornik Jodko; z Wiłkomierza łowczy Parafianowicz, sędzia Nowomieski; z Brasławia sędzia Żaba, i Wawrzecki expodwojewodzi smoleńscy; z Nowogródka pisarz ziem. Reytan, Mogilnicki i Wereszczaka; z Brześcia sędzia grodzki Wereszczaka, major Ruszczyc; z Mińska Proszyński i Golejewski.
  • 12-13 s. Z Warszawy ie 14. Febr [14 II] 1784. Radziwiłł otrzymał kasztelanię trocką, a województwo mińskie po nim kasztelan miński Chmara, kasztelanem zaś został pułkownik Brzostowski. Pogłoska "o buncie petersburskim" jest fałszywa, chociaż niektórzy twierdzą, że omal nie doszło do pojedynku między w. księciem ros. a Potenkinem na tle niechęci. Poseł Sztachelberg "urażony mocno na rozsiane po tej stolicy wieści wyznaczył 500 rubli temu, który by wynalazł autora mniemanego w Peterburgu buntu". Stanął pokój Porty Ottomańskiej również z cesarzem: wolny handel na Dunaju, pieniężne odszkodowanie, gwarancja bezpieczeństwa dla okręrów cesarskich "od afrykańskich na morzu rozbójników". W wypadku nie uregulowania zobowiązań cesarz otrzyma część Mołdawii. Choruje generał Sapieha oraz marszałkowa Lubomirska wdowa. Hieronim Radziwiłł nie pogodził się z małżoną, która przebywa w Królewcu "i nie chce do niego powracać". biskup krakowski choruje, a jego "defekt co raz wzmaga się, wszystko psuje i wszystko bije. Za czym sprawiono mu suknie cale łosie, a ściany pokojów jego są blachą obite". kasztelan Stępkowski nie ożywił się, dlaczego? "nam nie wiadomo". Stolnikowa lit. Czartoryska już wyzdrowiała po ciężkiej ospie, "która jednak zostawiła po sobie znaki nie małe". Niskie ceny zboża i żywności, bo dobra sanna, "nie pamiętają dawno tak małej ceny". Wiadomości "z Listów Cudzoziemskich i od naszych bankierów", że z Hiszpanii poszły wielkie sumy do Petersburga dla nuncjusza, "a to dla zniesienia jezuitów w państwie rosyjskim". Słychać, że nowicjat "nie będzie pozwolony", a nuncjusz postąpi w godnościach. "Karnawał tutejszy spokojnie kontynuje się z balami". C. dl. deputatów: Przysiecki sędzia grodzki, z Słonima chorążyc Mikulski, sędzia grodz. Przecławski; z Wołkowyska Kulesza i Siemieński; z Orszy stolnikowicz połocki Sielawa, rotmistrz Czechowski; z Połocka wojski Spinek, koniuszy Korsak.
  • 14-15 s. Z Warszawy D 21 Febr [21 II] 1784. DO W-wy przyjechał biskup wileński Massalski w sprawie sporu z biskupem inflanckim Kossakowskim, który ma rozsądzić biskup płocki. Synowiec króla Józef Poniatowski "jadąc w saniach złamał nogę, wszakże młodość jego wieku czyni nam nadzieję, że mu ten przypadek nie będzie szkodził". Sądzono sprawę wojewodzica malborskiego Linskiego, niewinnie posądzonego "o zajechanie w nocy JP. Mroczka", za niesłuszne obwinienia skazano oskarżyciela na wieżę oraz grzywnę, ale wojewodzic apeluje do Trybunału, bo "nie kontent ztakiej małej kary". Wiadomości o kontraktach w Dubnie i Lwowie. "Lubo się przeszłą Pocztą doniosło, że i cesarz JMc uczynił traktat pokoju z Portą, to jednak okazuje się, że tylko Moskwa "za staraniem Fryncyi i Anglii miała to szczęście". Zdobycze Rosji, rozczarowanie cesarza oraz jego przyjaciela ks. Potemkina. Niektórzy twierdzą, "iż ten traktat barzo szczęśliwe uczynił skutki dla Polaków, ponieważ dwory sąsiedzkie niezawodnie odebrałyby nam więcej kraju, ale Moskwa przez ten traktat stała się sposobniejszą do ocalenia nas, przydają i to niektórzy, że i Francja wiele nam do tego pomogła". Z Austrii 24 I: Porta udostępnia prowincje nalężące do Węgier, a Francja za pośrednictwo "ma wziąć niektóre wyspy na archipelagu". 28 I: pod Wiedniem wilki napadły na rzeźnika pędzącego owce, "to rzecz jeszcze niesłychana, żeby wilcy tak blisko Wiednia się znajodowali". W Austrii, Francji "i po innych cudzoziemskich państwach wielkie panują mrozy", gruby lód na rzekach, zatory, wylewy, szkody. Z WIlna 28 I: marszałek Morawski wyjechał "na karnawał do Nieświża", zdawszy laskę Kamińskiemu. Deputaci z Mozyra: Oskierko cześnik, szambelan Jeleński; z Rzeczycy sędzia grodz. Brzozowski rotmistrz Moraczewski.
  • 16-17 s. Z Warszawy D 28 Febr. [28, II] 1784. biskup wileński załatwia z podskarbim Ponińskim sprawę pałacu, a spór z biskupem Kossakowskim o dobra po skasowanym zakonie zaczyna się przechylać na stronę Giedroyciów. Tranzakcja o regimentarstwo między wojewodą ruskim, a kasztelanem kijowskim zakończona, "gen. Malczewski uprojektowany jest przez JWwojewodę do posiłkowania go w tej szarży. Kupno kosztowało Potockiego 300 tys. zł. "Pomieniony JO wojewoda pozwolił obywatelom dóbr swych Mohylewskich przy granicach wołoskich zaprowadzenia winnic z uwolnieniem ich dd podatków na lat 10. Słychać, iż tam już zbierają wina co rok 50 tys. zł...W przeszłą sobotę palono tu przez kata publicznie w rynku paszkwil drukowany, jak mówią za granicę z pokrzywdzeniem honoru JKs. kanclerza w. kor. i ks. JMci podskarbiego w. kor., w tym paszkwilu znajduje się obrona sprawy dawniej przegranej JP. Tomatysa, który iednak zaprzysiągł w sądzie, iż nie tylko nie pisał, ani pisać rozkazywał, ale nawet ani wiedział o nim". Nieudany podstęp żydów, którzy chcieli obrabować plebana, mieszkającego na granicy śląskiej...Lubo różne wiadomości mamy..., atoli jest rzecz pewna, że dotąd żadnego kroku Porta nie uczyniła..., owszem dowiadujemy się, iż wszystkie prawie wojska ottomańskie ku granicom cesarskim zbliżają się...Mamy wiadomość z kraju nam przez Austryjaków odebranego, iż tam wyszedł uniwersał świeży cesarza JMci znoszący dane podatki, ale na to miejsce nakazująca "płacić 40 od sta od wszelkich dochodów. Tatarzy, którzy wynieśli się z Krymu błąkają się na naszych granicach. Paryż 25 II: król francuski sowicie nagrodził chłopa, który mu odniósł zgubioną tabakierę.
  • 18-19 s. Z Warszawy [6 III] 1784. W obecności króla "i niezmiernego ludu na Przedmieściu Krakowskim wypuszczono znowu publicznie banię powietrzem palnym napełnioną i sznury odwiązano, aby leciała kędy się podoba. Podniósłszy się w górę koło Bernardynów poszła na Wisłę, co raz wyżej, a wyżej wzbierając się ku Białołęce i nie wiemy gdzie się oparła. JP. Widelski młody człowiek, syn tutejszego podskarbiego miejskiego, który dotąd prócz W-wy nigdzie nie był, sam swoim domysłem banię powietrzną zrobił. Tenże dawniej offiarował królowi JMci lustro swego wynalazku, w którym jedna świeca zapalona oświeca cały pokój, tak dalece, że o 50 kroków od niej można czytać książkę". podskarbi Poniński zakończył interes z biskupem wileńskim, poręczyli za nim tutejsi bankierzy, "jako to Teper, Blank etc. Zadziwia tu prawie wszystkich, że tyle kredytu znajdzie pomieniony książe" - podskarbstwo zostanie znowu przy nim, a miał je otrzymać kasztelan Ożarowski, ponieeaż tak pretensje biskupa jak i księcia Stanisława "w tej ugodzie są zaspokojone". Stępkowski kasztelan kijowski ustąpił całkowicie regimentarstwo wojewodzie ruskiemu, wspieranemu przez gen. Malczewskiego, "bardzo zacnego i od wszystkich kochanego kawalera..., komenda JP kasztelana miała bydź barzo przykra dla tamecznych obywateli". Poseł ros. był na obiedzie u ks. wojewodziny mścisławskiej, był także Skowroński, szwagier hetmana w. kor. Z Kancelarii Juryzdykcji Marszałkowskiej wyszły nowe zarządzenia porządkowe dla miasta, m. in. z ludniejszych ulic usunie się rzemieślników, "albo powietrze zarażających, jacy są białoskórnicy, mydlarze, albo sąsiadom przez hałasowne warsztaty, jacy są kowale, a osobliwie kotlarze, przykrość czyniący"; będą trudności z ich usunięciem, zwłaszcza tych, "którzy w domach własnych takowemi kunsztami bawią się". W Anglii, opodal Londynu, "pewny pan postrzegł na powietrzu jakąś bestię lecącą", był to kot, umieszczony na dwóch pęcherzach, napełnionych gazem, albo powietrzem palnym. Kot odbył drogę 6 mil "przez 40 minut odprawiał swą podróż". W W-wie zgłosił pretensje do podkomorstwa chełmskiego Suchodolski, popiera go księżna Sapieżyna woj. mścisławska. Rzym 28 I: spadły tu wielkie śniegi.
  • 20-21 s. Z Warszawy [13 III] 1784. W maju król jedzie na Litwę, w Nieświżu przyjmować go będzie Radziwiłł woj. wileński; Grodno szykuje się na przyszły sejm. "Pod Kielcami już tyle miedzi dobrej wyciągnęli z ziemi kosztem królewskim, że wystarczy jej na lat 50, tak do mennicy jako i na inne krajowe potrzeby, teraz wystawują piece na przepalenie tego kruszcu...Przyjaciele Ożarowskiego chcącego mieć podskarbstwo w. kor. namówili tytejszych bankierów Jeppera i Blanka, aby od zaręczenia swego, które już byli przyrzekli Xiążęciu JMci podskarbiemu w. kor. odstąpili", zastąpił ich podskarbi nadw. kor. Kossowski, który jeśli nie otrzyma swoich pieniędzy w terminie otrzyma podskarbstwo w. "Balon ów albo banię, którą pan Gidelski z Przedmieścia Krakowskiego wypuścił na powietrze, gonili przez dwie mile ułani królewscy, ale postrzegłszy, że się udała nad lasy niedostępne powrócili z niczym", później widziano balon w Okuniewie, Stanisławowie, "o 6 mil stąd" ale "z tamtąd gdzie się udała nie wiedzą...Drugi balon z Wisły puszczono więcej jak na pułtora tysiąca łokci w górę wybiwszy się przedziwny widok sprawił, a w 10 minutach zniknął z oczu wysokości powietrznej idąc yymże prawie torem co i pierwszy, autorem jego jest JP. Pkraszewski, który kosztem królewskim za granicę przez lat dwie uczył się wiadomości mineralnych". Hironimową Radziwiłłową przyjmowano zrazu jako księżnę udzeilną, a obecnie "na obligacją jej rodziców król JMc pruski wyznaczył jej mieszkanie w jakimściś klasztorze". Nowy raport Komisji Skarbowej kor. o przesunięciu za Bug w ziemi chełmskiej "cesarskich orłów", dział tu "taż sama podobno siła, która nam odwieczne zagarnęła possessje"; cesarz porozumiał się z Portą podobno w tej sprawie. Pełnomocnicy Gdańska jeszcze się nie porozumieli z pełnomocnikami Petersburga oraz Berlina, a król pruski chce, albo przez utrzymanie handlu wodnego na nich swych pretensyi, albo do powtórnej przystąpi blokady". Z Wilna 18 III: zmarła starościna ks. żmudzkiego Giełgudowa.
  • 22-23 s. Z Warszawy [20 III] 1784. Król gościem marszałka Rady, wzniósł toast na pomyślność domu Małachowskich, "szczoby to Imie nie znało licha". W Radzie Nieustającej kwestia Gdańska, ponieważ "cały ten interess i miasta polskiego i samej Polski tyczący się " - sprawę zlecono kanclerzowi w. kor., Raczyńskiemu, marszałkowi nadwor. kor. oraz wojewodzie mazowieckiemu Mokronowskiemu, którzy obradują pod "prezydencją" posła rosyjskiego. Rada Nieustająca po odebranym raporcie komory dubieńskiej obraduje o przesunięciu granicy nad Bugiem. Wysłano oficera, który "ma sobie daną mappę ostatniej demarkacyi...i...na słupy posunięte wyrzucić, a orły polskie i granicę w przyzwoitym zabezpieczyć miejscu". Do W-wy przybyła "najsławniejsza w Europie śpiewaczka, pani Tode, o której niedawno pisano obszernie w Pamiętniku tytejszym. Jest ona rodem z Portugalii, ma z sobą męża Włochy. Gdy śpiewała w pokojach JWJP. Mniszcha marszałka w. kor. pierwszą arją słuchacze jedni ją, a drudzy panią Bonafini przenosili. Po drugiej aryi wszyscy jej przyznali pierwszeństwo. Gdy zaś trzecią arją zaśpiewała w takie podziwienie wszystkich wprawiła, że wielu przytomnym łzy wycisnęło. Ta pani ma sześcioro dzieci, jedzie teraz do Petersburga, sprowadzona od imperatorowej Jejmści, która jej wyznaczyła pensji 7000 rubli, ma tu jeszcze przez niejaki czas zabawić". wojewodzina mścisławska Sapieżyna, siotra hetman. w. kor. "przebłagała dla brata swego" króla, stąd przyszły sejm grodzieński "będzie spokojniejszym niż ostatni, ponieważ po śmierci Kscia Jmci marszałka w. kor. partja przeciwna królowi JMci i Rzpltej nie będzie już miała dowódcy". W Wielkopolsce rozboje, "podobne nowiny i z chełmskiego dochodzą". Król szwedzki świętuje w Rzymie. Z WIlna 25 III: obwieszczenie kancelarii brasławskiej z 19 XI 1783 w sprawie skradzionego padatku, wyjaśnia sprawę Burtacego oraz aplikanza Żołędzia.
  • 24-25 s. Z Warszawy [27 III] 1784. Skasowano komisję kwaterniczą; my być wyznaczony podatek na wystawienie koszar dla garnizonów. Król darował miastu Pałac Ujazdowski, który ma być przerobiony na koszary dla artylerzystów, zostaną wzniesione i inne budowle, "ta fabryka niemałej doda ozdoby Warszawie". Do Lwowa przyjeżdża wojewoda ruski Potocki i pisarz pol. kor. Rzewuski, aby uzgodnić sprawę posagu. Marszałek w. lit. Gurowski jedzie do Grodna "plantując reparacją gmachu po jezuickiego według swego gustu". Spadek po śmierci starosty knyszyńskiego Czapskiego przypada córce Radziwiłłowej i częściowo żonie zmarłego. Sprawa Gdańska niezałatwiona, bowiem ograniczone są plenipotencje komisarzy gdańskich, "pisma zagraniczne miasto to w najwyżczym stopniu chwały przez wierność Rzpltej naszej i waleczność w obronie swobód swych najczarniejszą zdrady niewierność okryć usiłują plamą, twierdząc jakoby się poddać myślało Moskwie ku mocniejszemu praw i wolności swych z siąsiadem ugruntowaniu i zabezpieczeniu", rezydent rosyjski za autora tych nowin uważa Berlin. Potemkin feldmarszałkiem ros., Bułhakow otrzymał od carowej order i dobra w połockim z racji "traktatu z Turczynem...wzięcie Krymu i kubańskiej Tataryi". Frankfurt 5 III: ojciec św. z cesarzem obradowali jak "różne złe zwyczaje poznosić i jeżeliby można było rozmaite chrześcijańskie religie zjednoczyć". Z Wilna 1 IV zmarła łowczyna Łaniewska.
  • 26-27 s. Z Warszawy Die 1 Maja [1 V] 1784. Juryzdykcja marszałkowska rozkazała dokonać pomiaru wszystkich nieruchomości Warszawy, podobno "to jest robota do delineacyi wydania nowej mappy tego miasta z przyległościami rozległemi potrzebna". Ceny na zboże i drzewo w Gdańsku, król pruski skupuje zboże i werbuje ludzi także w Wielkopolsce. Cesarz wrócił do Wiednia i sposobi się do wojny "z tej strony Czech", gdzie ma lustrować fortece. Delegaci gdańscy Weichmann i Grolath podali propozycję rezydentowi pruskiemu: poddani pruscy mają albo wolne przejście w Gdańsku "z towarami i produktami", albo cła zostaną zredukowane. Sprawa odroczona do nowej konferencji. Dwór wiedeński chce nakłonić Prusy "do zmniejszenia cła wiślanego", względnie do przeprowadzenia reformy "instruktarzów celnych" w sprawie handlu zbożem. Gdańszczanie prosili carową o protekcję, bowiem "będąc w tak krytycznym stanie musieli się tam udać, gdzieby i miasto i Polska nie szkodowała". Gdańszczanie pretendują również do portu "przez króla pruskiego zabranego", port stanowi dziedzictwo opata oliwskiego, ale grunt jest ich, "a na most i kanał do niego milionowy koszt wyłożyło miasto". Na Wołuniu rozboje łotrów, przebranych w stroje szlacheckie. Z Wenecji 9 IV: w Pietro Dicastello chrzest żydów "przy niezliczonym mnóstwie ludu". Z Wilna 9 V: zmarł biskup piński Horbacki, przed śmiercią konsekrował w dobrach Potenkina Towlinie na arcybiskupstwo połockie Lisowskiego.
  • 28-29 s. Z Warszawy D 8 Maja [8 V] 1784. Z racji imienin króla audiencja na zamku kawalerów orderowych, następnie senatorów i ministrów, artyleria strzelała nad Wisłą, następnie król wyjechał do Jabłonny do swego brata biskupa płockiego, "straszna tu historia stała się na Nowym Mieście w kamienicy na przeciwko kościoła ks. Franciszkanów" - na schodach zastrzelono kwestarza augustianina, sprawcą miał być "człowiek dyssydent religii luterskiej", pościg trwa. Drukuje się uniwersały na sejmiki przedsejmowe. Sejm odbędzie się w Grodnie, chyba żeby "konfederacja skleiła się, na ów czas stany mogłyby do Warszawy powrócić, jako niegdyś za Augusta II". Wobec nieaktualnej sprawy biskupa krakowskiego sądzić można, że wszystko zorkosznie przejdzie..., że te duchy, które przeszły sejm cośkolwiek zatrudniały i w obradach spóźniły jedne poumierały, drugie do zgody i harmonii nakłaniać się zdają". Król pruski odrzucił propozycje m. Gdańska i obawiać się należy nowego oblężenia mimo poparcia cesarza i carowej. Carowa i cesarz mają się w lecie zjechać w Chersonie, cesarz nie jedzie do Czech, ma podpisać konwencję z Portą, obawiają się, żeby "nową wojnę nie wplątał się albo z Holendrami, albo z królem pruskim". Pogłoska z listów wiedeńskich, "iż cały Neapol zapadł się, a to tak gwałtownie, że i familia królewska salwować się nie mogła". Z Czech 16 IV: incydent w czasie prezentowania broni przez regiment cesarski na terenie Włoch, Z Wilna 16 V: sądy województwa wileńskiego pod przewodnictwem podwojewodzkiego Buchowieckiego.
  • 30-31 s. Z Warszawy D 15 Maja [15 V] 1784. W Neapolu trzęsienie ziemi nie wyrządziło szkody. Imperatorowa z Chersonu pojedzie do Wiednia; cesarz czyni przygotowania. Egzekwuje się "projekt względem żebraków [...] P. Le Fort nie przestaje ręczną robotą znacznej ich utrzymywać części, swoim po części przemysłem". Przybędzie ks. de Nassau z domu Godzka. Gen. Morawski otrzymał ordynans, aby nie pozwolił wyjechać podskarbiemu nadwor. lit. Książe Stanisław odbył przed królem popis regimentu gwardii pieszej, a następnie udał się do Berlina na kampament, jedzie też do Hamburga i powróci na sejm, Do Grodna jedzie starosta piaseczyński "na urządzenie garderoby królewskiej". Z Wiednia przyjechał marszałek nadw. lit. Potocki, który twierdzi, że dwór wiedeński nie jest zadowolony "z ostatnich robót stambulskich", a traktat zawarty przez Herberta "funduje się na traktacie passorowickim, a za cel cel istny ma wolność handlu tak na Morzu Czarnym, jako i na Srzedziemnym z wolnym nawet przez Dardanelle przebyciem". Wiedeń może tylko liczyć na korzyści na Szląsku, ale "sami Slązacy nie radziby dziś powrócić pod to panowanie, jak nigdyś życzyć sobie mogli". W Prusach sprawa polskich dóbr podobnie jak i w Austrii", mają wyjść nowe zarządzenia. Na Polesiu rozboje, winnych ściga kawaleria narodowa na rozka Rady. W Grodnie Trybunał - marszałkiem został deputat grodzieński Jelski, vice marszałkiem deputat połocki Spinek, pisarzem Reytan deputat nowogrodzki, podskarbim Siellawa deputat orszański. Z Wilna 20 V: przybyli - expodkomorzy lit. Radziwiłł, generałowa Judycka ze swoją siostrą Puzynową, starosta wilejski gen. Pac. Zmarł w Orsanach podskarbi w. lit. Brzestowski.
  • 32-33 s. Z Warszawy ie 22 Maja [22 V] 1784. Sorawa juryzdykcji marszałkowskiej w czasie sejmu w Grodnie, przypomnienie umowy i konstytucji z 1647 w tej sprawie oraz sytuacji z 2766, kiedy "Bieliński dla kscia Sanguszki przez przyjaźń" na sejmie nie był obecny. Marszałek Rady Raczyński "w Grodnie zasiadać nie będzie". Król nadał order św. Stanisława biskupowi trypolitańskiemu Łopacińskiemu. Król jedzie do wojewody wileńskiego do Nieświeża, czynione przygotowania "kosztowne są i wspaniałe, ale i wysoki gust oznaczają". Król odwiedzi obywateli pińskich. Na letnią rezydencję jedzie król z siostrami i marszałkiem w. kor. do Łazienek, "tymczasem garderobę królewską do Grodna przewozić zaczynają i tron z Senatorskiej izby już zawieziono". W Grodnie wybudowano wiele domów "dla wygody panów zjechać się mających na sejm", jednak drogie będą kwatery prywatne. Ceny zboża w Gdańsku. Konferencja w sprawie Gdańska idzie z oporem, mimo poparcia carowej, "obawiać się potrzeba, aby projektowana Kscia Henryka w Peterburgu bytność temu interesowi nie zaszkodziła". Z W-wy - "P. Le Fert przez oczyszczenie miasta tutejszego z żebraków nie tylko sobie wielką chwałę pozyskał, ale i publicum od onych naprzykszania się uwolnił, używszy do fabryk, dając im za to wyżywienie". Prymas z Paryża jedzie do Frankfurtu, a następnie wraca do Warszawy. Powietrze w Stambule; carowa kolonizuje Krym i "wszelkiej religii wolnego wyznania tamże dozwala". Frankfurt 1 V: według listów wiedeńskich gubernator Galicjii hr. Brigido wraca do Wiednia, jego miejsce zająć ks. Czartoryski z tytułem vicekróla.
  • 34-35 s. Z Warszawy ie 29. Maij [29 V] 1784. podskarbim w. lit. zostanie gen. Stanisław Poniatowski. Tyzenhauz podskarbi nadwor. lit. "gotuje interessa swoje do promowania onych na Sejmie przyszłym". Order Orła Białego otrzymali: kasztelan witebski Kossakowski, koniuszy Aleksandrowicz; order św. Stanisława podsędek krakowski Jakliński, starosta bodaszewski Męczyński, starosta klecki Potocki. 20 V rozesłano z kancelarii kor. uniwersały na sejmiki przedsejmowe na dzień 16 sierpnia, "a to na fundamencie sancitum konferencyi 1776, uchylającego prawo roku 1775, które po ś. Bartłomieju sejmów czas oznaczało", król w uniwersale mówi o miejscu sejmu, ale jedynie ogólnie "o potrzebach RZpltej" nie wymieniając spraw, które będą dyskutowane. Z Racji sejmu w listach partykularnych oraz pismach cudzoziemskich "dzikie rzeczy słyszymy i czytamy", m. in. o wkroczeniu wojsk rosyjskich oraz cesarskich. W Europie pełno "niespokojności". Cesarz wysłał prezent wezyrowi; ustały przygotowania do wojny w Chechach. Kolendrzy otrzymali propozycje od cesarza, "których oni niczym, chyba wojną, odeprzeć nie potrafią". Marszałek w. lit. Gurowski "zapobiegając wielkiej wiktuałów drogości w Grodnie w tym czasie ma wydać taxę na wszelkie rzeczy dla publicznej wszystkich wygody". Wyjeżdża Komarzewski "dla przygotowania i rozporządzenia tak poczt, jako i drogi, przepraw, naprawy dla wygodniejszego N. Pana przejazdu". Prymas bawi w Paryżu, "ale nieszczęściem dla niego pan Mesner, który go miał kurować magnesem szarlatanią od Akademii lekarskiej pozwany". Król pruski nie pochwala "balonów powietrznych w różnych państwach uformowanych...i z tym się miał dowcipnym [zwykłym sobie] żartem odezwać: rozbierają teraz żywioły, Austria i Rossja zabierają ziemię, Anglia przywłaszcza sobie wodę, Francja chce panować w powietrzu, dla mnie nie zostaje, tylko ogień".
  • 36-37 s. Z Warszawy ie 5 Junii [5 VI] 1784. Król wizytował "założony swym kosztem przez JP generała le Fort w tutejszej stolicy szpital. Początki tego funduszu najwięcej na Opatrzności gruntujące się, wiele obiecują, tak przez rządne miejsca tego rozdysponowanie, jako i ojcowskie fundatora z żebrakami obejście się. Praca ręczna wszystkich tam bawi. Wyżywienie mają barzo przystojne. Ochędostwo wielkie i spodziewać się należy, że przy protekcji N. Pana, przy pomocy Magistratu tutejszego i Juryzdykcyi marszałkowkiej przedsięwzięcie to chwalebno prędki wzrost weźmie". podskarbi w. kor. "pomimo różnych o kredycie pogłoskach" otrzyma od przyjaciół potrzebne mu pieniądze. Stanisław Poniatowski bawi w Berlinie, przyjęty był przez króla pruskiego, zawarł przyjaźń z księciem brunświckim, zabiega o ułatwienie handlu polskiego z Chersonem, "gdzie najzręczniej [na] Ukrainie kupczyć by można było". Żydzi "na usilne naleganie miasta co żywo stąd wynoszą się". Niepewny pokój w Europie, Holandia zaciąga wojska na granicach; król pruski "pomnożyć kazał" magazyny, wybiera rekrutów, urządził w Berlinie przegląd wojsk, kampament, pokazał nowe "ewolucje"; gabinet pruski ciągle obraduje, do Swidnicy i innych fortec wysłano "znaczną liczbę mularzów, a regimenty niektóre na pogranicze czeskie są wyciągnione". Komisja gdańska "dotąd zostaje w nieczynności, ponieważ ultimatum króla pruskiego Gdańsk do Petersburga odesłał, a ten z swej strony interess z gabinetem berlińskim negocjuje". Wiele zależy "na całości i swobodach handlu gdańskiego", zwyżkuje cena zboża, bo żyta wymokły, a obecnie "jarzyny dla suszy i zimna panujących, niewielki zbiór obiecują". Z Wilna 13 VI: sądy ziemi trockiej pod przewodnictwem Czyża.
  • 38-39 s. Z Warszawy ie 12 Junij [12 VI] 1784. Treść uniwersału "względem nie znajdowania się żydów w tutejszym mieście i bliskich jego okolicach", 9 punktów dot. handlu i cła rodzin żydowskich, pozwolenia na pobyt, szynków, gruntów, rzemiosł, "pieczętarze jednak i szyndarze od tego są wyłączeni", handlu starzyzną. Żydzi opuszczają W-wę,"z jednego pociejowskiego pałacu do dnia dzisiejszego 500 żydów rachują wyszłych". Bankier warszawski Zepper "zwabia" żydów do wsi Kosino koło W-wy, a przecież "różnemi konstytucjami handel żydom we wsiych jesz zabroniony...Przekrsty tutejsi...zawzięli się na koniec na siebie i do sądów marszałkowskich się pozwali", oskarżają się o zatrucie wódki, "że nie wierzą tak wszystkim, jak katolicy, ale tylko podług artykułów od Franka[?], swego patryarchy podanych" i jemu płacą podatek, "przez co znaczne pieniądze wychodzą z Warszawy". Mówi się, że Aleksander Lubomirski sprowadził tutaj z Ukrainy "kozaka bez rąk urodzonego, który to wszystko prawie nogami robiąc, co ludzie rękoma czynią, już od dwóch niedziel zabawia tutejsze publicum, a co większa, że ma czołnem przez Wisłę przewozić się". Odjechał stolnik litewski Czartoryski wraz z żoną. Do Paryża przybył prymas; spodziewają się tam biskupa kujawskiego i marszałka w. kor. Rzewuskiego. Z Wilna 20 VI: przybył biskup żmudzki Giedroyć i podkanclerzy lit. Chreptowicz.
  • 40-41 s. Z Warszawy ie 19 Junii [19 VI 9 1784. Król w Łazienkach; Pałaz Ujazdowski przerabia się na koszary; Stanisław Poniatowski podskarbim w. lit., bawi on jeszcze w Berlinie, wróci na sejm do Grodna. Sprawa przeksztów, nie dowiedziono "fałszu wódek", wywożeniem pieniędzy z kraju zajmie się Komisja Skarbowa, a sprawę religii "podług planu wiary od Franka przepisanego" konsystorz warszawski, który rozpatrzy rónież zarzuty przeciwko przekszcie Winklerowi o obrzezanie dzieci. Wypędzeni żydzi na drogach podwarszawskich wykupują "wszystko..., a szczególnie woły". Tepper lokuje ich w swojej wiosce, "a p. Szultz ustanawia pocztą żadowską po 12 groszy od konia na milę...z Ruszyna do Warszawy i z powrotem". Po wypędzeniu żydów zmniejszy się handel w mieście. Żydzi znaleźli protektora w osobie Sztachelberga, który rozdaje "bilety" pozwolenia na pobyt dla swpich faktorów i chce nawet minister wyrobić jarmarki cztery, sześćtygodniowe w W-wie, jak bywały dawniej, podczas których wolny by był handel wszystkim, nawet i żydom". Wyludniła się W-wa, marszałkowie Raczyński i Gurowski "do Poznania na kontrakty wybierają się". Wiadomości z Krakowa: "w katedrze tamtejszej ciało Jana Sobieskiego do grobu nowego, który król nasz Jmc wystawił, przeniesiono w trumnie cynowej. Ciało mało co jest nadpsute, twarz tylko szczerniała, buty żółte z podkówkami srebrnemi jeszcze rozeznać można, wąsy i łysina opadły". W Łucku ścięto herszta bandy wołyńskiej i jego dwóch sabalternów, a 20-tu "do Kamieńca dysponowało". Z Altony 22 V - przybyła na połóg ks. Radziwiłłowa z domu de Tour Taxis i stanęła w domu doktora Unser, towarzyszy jej hrabina de Tende. Z WIlna 27 VI: odjechał wojewoda nowogrodzki Niesiołowski.
  • 42-43 s. Z Warszawy ie 3 Julii [3 VII] 1784. Marszałek Gurowski "różne w mieście tutejszym czyniący porządki, nakazał wszystkim gazeciarzom, piszącym gazety, pod wielkim sztrofem, aby nie ważyli się pierwej posyłać korrespondentom swoim gazet, aż one będą pierwej przeczytane i przelustrowane od osoby wysadzonej na to od JWo Marszałka, a to dlatego, aby bałamuctwami i kłamstwami nie zwodzili Publicum". Nazwiska "patentowanych doktorów i fekczerów" muszą być podane wszystkim aptekom "i żeby za ich tylko preskrypcjami były wydane medykamenta". Nowo przybyli doktorzy muszą być prezentowani marszałkowi i "examinowani od tutejszych doktórów, dopiero będzie im godziło kurować ludzi w tym mieście". Rada Nieustająca zawiesiła swe sesje. "Chomiński starosta, książe Lubecki marszałek piński i Szukiewicz", układają plan przyjęcia w powiecie pińskim króla, który jedzie do Nieświeża. W poprzedniej gazecie pisano "co do słowa "zdanie króla, które Rada Nieustająca zakomunikowała Mniszchowi w sprawie "prerogatywy laski w. kor...podczas sejmu" w Grodnie. Pisma oba zostały złożone w archiwum "zapobiegając kolizjom w czasie sejmu wyniknąć mogącym". Przybył regiment pieszy buławy w. kor., ale niesforni są jego żołnierze, jeden z nich napadł na wieśniaka i ranił go, za co został ukarany. Sprawa pensji od woru francuskiego [Ludwik XV i Ludwik XVI] dla synowca zmarłwgo wojewody mazowieckiego Mokronowskiego. wojewoda mile "zawsze jest wspominany w Paryżu i od ministra de Vergennes mocno poważany". Inna wiadomość: "zapomniane od niejakiego czasu dla swej nieużyteczności Balony Powietrzne temi czasy mają bydź odnowione. Mamy albowiem Z krakowa wiadomość, iż tam w tych dniach przy pięknej zdarzonej pogodzie Akademia Balon Powietrzny puszczać będzie w przytomności licznego państwa, jak księcia Adama i żony jego, hetmanowej Ogińskiej i innych obywatelów województwa. Balon tak jest wielki, że go zaledwie dziedziniec ogrodu botanicznego objąć może. Troskliwi są Akademicy o szczęśliwe jego wypuszczenie". Od granic śląskich "doniesienie, iż tam ciche rozruchy wojenne widzieć się dają", we Wrocławiu magazyny wojenne, reperuje się fortecę, werbuje ludzi "i nowo zapewnw układa systemma interessów europejskich". Z Wilna 11 VII: wojska moskiewskie powracające z Krymu znajdują się częściowo w powiecie mozyrskim, częściowo około Grodna, mają iść na Połoc k.
  • 44-45 s. Z Warszawy ie 10 Julii [10 VII] 1784. Wyścigi klaczy Rzewuskiego i jakiegoś Anglika, opis gonitwy "od wiatraków dwóch ku Gorcom" oraz jadących na nich "żaków". "Teatr polski od dwóch przeszło tygodni ustał. Mała liczba spektatora", małe zysk dla kommedjantów narodowych. "Niektórzy z kommedjantów i kommediantek wyjechali do Lublina. Nie rozpoczną oni swego rzemiosła, chyba po sejmie, teraz żadnego zysku spodziewać się nie mogą, bo każdy woli po dziennych potach chłodzić się na wieczornych promenadach, aniżeli uczęszczać na teatr, a bardziej tam jeszcze, niż w dzień pocić się. Opery włoskie czasami i teraz bywają grane, głosy przyjemne Włochów ściągają na nie jakąkolwiek liczbę i to znaczniejszego spektatora". Rozpoczęła działalność "ustanowiona świeżo Komissja Kwaternicza", sprawa kwater, koszarów, trwają prace koło Pałacu Ujazdowskiego oraz podatku rozdzielonego "proporcjonalnie na trzy klasy tutejszych mieszkańców". W Łazienkach polowanie na jelenie i niedźwiedzia. 8 VI: obwołano uniwersał Gurowskiego "względem korrespondencyi pisanych, którego treść jest następująca: Ponieważ barzo wiele bajecznych wieści i pokrzywdzających honor dystyngowanych osób przez swoje trzymejący pissane korrespondencje rozsiewają, zapobiegając więc wszelkim stąd wynikającym nieprzyzwojtościom, takowe czyniemy rozporządzenie: trzymający pissarze korrespondencje powinność będą mieli prezentowania pism swoich JPu Sosnowskiemu regentowi Kommissyi Brukowej we dwóch egzemplarzach z których jeden własną korespondenta ręką ma bydź podpisany i ten u JP Sosnowskiego zostawia się, ato dla skonfrontowania czyli korrespondent w swoich pisanych gazetach nie dokonał czego nad to, co podał do rewizyi, lub jeżeli się nie ważył wpissyawć tego, co miał przemazano. Obligowany prócz tego będzie każdy korrespondent podać swoje imie do zapissania namienionemu JPu Sosnowskiemu. Jeżeliby się zaś kto przeciw wyszłemu rozporządzeniu pissane gazety bez podaniaich wprzód do rewizji rozsyłać, wymazane wciągaś, albo co nad przejrzany egzemplarz dodawać ważył się, tedy 200 grzywien zapłaci za doniesieniem każdym czy to instygatora, czyli czyim kolwiek. Egzekucja ścisła obwieszczenia tego zaczęta będzie od niedziel dwóch najdalej, od czasu dathy w tymże obwieszczeniu wyrażonej. Datta w uniwersale położona jest na 22 Junij". 20 VI: do Carogrodu doszła wiadomość, że Persowie opanowali Bassarę i Bagdad. Jeżeli Algierczycy nie oddadzą "zabranego austryackiego statku Diana ma rozkaz Hassan Basza aby bombardował Algier". Z Wilna 18 VII: król jadąc przez Nieśwież do Grodna ma odwiedzić podobno Wilno.
  • 46-47 s. Z Warszawy ie 17 Julii [17 VII] 1784. Król jedzie do Grodna, 15 IX ostatnia sesja Rady Nieustającej. Przyjechał generał ziem podolskich, ma udać się na lato do Puław, a następnie pewnie do Grodna; przybyła księżna de Nassau z domu Grodzka i oddaje wizyty. "Obiecany przez Akademię Krakowską balon powietrzny, mający djatru 40 stóp paryskich w przytomności licznie zgromadzonych spektatorów w Krakowie był puszczony. Ten skoro do góry na 50 sążni od ziemi puścił się na powietrze zaraz, Będąc ciężarami nader obładowany, rozpękłszy się od ognia został pochłonionym. Spektatorowie zamias jednego mieli dwojakie ukontentowanie. Za jednym razem i balon unoszący się na powietrzu i fajerwerk z niego uczyniony oglądał. Akademia tamtejsza łożyła na pomieniony balon 5000 zł pol, ale za to piękny przynamniej miała fajerwerk". Opowiadano, że zmarł marszałek w. kor. Mniszech, jak również książę kurlandzki Biron, którego miejsce ma zająć gen. Stanisław Poniatowski. W państwie niemieckim zakazujący uniwersał "względem panów dających synów swoich na edukację za granicą". Król pruski odbierał "z konia" rewię wojskową przez 15 godzin i mu "hemoroidy otworzyły się" w czym doktór widzi zapowiedź długiego jeszcze życia, a sukcesor i następca pruski długo czekać będzie na tron. W Paryżu leczy siś prymas; będą tam podpisane pewne alianse. 23 VI - z Austrii wywieziono "pewnego pana z jego sługą w zamkniętej karecie z wartą policyi aż do samych granic". 11 VI z Liworny: wojsko cesarza marokańskiego ma się połączyć z hiszpańskim przeciw Algierowi. Z WIlna 25 VII: rozpoczęły się sądy ziemskie pod przewodnictwem Czyża, kawalera orderu św. Stanisława.
  • 48-49 s. Z Warszawy ie 24 Julii [24 VII] 1784. W Łazienkach "w pokoju przedgarderobianym' przyjmował król delegatów Trybunału grodzieńskiego oraz sejmiku generalnego Księstwa Mazowieckiego. Generał ziem podolskich odjechał do Puław, podobno wydaje za mąż córkę Mariannę za księcia wittemberskiego. Kurier z Petersburga już odesłany przez Sztachelberga, przywiózł chyba "rzeczy wielkiej wagi". Nota Sztachelberga do Rady Nieustającej w sprawie dezerterów ros. W Trybunale Litewskim sprawa podwójna elekcji podkomorstwa kowieńskiego, ponieważ prawa koronne i litewskie określają potrzebę possesji dziedzicznej. podskarbi nadwor. lit. Tyzenhauz pojechał do Grodna w związku ze sprawą Truskowskiego o starostwo rumszyskie. "Ciekawe i w tym będzie poważenie się trybunału, jako zwłaszcza między mocniejszym, a słabszym, choć mu sprawiedliwość i powszechność przyznaje". Komarzewski wrócił z Grodna, gdzie był "dla oglądania miejsca sejmowego i dla uprowidowania różnych potrzeb sejmowych". Z Paryża 2 VII: sprawa o podrzucone dziecko, które Trybunał przyznał "nie twardemu arendarzowi, a ludzkiemu wieśniakowi". Z Wilna 1 VIII: przybył Chreptowicz.
  • 50-51 s. Z Warszawy ie 31 Julii [31 VII] 1784. W odpowiedzi na notę Sztachelberga Rada wydrukowała uniwersał "na zdarzone emigracje z państwa rosyjskiego" w którym powołano się na artykuły traktatu 1686 "wyprowadzenia poddanych na wzajem zabraniająącego" oraz "nie przyjmowania na wzajem zbiegłych poddanych". Dwóch zbiegłych Turków z Multan, katolików, niegdyś znakomitych godności i bogatych, prosi o wsparcie, by mogli wykupić synów z niewoli tureckiej. W pobliżu Łazienek uderzył piorun, "tu zaś w Mieście jesteśmy od niego bezpieczniejsi, ponieważ moda stawiania konduktorów co raz bardziej pomnaża się". Coraz bardziej widzieć się dają lepsze skutki układu Policyi w mieście W-wie", mądre i przezorne ustawy", obecnie wprowadza się przepisy przeciwpożarowe. W Konstantynopolu został uduszony kapitan Busza. Powraca z Berlina przez Pragę i Drezno Stanisław Poniatowski. Z Grodna 26 VII: marszałek Trybunału Lit. Jelski obchodził uroczyście imieniny p. Tyszkiewiczowej, wojewodziny smoleńskiej. Z Wilna 8 VIII: podkanclerzy lit. Chreptowicz wyjechał do Warszawy, a gen. Chomiński do Pińska.
  • 52-53 s. Z Warszawy ie 7 Augusta [7 VIII] 1784. Król na obiedzie u posła ros., następnie w teatrze na komedii włoskiej, "ktęra z ukontentowaniem wszystkich i nawet samego Króla Jmci była graną". Król wyjedzie do Grodna 25 sierpnia, gen. Komarzewski przygotował trakt, za co otrzymał oder Orła Białego. Komisja Skarbowa przygotowuje zestawienie eksportu i importu towarów, "wiadomość ta jest b. potrzebna, ponieważ zagranicznych towarów więcej od kraju wchodzi, niż z krajowych produktów wychodzi". Rada Nieustająca odpowiedziała na memoriał, że oficjalistą skarbu koronnego może być tylko szlachcic, "ponieważ prawo tak jasno deklaruje". Upały, ofiary kąpieli w Wiśle. Zbliża się czas sejmików i sejmu, niepokój wzbudził nowy regiment moskiewski na Litwie. Z Wielkopolski przyjeżdża kasztelan krakowski Jabłonowski. Król pruski dał carowej nowy projekt ugody z Gdańskiem, w 9-ciu punktach ujęto sprawy wolnego handlu, towarów polskich spławianych Wisłą, opłat i ceł, potwierdzenia konwencji z 1711 "o niewpuszczanie do miasta Orussaków bez wiedzy prezydenta", prerogatywa dla żydów, "król JMc pruski przyrzeka darować wszystko miastu, handel jego popierać, szkody nadgrodzić i surowo zakazać wszelkich przeszkód handlowych". Z Wiednia: cesarz nic na wojnie z Turcją nie zyskał, zwaśnił się z Holandią, nie otrzyma biskupstwa leodyjskiego oraz Królestwa Rzymskiego dla synowca. Król szwedzki spodziewany w Berlinie, książę Henryk jedzie do Paryża, "w Ameryce Pułnonej [!] miano odkryć kraj ludzi białych i religię katolicką wyznających". Noeogródek 1 VIII: przybył na sądy wojewoda witebski Prozor. Z Wilna 15 VIII - jest hetman pol. lit. Tyszkiewicz.
  • 54-55 s. Z Warszawy D 14 Aug [14 VIII] 1784. Pilna sztafeta do Sztachelberga. Na Księstwo Kurlandzkie po śmierci Birona imperatorowa "jako gwarantka Królestwa Polskiego trzech podaje kandydatów": ks. Wittemberg, Stanisława Poniatowskiego oraz ks. Potemkina i tu "okazuje się wielka dworu rossyjskiego polityka", aby przyłączyć to księstwo do cesarstwa ros. Nie wiadomo o czym debatowała Rada Nieustająca. Smierć baszy chocimskiego - rozkaz od sułtana przyniózł czausz, który ściga również hospodara włoskiego i napada zbrojnie z janczarami ne rezydenta moskiewskiego. Z Niemiec: cesarz znosi zakon kapucynów. Z Wilna posłami zostali: podkomorzy litewski Radziwiłł, podkomorzy wileński Giedroyć; z Trok brygadier Puzyna, pułkownik de Raes; z Kowna wojski Meier, komendant Zabiełło; z Oszmiany wojewodzic Brzostowski, pułkownik Sulistrowski; z Lidy sędzia ziem. Narbut, pułkownik Aleksandrowicz; ze Smoleńska skrabniczy lit. Suchodolski, kasztelanic Zienkowicz; ze Starodubia instygator lit. Chrapowicki, starosta dziewieniski Puzyna; Z Nowogródka podkomorzy Woyniłowicz, pisarz grodzki smoleński Radziszewski; z Wiłkomierza pisarz lit. Merykoni, rezydent ziemski Kuszewski; z Grodna marszałek Wolner, starosta tuczapski Popiel; ze Słonima expisarz skarbowy Szwykowski, horodniczy Szukiewicz; z Wołkowyska starosta dembski Gragowski, podkomorzy Bułkaryn; z Brześcia gen. art. Sapieha, kasztelanic Mietusewicz.
  • 56 s. Z Uszacza d 17 Aug [17 VIII] 1784. Nowy wojewoda połocki Żaba w czasie przyjmowania gości został postrzelony; doktorzy operowali go.
  • 57-58 s. Z Warszawy D 21 Aug. [21 VIII] 1784. Na sejmie w Grodnie będzie poseł rosyjski oraz pruski Bucholtz, "Grodno będzie przyozdobione nie tylko krajowemi obywatelami, ale też i zagranicznemi grandesami, z których niektórzy o indygenat polski starać się mają". Do W-wy przybył Tyzenhauz podskarbi nad. lit. "na zbicie 20 milionów pretęsyi kameralnych". Piętnowano na czole znakiem szubienicy niepośledniego polskiego złodzieja i oszusta, który grasował również we Francji, Niemczech, Włoszech, następnie "wziął go kat do siebie i przez całe życie przykutego do słupa w osobnej komorze trzymać będzie". Przejazdem w drodze do Puław na ślub z księżniczką bawił tutaj ks. wittemberski. Ciężko choruje wojewoda kijowski Lubomirski. Wraca prymas i jego "pałac tutejszy z wielkim pośpiechem reperują, a dla większych jego ozdób wiele rzeczy z Paryża sprowadzono. wojewoda wileński Radziwiłł przygotował na przyjęcie króls" od puł [!] roku kosztowny...faierwerk, po skończeniu którego, gdy kazał niektórych sztuk spróbować, cały ten kosztowny fajerwerk do 100000 wynoszący wypalił się", przygotowuje więc nowy. Z Włoch 21 VII: Hiszpanie bombardują Algier, możlowości pokoju. Posłowie na sejmie z Brasławia: komendant Giedroyć, szambelan Mirski; ze Żmudzi starosta uzwętski Górski, szambelan Giełgud, kasztelanic Tyszkiewicz, szambelan Zabiełło, szędziowie grodzcy - Przeciszewski i Burba; z Upity marszałek Straszewicz, starosta michaliski Puzyna; z Mińska prezydent ziemski Unichowski, kapitan Zawisza; z Orszy skarbnik lidzki Gorecki, starosta dawidziański Omulski; z Płocka pisarz ziemski Pakosz, starosta chmielański Korsak; z Inflant pisarz ziem. trocki Kleczkowski, starosta berznicki Żyniew, generał Komarzewski, starosta augustowski Karwowski, oboźny w. lit. Borch, starosta inflancki Plater.
  • 59-60 s. Z Warszawy ie 28 Augo [28 VIII] 1784. Król wyjeżdża w 15 powozów do Okuniowa, Stanisławowa i Białowieży, tam przez tydzień "zabawi się polowaniem na żubry", następnie ruszy na Pińsk do Nieświeża i Grodna. Towarzyszą królowi: podkanclerzy Chreptowicz, ks. Naruszewicz i gen. Komarzewski, w terminie późniejszym wyruszy kasztelan podlaski. Przypominają przebieg sporu miasta Gdańska z Prusakami, podają układ ugody w 11 artykułach zaproponowany przez carową [wolny przejazd Gdańszczan i Prusaków za równą opłatą celną, handel wywoźny i przywoźny przez Wisłę, zakaz niektórych produktów pruskich w Gdańsku, cła i podatki, ruch statków] . Ks. wittemberski w Puławach. Na sejmiku poselskim w Kamieńcu wylczyły krwawo dwie partie: Boreyki i cześnikowicza koronnego Potockiego, który zwyciężył, dwóch zabitych, 20 rannych. Z Altony 12 VIII: ks. Radziwiłłowa z d. de Thour Taxis urodziła syna.
  • 61-62 s. Z Warszawy D 4 7bris [4 IX] 1784. Rada Nieustająca nie obraduje; przyszłym jej marszałkiem będzie gen. Chrapowicki a nie Zabiełło. Zarząd Zamku objął Kicki, władzę wojskową gen. Byszewski. Wiadomości z białoruskiej poczty o wypadku kasztelana połockiego Żaby, opis zajścia, "żałują teraz Połoczanie tego senatora, który w tych ostatnich czasiech dał proste dowody swojego ku nim wszystkim szacunku i przywiązania". Warunki województwa wołysńskiego dla posłów pod karą utraty urzędów: nie pozwolić na nowe podatki, opłaty na biskupów obrządku greckiego i dla województw regimenty piechoty. Powrócił z wojażu król szwedzki, ustąpił Francji "najlepszego w kraju swoim portu Gottemburga, a na wzajem od niej wyspę ś. Bartłomieja w Ameryce otrzymał, przez co jak Francyi na Morze Bałtyckie, tak sobie do handlu amerykańskiego drogę otworzył". Fałszywa pogłoska o śmierci księcia kurlandzkiego. Z Kordonu austryjackiego: cesarz zakazał w Preszburgu wysyłania dzieci do szkoły protestanckiej, ma on "na wszystko oko. Rozrządzenia względem Akademij i szkół co raz barziej przychodzą do skutku", zostaje zniesiony zwyczaj bezpłatnej nauki w miesiącu listopadzie, odtąd "każdy student powinien będzie pewne honorarium dawać, jak się to dzieje po wszystkich Akademiach Protestanckich". Z Altony 16 VIII: zmarł młody książę Karol Anzelm Hieronim Radzwiłł.
  • 63-64 s. Z Warszawy ie 11 7bris [11 IX] 1784. W Białowieży podejmował król Stanisław podskarbi w. lit. polowanie na żubry, niedźwiedzie i łosie; gościnę w Nieświeżu przygotowuje wojewoda wileński. Poczta z 10 b. m. przyniosła list prymasa z 20 VIII o poprawie jego zdrowia i powrocie do Polski, pałac "jak najgustowniej przyozdabiają, który wewnętrznemi ozdobami wszystkie tutejsze przeniesie". Odbyły się 6 IX zaręczyny w Puławach księżniczki z księciem wittemberskim. Wielka księżna rosyjska i imperatorowa obiecują pomoc majątkową księciu wittemberskiemu. Żyd z dóbr kasztelana bracławskiego Grocholskiego "pod Połonnym leżących" usiłował spławić na tratwach do Gdańska len, "hanyż" i produkty krajowe, ale został ujęty przez magistrat mostowy w W-wie. podskarbi Poniński urządził na Kępie pod koszarami gwardii polowanie dla Sztachelberga i hetmana Branickiego, specjalnie wypuszczono zwierzynę [zające, lisy, wilki] . Również ks. Marcin wydał mały fajerwer k. Za dyspensą z Rzymu referendarz kor. Małachowski wziął ślub z Radziwiłłową z domu Czapską. Przybył po 18 latach wojewoda malborski Czapski dla ułagodzenia się z marszałkiem w. lit. Gurowskim. Do Grodna wyjeżdża reszta dworu. Listy cudzoziemskie: nie uadała się ekspedycja Hiszpanów na Algier "dla niepomyślnych wiatrów". Z Wilna 19 IX: generalnym oficiałem diecezjii wileńskiej mianowano kanonika wileńskiego Puzynę. Truskowski zajechał starostwo rumszyskie.
  • 65-66 s. Z Warszawy ie 18 7bris [18 IX] 1784. Pustoszeje stolica, wyjeżdża departament wojskowy z archiwum, wyjechała również do Grodna "kapelia króleska" oraz Sztachelberg. "Smutna dla jednych, dla drugich wesoła o śmierci Prymasa raptownie nadeszła nowina". Mówi się o kandydatach: księdza kanclerza w. kor., biskupa warmińskiego [z poparcia króla pruskiego]; przerwano prace w pałacu. Przyjechał z Puław książę wittemberski, był w Radziminie u kanclerzyny w. lit. Czartoryskiej, następnie wraca na krótko do Poczdamu. Przyjechał z żoną generał ziem podol. Kortpus artylerii uczcił fajerwerkirm marjaż generała Brühla pod nieobecność młodożeńców, co "całą niemal Warszawę jasnym swym widokiem rozweseliło". Mieszkańcy Moguncji i Szwabii przenoszą się do Austrii "z przyczyny wielkich szkód, które ponieśli od ostatnich powodzi i w nadziei znalezienia lepszych losów w nowej swej ojczyźnie..., wracają się do Niemiec ludzie z Ameryki, których tam byli Xsiążęta Niemieccy za pieniądze posłali". Wyjechał do Grodna marszałek w. lit. Gurowski "na rozpoczęcie swej juryzdykcyi". Ks. Marcin "ma przez ten przeciąg czasu rozweselić Warszawę dawaniem od siebie, jak dawniej, balów". W Grodnie drożyzna. Z Włoch 15 VIII: w Pistoi jeden z biskupów z rozkazu dworu zabrał krucyfiks "dla oddania bogactw do kassy religijnej", gdy "zamysł wypełniał powstał tak straszny wicher,iż lud niezmiernie strachem przerażony licznie zbiegł się do kościoła", na sprawcy chciano dokonać samosądu. Posłowie z Pińska: starosta Chomiński, chorąży Kurzeniecki; z Rzeczyny: sakrbnik Wiszczyński, sędzia Iwaszkiewicz; z Mozyra: pisarz dekret. assesor Jeleński i Oskierko.
  • 67-68 s. Z Warszawy D 25 7bris [25 IX] 1784. Po śmierci prymasa kandydatem jest biskup płocki. Generał ziem. podol. jedzie do Grodna, a następnie do Wiednia. Delegaci gdańscy opuścili W-wę "nie mogąc się doczekać dla zwłoki pruskiej onego końca". biskup Naruszewicz nadesłał "obszerny o podróży królewskiej diariusz...znaczniejsze okoliczności trgo diariuszu chyba się później opiszą". Na Ukrainie zmarł kasztelan żytomirski Bierzyński "ten pan był pierwszym z liczby tych, którzy handel polski powiększyć i produkta ukraińskie zyskownie zbywać zamyślają", m. in. wysłał okręt polski do Stambułu, "który od Turków pierwszy raz widzących okręt polski barzo grzecznie był przyjęty", następny wysłał wspólnie z brygadierem Dzierzkim. hetman Branicki i marszałek nadworn. lit. Potocki bawią w Siedlcach u hetmanowej w. lit. Ogińskiej; hetman trzyma liczną wartę taką, "jaka podczas bytności królewskiej do Zamku chodzić zwykła". Z Wilna 3 X 1784: "Nim w Diariuszu doskonałe wynidzie opisane o bytności Najiaśn. P. N. Mił. w Nieświżu my tylko to dajemy, co nam najpierwsi z tamtąd przybywszy oznajmili": powitanie przez chłopów chlebem i solą, to znaczy tym, "co pracowita ręka z ziemi wydobyła", następnie powitanie miodem i przemówienie: "życzym abyś najsłodsze dni przepędzał bez żądła przeciwności" i doczekał długich lat życia. Następnie witało króla wojsko, wreszcie wojewoda wileński oraz miasto "wyborną mową...o dalszych zaś wspaniałościach, zabawach i rozrywkach przyszłą Pocztą doniesiemy". Z Grodna 27 IX: przybył król.
  • 69-70 s. Z Warszawy D 9. 8bris [9 X] 1784. Sejm pewnie odprawi się spokojnie, "ponieważ z trzech przeciwnych partyi, które przeszły Sejm trudniły jedna się tylko została to jest.. pana hetmana w. k. ". Brak relacji o pierwszych obradach, w Grodnie ciasnota i drożyzna mimo zarządzeń Gurowskiego. Obrany prymas ma również biskupstwo płockie, a administrację diecezji krakowskiej ustąpi księciu Sieluńskiemu Szembekowi. Książę wittemberski wrócił z Poczdamu i jedzie do Siedlec do hetmanowej Ogińskiej. Marcin Lubomirski przeciw swoim balom ma juryzdykcję grodzką. Plany króla ruskiego podane imperatorowej w sprawie ugody z Gdańskiem: 1. Gdańsk przeprosi króla pruskiego, 2. przepuści "tak lądem jako wodą ze wszystkim" poddanych pruskich za określoną opłatą, 3. Gdańsk ma prawo do handlu wywoźnego z Polską przez Wisłę i określi się handel morski Prus bez udziału Gdańska oraz ureguluje "Jahrwasser", 4. konwencja z 8 I 1771 dotyczyć będzie tylko Prus Zachodnich, król wyda winnych opuszczenia powiatu gdańskiego.
  • 71-72 s. Z Warszawy ie 16. 8br. [16 X] 1784. Na sejmie spokojnie, marszałkiem został starosta piński Chomiński, sekretarzem Nielubowicz; mówi się o przeniesieniu sejmu do Warszawy z powodu drożyzny w Grodnie. kanclerz w. kor. jedzie do Grodna, aby pomóc Chreptowiczowi. Ustały bale u księcia Marcina, który także jedzie do Grodna. Wspaniały wjazd wojewody wileńskiego do Grodna. "Prócz wiadomych w przeszłej gazecie wyrażonych punktów ściągających się do ugody z miastem Gdańskiem "obecnie dodają nowe: sprawa podatku, "aby handel przewoźny od morzy był wolny dla obu stron", określa się wysokość cła, wolne od podatków "do króla należące rzeczy, jak to: sól warzoną, tabakę, żelazo, porcelanę, ammunicję dla wojska i sól kampanii handlowej morskiej". Slub księcia wittemberskiego nie odbędzie się w Wołczynie, ale w Siedlcach. Przywieziono serce nieboszczyka prymasa z Paryża do Skierniewic. Z Wilna 21 X. Trybunał duchowny pod laską Biszpinga chorążęgo i deputata starodubowskiego. Deputaci z kapituły wilenskiej: koadiutor wileński Bohusz, koadiutor wil. Wołłowicz oraz Werbusz; z kapituły żmudzkiej infułat Bukaty, kanonik żmudzki Szydłowski, koadiutor żmudzki Koryzna; z kapituły smoleńskiej kanonik Kłonocki, proboszcz Narowski; z powiatu oszmiańskiego szambelan Żabą, z województwa połockiego wojski połocki Spinek, z województwa nowogrodzkiego pisarz Reytan, z powiatu słonimskie chorąży Mikulski.
  • 73-74 s. Z Warszawy ie 22 8br. [22 X] 1784. Marszałkiem Rady gen. Chrapowiecki starosta starodubowski, sekretarzem ks. Naruszewicz. Gurowski walczy z drożyzną, "oświecił całe miasto latarniami, a osoby nierządne precz wypędzić kazał". Do Grodna wyjechał kasztelan łęczycki Lipski. Ma być debata w sprawie Gdańska, stąd obecność Sztachelberga i Bucholtza. Gazety cudzoziemskie: "jakoby u nas z niewinnemi zakonami podobnie jak u nich na tym sejmie postępować miano". Nie pojechał do Grodna kanclerz w. kor., ani też Marcin Lubomirski. Hojnie traktuje wszystkich marszałek sejmowy Chomiński oraz Stanisław podskarbi w. lit. Księżna de Nassau z d. Godzka bawi w Białymstoku. W Grodnie stanęli: Branicki i Rzewuski; gen. podolski w Siedlcach przygotowuje ślub. W Austrii am ustać kasata zakonów. Z Paryża 1 VIII: w okolicy Bourgies "dziwny cale, chociaż nie pierwszy już na świecie dał się widzieć przykład odmiany natury", żona rzemieślnika urodziła córkę, po kilku miesiącach w dziecku "płeć niewieścia na męską cale odmieniła się", musiano poprawić metrykę.
  • 75-76 s. Z Warszawy ie 30 8bro [30 X] 1784. Król zlecił gen. Le Fort, "aby na wzór zagranicznych założył pierwsze grunta Domu Ubogich, a natychmiast zebrało się Towarzystwo Dobroczynności, które przez dobrowolną subskrypcję złożyło się na fundusz piękny, po którym można było przystąpić do tego zbawiennego dzieła". Towarzstwo liczy 387 osób, "różnej kondycyi, religii i narodów". Pomoc w gotówce i naturaliach, zbiera datki kollektor. Kasa Ubogich zostaje pod nadzorem p. Blanka. Oprócz funduszu, "który można nazwać pewnym i wiecznym" są jeszcze jałmużny i ofiary. Dyrekcja Domu Ubogich ma na końcu roku wydrukować "Regestr generalny wszystkiego tego, co do Kassy weszło i tego, co i na co z niej wydano". Z tego funduszu wynajęto dom za rogatkami na Woli dla żebraków; nadzór sprawuje komisarz, porucznik utrzymuje policję, jest i "uterofficjer, cyrulik, gospodyni, która podług ugody żywi ubogich". Z Grodna "żadnych innych nowin nie mamy, prócz tych, które Gazeta Drukowana opisuje". wojewoda wil. Radziwiłł "rozgniewany o alternatę". W W-wie "odprawiła się od dawnych już czasów nie praktykowana w tej stolicy egzekucja, siedmiu albowiem obwieszono", innych z Pragi za rozboje i napady ukarano więzieniem; ukaranych żydów usiłowano nawrócić na religię kat. Prymas odstąpić miał biskupstwo płockie koadiutorowi Sieluńskiemu Szembekowi. Slub w Siedlcach Czartoryskiej z ks. wittemberskim.
  • 79-80 s. Z Warszawy ie 13 9bris [13 XI] 1784. Król z Grodna jedzie do swej siostry kasztelanowej krakowskiej Branickiej do Białegostoku, później wróci do W-wy. "Wszystkie interesa królewskie na tym sejmie bardzo dobrze poszły", nawet spłata długu ze skarbu RP. Ke. de Nassau, bohater z pod Gibraltaru, otrzymał jako jedyny cudzoziemiec indygenat polski. "Projekta miasta Warszawy skutku nie wzięły". kanclerz w. kor. ma otrzymać biskupstwo krakowskie, kanclerzem zostanie podkanclerzy Małachowski, a podkanclerzym biskup chełmski Garnisz. biskupstwo poznańskie otrzyma ksiądz Naruszewicz sekretarz Rady i pisarz W. Ks. Lit. Przybył marszałek w. kor. Mniszech i podkanclerzy lit. Chreptowicz dla rozpoczęcia juryzdykcji i na kadencję sądów assesorskich. Spodziewany przyjazd prymasa. Ks. wittemberski jedzie do Prus. Kahał ponosi odpowiedzialność za bezprawne odcięcie żydów od szubienicy. Z Wilna 20 XI: marszałek Trybunału Lit. Jelski rozpoczął uroczyście sesje. Z Grodna 19 XI: król dał szambelanię chorążycowi pety how Zarankowi.
  • 81-82 s. Z Warszawy ie 20 9br. [20 XI] 1784. "Sejmu tego obrady i ustawy tak dalece są znaczne i pożyteczne, że żaden z trzech poprzedzających Sejmów wolnych za dzisiejszego panowania tyle dobrego nie uchwalił". Opozycja Wielkopolan w sprawie gratyfikacji dla marszałka w. lit. według uchwały sejmowej z 1775 Nota ministra pruskiego w sprawie uchylenia dekretu tryb. o kupno dóbr i lasów Krotoszyn po krajczym Potockim. Gazeta Cudzoziemska pisze o konwencji Gdańska z królem pruskim. Cesarz odwołał swego posła z Hagi; spory z Turkami. Prusacy dokonali napadu na starostwo ostrołęcie, porywając ludzi i konie z dóbr wojeowdy mazowieckiego Małachowskiego. Przybył hr. Saluzzo; zmarł nagle ks. Rivelli. Za mordercą Włochem "zachodzą instancje, ale on sam prosi o śmierć, gdyż we Włoszech podobnym sposobem zabił stryja swego". Sądy jeszcze się nie rozpoczęły; spodziewany przyjazd króla. Z Grodna 22 XI: wyjechał król z biskupem wileńskim do Białegostoku, "gdzie bawić ma przez fest św. Katarzyny". Asessoria lit. "z Regestrów Magdeburskich" będzie sądzona. Król nadał order Orła Białego staroście pińskiemu Chomińskiemu, a order św. Stanisława kanonikowi wileńskiemu Oskierce i Popielowi. Z Wilna 28 XI: trynitarze na Antokolu sprzedają konstytucje ostatniego sejmu po 18 zł.
  • 83-84 s. Z Warszawy ie 27 9bris [21 XI] 1784. Król na imieninach swej siostry; Warszawa przygotowuje się na powrót króla. Choruje podskarbi Tyzenhauz. Podobno złożą: Ogiński buławę wielką, a Sapieha pieczęć w. lit. Do godności wtedy dojdzie hetman pol. Tyszkiewicz i marszałek Trybunału lit. Jelski, pieczęć wielką dostanie Chreptowicz podkanclerzy lit., a mniejszą marszałek sejmowy. O rozwód zabiega generałowa Sapieżyna oraz "quondam Sanguszkowa, a teraz Rogalińska". Bawi tu prymas; sekretarz Sołtyk spodziewa się koadiutorii biskupstwa płockiego. Ks. wittemberski otrzymał "cug paradnych koni" od króla pruskiego. Wojna cesarza z Holendrami. Negocjacje carowej w sporze króla francuskiego z jego szwagrem. Z Wiednia 4 XI: Turcy się zbroją i biorą "do sposobów wojowania europejskiego", bunty janczarów. Z Hamburga donoszą, że według listów petersburskich carowa przygotowuje się do podróży na Krym i do Chersonu. Jedzie też Potemkin.
  • 85-86 s. Z Warszawy ie 4 Xbro [4 XII] 1784. Z powodu złej drogi przybył z opóźnieniem król, mimo przygotowań nie illuminowano mostu, "a na to miejsce tegoż wieczora Ratusz był illuminowany". Na Ukrainie zaraza, przyszła "od Czumakow solą do Krymu handluiących" do wsi Birki w województwie czcheryńskim. Szarańcza zniszczyła żyto, które jest w dużej cenie na Ukrainie. Na sejmie zabezpieczono handel z Rosją i Turcją drogą wodną przez Dniestr, dlatego "pocztampt tuteyszy ułatwić chcąc handlową korrespondencję od Nowego Roku kurs Ruskiej Poczty odmienić ma, tak, że ta równie jak Krakowska i Litewska dwa razy na tydzień przychodzić ma, czego już dawno obywatele ruscy żądali". Sprawa oszusta i filuta Buszy wakazała, że "publicum nasze dało poznać cudzoziemcom, że to nie zawsze prawda, aby Polacy tak ślepo wylani byli dla nich". Zabójca Włoch skazany "na siedzenie roczne wieży in fundo". Ustały bale u ks. Marcina. Z Paryża 13 XI: Francja będzie bronić Holandii przed cesarzem. Opuścił Paryż książę pruski Henryk, żegnając króla francuskiego powiedział: "wielką część życia strawiłem na żądaniu widzenia Francyi, teraz, gdym ją widział resztę dni moich przepędzać będę na tęsknieniu do niej". Poeci na cześć księcia przygotowali wiersze m. in. graf de Falny cytuje. Z Wilna 12 XII: Żaba odprawił wjazd na województwo połockie, kreował podwojewodzim starostę chmielawskiego Korsaka, sędziąmi Dobożyńskiego, obrąpalskiego, Bihomolca, pisarza Borowskiego, a regentem Missunę.
  • 87-88 s. Z Warszawy ie 8 Xbr [8 XII] 1784. Rozpoczęła swe czynności Rada Nieustająca; "nowy nam widzieć się daje sposób noszenia włosów na głowach militarnych, to jest po szwedzku, włosy postrzyżone krótko", modę tę dla wojska zapoczątkował szambelan Szydłowski. Na dwuletni wojaż wyjechał marszałek Raczyński, czyniąc teraz testament. Z Grodna donoszą o napadach Prusaków na wsie pograniczne. Przygotowania do wojny holendersko-austryjackiej. Prusy stają za Holadią, a Rosja jest aliantką cesarza. "Ks. biskupowi krakowskiemu w 73 roku będącemu na miejsce wypadłych zębów nowe wyrastać zaczęły, co doktorowie sądzą bydź znakiem i zbyt mocnej konstytucyi i długiego jeszcze życia, co nie barzo kontentuje ekspektatorów". Cesarz "zafundował Akademię Lwowską, której rektorem JX biskup Przemyski, Betański gubernator, arcybiskup ruski i ormiański w assystencyi 30 Prussaków i Magistratu wprowadzili JX Rektora do Akademmij, a arcybiskup lwowski Kicki przyjmował ich w kościele". Zagranicę jedzie Repnin; na Ukrainie został pułk. "Sołłohuba na wyszukanie zbiegłego chłopstwa rossyjskiego". Ks. wittemberski z żoną i teściową jedzie na zimę do Berlina. Z Frankfurtu 15 XI: podkomorzyna Radziwiłłowa z Altony przyjechała do Ratyzbony. Z Londynu: w pobliżu Salisbury, wywołując popłoch, "leciał w górę Balon Powietrzny z ogniem rozpalonym". Z Wilna 19 XII: przyjechał bp wileński z uroczystości w Białymstoku. Trybunał pod laską Jelskiego sądzi się.
  • 89-90 s. Z Warszawy ie 18 Xbra [18 XII] 1784. Zamieszki i gwałty na pograniczu Prus; Departament Cudzoziemski przygotowuje nowe projekty w tej sprawie. Zwyżkuje ceba zboża i "targi zbożowe coraz to w górę idą", bo Prusy i Austria uzupełniają swoje magazyny. Nastąi reforma na dworze królewskim "i na pensje i na służących", obejmie ona również "artystów zbyt wiele kosztujących, a nie z największym pożytkiem dla króla" pracujących. Wojskowi już nie strzygą głów, ale tak jak ks. de Nassau czy pan Woyna" perukami poprzykrywali głowy". Marszałkowa Lubomirska chciała wyznaczyć pensję Marcinowi Lubomirskiemu, ale ten odmówił, "ażeby w sposobie życia swego nie został ograniczonym...Tylu już widzimy kawalerów orderowych tak Orła Białego jako i s. Stanisława, że ich litanie trudnoby opisać, prawie co niedziela to nowi prezentują się w zaszczytach orderowych kawalerowie". W Grodnie sądy assesorskie pod kanclerzem lit. Sapiehą. Przejeżdżał generał moskiewski Galliczyn; Sapieha nie godzi się na rozwód z żoną z d. Cetnerow, 1mo voto Sanguszkową. wojewoda wileński Radziwiłł rozwiódł się z żoną z d. Rzewuską. podskarbi kor. Kossowski nie chce złożyć przysięgi jako konsyliarz Rady; Rada wybrała nowego kandydata kasztelana podolskiego Sielickiego. Z Hiszpanii 12 XI: projekt ks. de Crilon oblężenia Algieru.
  • 91 s. Z Warszawy ie 25 Xbr [25 XII] 1784. Zmarł biskup przemyski Botański, kasztelan inowłodzki Ustrzycki oraz chorąży nadw. Mniszech, któregi chorąstwo otrzymał minister polski w Petersburgu Deboli. Sprawa kontraktów w Dubnie. Król pruski zamknął granice na Sląsku dla polskich produktów [zboże] . Maysner wraz z innymi bankierami zakłada magazyny w Kazimierzu Dolnym "na produkta krajowe, płacąc one ceną najlepszą...Coby więcej takowych kompanistów było, a tańsi by dla nas bydź musieli Gdańszczanie". Księstwo wittemberscy jadą do Berlina, księżna otrzymała od króla i marszałkowej Lubomirskiej kolczyki i perły. Książę wittemberski "kazał dla siebie zrobić habit polski, w którym w czasie karnawału ma się prezentować w Berlinie i w innych krajach". Prymas oczekuje na bullę z Rzymu. Sprawę rozwodu gen. Sapiehy prowadzi biskup Naruszewicz. kasztelanowa krakowska jedzie do Białegostoku.
• Proweniencja:
  • "Ex Parva Biblioth. Thomae Ignatij Łopaciński Sacr. Reg. Polon. Maj. Camerarij" - [eksl. brąz.]
  • Ze zbiorów M. Malinowskiego nr 53
• Hasła przedmiotowe: Gazety rękopiśmienne 18 w.